از این جمله نسخ خطی به عنوان میراث فرهنگی و تمدنی بشریت که حاصل تلاش قدما و بزرگان است و تابلوها، نقاشی دیوارنگاری‌ها که همه و همه سرشار از روح بلند مرتبه ایرانی.
این روند در دورههای بعد به چاپ کتاب نفیس به شکل و شمایل دیگر ارتقا پیدا کرد. به این ترتیب که تعداد بیشتری از این آثار به همت تکنولوژی صنعت چاپ در دسترس همگان قرار بگیرد.
این کتابها حاوی آثار برگزیده و محوری است که می‌تواند مبنای شناخت هنر ایرانی باشد. اوج جمال و زیبایی را میتوان در این آثار دید چرا که همگی از درون هنرمند و روح او نشأت گرفته است.
کتاب نفیس می‌تواند نماینده و معرف هنر ایرانی به مخاطبان در سراسر دنیا باشد. ولی این کار نیازمند مواردی چون کیفیت مطلوب چاپ و شاخص‌های علمی مناسب است.
کتاب نفیس و نسخ خطی در طول تاریخ هنر ایران زبان عمیق حکمت‌های بشر و جلوگاه زیباترین مفاهیم و عوامل شکل دهنده هنر بوده است.
پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا به این آثار توجه لازم شده و بستر مناسب حمایتی برای چاپ در نظر گرفته می‌شود؟ آیا برای به رخ کشدن عظمت هنر ایرانی در قالب اینگونه کتابها برنامه‌ریزی بلند مدت شده است؟
به گزارش ستاد خبری نخستین جشنواره کتاب‌های نفیس و نسخ خطی، برگزاری این رویداد می‌تواند به نوعی به پرسش‌های مطرح شده و سوالات احتمالی دیگر پاسخ دهد.
با چند تن از هنرمندان خوشنویس و نقاش به گفت‌وگو نشستیم تا نظرشان را در مورد روند چاپ کتاب نفیس و برگزاری این جشنواره جویا شویم.
محمد سلحشور، هنرمند خوشنویس
کتاب نفیس، زینت کتابخانه
محمد سلحشور، هنرمند خوشنویس، معتقد است، متقاضیان کتاب نفیس، این آثار را برای زینت کتابخانه و اتاق خواب خود می‌خواهند. حتی در برخی موارد اثر خریداری شده را ورق نمی‌زنند و اگر این اتفاق رخ دهد سر میز شام است.
وی به عنوان نمونه اشاره میکند، 20 سال پیش طی فرصتی که پیش آمد به عنوان داور، آثاری را مورد بررسی قرار دادم؛ در مواجهه با جلد پنجم خوشنویسی دیوان حافظ به خط استاد «خروش» متوجه شدم غزل ارایه شده کامل نیست و انتهای اشعار چاپ نشده.
دو صفحه بعد ادامه شعر را یافتم! دو صفحه جابه‌جا و به اشتباه چاپ شده بود. در حالی که 50 هزار نسخه از این جلد فروش رفته بود و یک نفر به این اشتباه اعتراض نداشت. این موضوع نشان داد اغلب افرادی که این اثر را خریدند آنرا نخوانده بودند.
برگزیده هشتمین دوره چهره‌های ماندگار در حوزه خوشنویسی معتقد است، مسایل اجتماعی اینگونه، حاکی از کمبود کتابخوان در جامعه است و باید کاری کرد تعداد افراد کتابخوان زیاد شود و شمارگان کتاب بالا رود.
سلحشور میافزاید، کتاب نفیس و غیره منتشر می‌شود مهم به وجود آوردن اشتیاق برای خرید و بهره بردن از آن است. این جشنواره اگر بتواند به تعداد کتابخوان‌ها اضافه کند بهترین نتیجه را به دست آورده است.
وی می‌گوید: دانش عمومی راجع به چاپ این آثار کم است و بسیاری نمی‌دانند چاپ این متون هزینه بسیار زیادی دارد. بنده بیست کتاب آماده انتشار دارم ولی امکانات اقتصادی اجازه چاپ به من نمی‌دهد. چون علاقه‌مندم کتابم را نفیس چاپ کنم و به خودی خود آنچه می‌خواهم نمی‌شود و دست و بالم برای این کار بسته است.
چون هزینه‌های متفرقه پیش می‌آید و دست آخر به این نتیجه میرسم کتاب چاپ نشود. این هنرمند معتقد است، بهترین راه برای حمایت از ناشران و هنرمندان این است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همت کند و تعدادی از این کتابها را بخرد.
او تاکید میکند: کتاب نفیس و نسخ خطی می‌تواند معرف دامنه وسیع تبلیغی از هنر ایران در آن سوی مرزها باشد، از این رو باید به کیفیت و عرضه آن اهمیت زیادی داد.
غلامعلی طاهری، هنرمند نقاش
کتاب نفیس به لحاظ کمی رشد پیدا کرده
غلامعلی طاهری، هنرمند نقاش، می‌گوید: طی سالهای اخیر چاپ کتاب نفیس به لحاظ کمی رشد پیدا کرده ولی به لحاظ کیفیت باید به چاپ این آثار که مرجع محسوب می‌شود توجه بیشتری داشت.
وی تاکید میکند: هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند جای کتاب را بگیرد. حتی اسلاید و منابع دیگری چون کامپیوتر، اینترنت و سایر چیزها نتوانستند جای کتاب را بگیرند. شاهد این سخن کتاب‌های فاخر، مصور و خطی در گذشته‌های دور است که به دلیل اهمیت در تاریخ ثبت و ماندگار شده و امروزه در موزه‌ها نگهداری می‌شوند.
مشاور و مدیر کل دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، می‌گوید: اهمیت کتاب از دورههای گذشته به قدری بالا بوده که هنرمندان وقت زیادی می‌گذاشتند و هزینه می‌کردند تا کتاب ماندگار تولید شود. ولی امروزه به کیفیت و گرافیک چاپ آثار هنری بی‌توجهی می‌شود. به اعتقاد وی، بیش از 90درصد کتاب‌هایی که در ایران چاپ می‌شود فاقد کیفیت لازم برای استفاده علاقه‌مندان است.
بیش از 70 درصد به لحاظ کیفیت رنگ مشکل دارند. با توجه به گنجینه ارزشمندی هنری که در اختیار داریم باید به دنبال چاپ کتاب نفیس و ماندگار به عنوان اثر مرجع باشیم. طی سالهای اخیر چاپ کتاب نفیس به لحاظ کمی رشد پیدا کرده ولی باید مراقب کیفیت این آثار باشیم که در تاریخ هنر کشور ثبت می‌شود.
طاهری یادآوری کرد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان‌های دیگر میتوانند از چاپ این آثار حمایت کنند و در ناشران انگیزه به وجود آورند تا هنر ایران در قالب کتاب‌های استاندارد، با کیفیت چاپ و در تاریخ معاصر ثبت و ماندگار شود.
او برگزاری این جشنواره را فرصتی می‌داند برای مقایسه آثار خوب و با کیفیت و تاکید میکند این رویداد موجب می‌شود مخاطب از نزدیک آثار را ببیند و بداند ساخت یک اثر خوب تا چه اندازه زحمت دارد. همچنین حجم آثار نشان می‌دهد ما ملت فرهنگی هستیم و به چاپ نشر کتاب اهمیت میدهیم.
کاظم چلیپا، هنرمند نقاش
سابقه ناشر در چاپ کتاب نفیس اهمیت دارد
کاظم چلیپا، هنرمند نقاش، معتقد است سابقه ناشرانی که کتاب نفیس چاپ میکنند مهم است. باید به لحاظ چاپ، تحولات کاری آنان بررسی شود تا اهمیت چاپ این متون روشن شود. وی میافزاید ناشر دلسوز نسبت به چاپ متون نفیس تعهد دارد و به کیفیت توجه بیشتری نشان می‌دهد.
به اعتقاد برنده قلم موی زرین، چاپ کتاب نفیس یک پروژه بزرگ است. حتی لازم است چند انتشارات مطرح فعال در این حوزه از بین خود شورایی انتخاب کنند تا برای چاپ هر چه بهتر آثاری که منتشر می‌شود به لحاظ علمی و ماندگاری تلاش شود.
این نقاش می‌گوید چاپ با کیفیت به مسایل زیادی چون ناظر رنگ و ناظر چاپ نیازمند است و چون کتاب‌های نفیس یک بار چاپ می‌شوند باید به بهترین شکل، درست و استاندارد در دسترس مخاطبان قرار بگیرند.
مجتبی ملک‌زاده، هنرمند خوشنویس
کتاب نفیس، سفیر فرهنگ و هنر است
مجتبی ملک‌زاده، هنرمند خوشنویس، معتقد است امروزه تعداد زیادی کتاب نفیس تولید می‌شود که موجب خشنودی است. این آثار می‌تواند سفیر فرهنگ و هنر ایران باشد. وی میافزاید، ایرانیان بیش از هزار سال کتاب را به هر شکلی که ممکن است تکریم و تجلیل کرده و به بهترین شکل تولید می‌کردند.
در گذشته انواع متخصصان برای تولید کتاب نفیس گرد هم می‌آمدند و جلسهای که به نام کتاب آرایی مشهور بود شکل میگرفت و متنهایی چون شاهنامه و بوستان برای خوشنویسی انتخاب می‌شد.
در ادامه خوشنویسی به بهترین شکل کتابت شده، تذهیب کار، طلاکار، نقاش و تمام هنرمندان وظیفه خود را به بهترین شکل انجام می‌دادند و هر چیزی که باارزش بود در کتاب ارایه می‌شد.
کاتب «رساله چهار فصل»، توضیح می‌دهد، با مرور تاریخ هنر ایران متوجه می‌شویم در دورههای تیموری، صفوی و قاجار به شکل‌های مختلف آثار بسیار نفیسی تولید و به کشورهای خارجی ارسال شده است.
خوشنویس دیوان «درویش عبدالمجید طالقانی» برگزاری جشنواره کتاب نفس و نسخ خطی را از کارهای عالی می‌داند که حتما باید انجام شود و تاکید دارد جشنواره‌ها کوتاه مدت هستند و برنامه‌ریزی چند ساله ندارند. اگر جشنواره‌ها نگاه بلند مدت داشته باشند میتوان اهدافی را ترسیم کرد و پیگیر آن بود.
جواد بختیاری،هنرمند خوشنویس
برگزاری جشنواره در ذائقه مردم موثر است
جواد بختیاری،هنرمند خوشنویس نیز معتقد است به شیوه‌های مختلف میتوان ذائقه مردم را برای خرید کتاب نفیس تحریک کرد و برگزاری سیمنار، رونمایی و جشنواره از جمله آن است. او تاکید میکند با برگزاری این جشنواره مردم ذهنشان بیشتر متوجه آثار نفیس می‌شود و جشنواره بسیار موثر و مفید است.
کاتب «بنمای رخ»، مشکل اصلی این کتابها را کمبود مخاطب می‌داند چون به اعتقاد او خرید کتاب در اولویت چندم مخاطبان است. سرمایه‌گذار این آثار هم به انتهای ماجرا نگاه میکند که خریدار است. پس اگر هنرمند اقبال داشته باشد سر نفاست کتاب او سرمایه‌گذاری می‌شود.
وی تاکید دارد اصولا کتاب نفیس توسط کلکسیونر و کتاببازها خریداری می‌شود و تعداد مخاطبان این آثار بسیار محدود است. به اعتقاد کاتب «می‌تراود مهتاب» چاپ کتاب نفیس باید توسط افراد شاخص انجام شود.
افرادی که فرهنگ کتاب سازی را بلد هستند. بختیاری توصیه میکند برای معرفی بهینه و درست این آثار باید کتابها را به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر کرد. این آثار را باید به شرکتهایی که کارهای تبلیغاتی انجام میدهند معرفی کرد یا با افرادی که در زمینه بینالمللی کار میکنند مذاکره کرد. همکاری چاپ این آثار با ناشران بینالمللی از اقدامات مهم دیگری است که میتوان انجام داد.
مرتضی گودرزی، هنرمند نقاش
چاپ کتاب نفیس ایرانی با خارجی برابر شده
مرتضی گودرزی، هنرمند نقاش می‌گوید: امروزه وضعیت چاپ کتاب‌های نفیس خوب شده و شاهدیم کیفیت آثار نفیس با آثار خارجی برابری میکند.
مولف «نقاشی انقلاب» معتقد است چاپ کتاب نفیس باید با کیفیت بالا انجام شود و حق مخاطب است اصل اثر را در کتاب ببیند.
وی چاپ و انتشار این آثار را مثل زنجیر به هم متصل می‌داند و توضیح می‌دهد برای انتشار این آثار همه چیز باید سر جای خودش باشد.
حرکت چاپ این نوع آثار از عکاسی آغاز می‌شود تا پرداخت آن، لیتوگرافی و بعد چاپ، صحافی که نیاز است همه مراحل درجه یک انجام شود. گودرزی میافزاید چاپ این آثار نیازمند کار مهندسی و هنرمندانه است.
در سیستم کار مهندسی همه چیز باید جور باشد و در سیستم هنرمندانه با نگاه تشخیص داده شود که کار به اصل نزدیک است. چاپ کتاب نفیس به کارشناس و متخصص نیاز دارد.
این هنرمند، برگزاری جشنواره را مثبت ارزیابی میکند و میافزاید مردم عادی باید بدانند قدرت صنعت چاپ تا چه اندازه ارتقا پیدا کرده است و با صنعت جهانی برابری میکند. وقتی سازمان‌های حقوقی، حقیقی، دولتی و خصوصی از چاپ این آثار مطلع شوند بدون تردید سراغ آثار خارجی نخواهند رفت.
نمایشگاه کتاب‌های نفیس و نسخ خطی ایران از امروز به مدت 5 روز در ساختمان گنجینه اسناد کتابخانه ملی برپا است.
