چهاردهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی از 24 تا 31 اردیبهشت‌ماه با دبیری سیدجواد روشن برگزار می‌شود. او خود برخاسته از جشنواره تئاتر دانشگاهی است، فوق‌لیسانس کارگردانی از دانشگاه تهران دارد و در دروه‌های 6 و 7 جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی به‌عنوان کارگردان و نویسنده شرکت کرده و در هفتمین دوره این جشنواره جایزه متن را کسب کرده است، همچنین در دهمین دوره این جشنواره به‌عنوان بازیگر شرکت‌کننده بوده و در هشتمین، نهمین و سیزدهمین دور نه عضو ستاد برگزاری بوده است. از هشتمین دوره این جشنواره که نمایشنامه‌خوانی به جشنواره اضافه شده او به مدت 2 سال مدیریت این بخش را برعهده داشته، به همین دلیل خود دستی بر آتش دارد و با مسائل و مشکلات دانشجویان آشناستY علاوه بر آن در تئاتر حرفه‌ای هم حسابی فعال است.
- مصاحبه را با کمک هزینه جشنواره به گروه‌های نمایشی آغاز می‌کنم. نکته‌ای که همه شرکت‌کنندگان به آن اشاره داشتند، مبلغ کم آن بود و اینکه این مبلغ کم در 2 قسط پرداخته می‌شود.
واقعیت این است که بودجه جشنواره، با توجه به ابعاد و بخش‌های جشنواره، بودجه کمی است. هر کارشناسی و هرکسی که در حوزه مدیریت هنری کار می‌کند می‌داند که بودجه 190میلیون تومانی برای برگزاری یک جشنواره بسیار کم است و حداقل عین همین بودجه را کسر خواهیم داشت. به‌عنوان کسی که مسئول برگزاری این جشنواره است، باید بگویم که من روی واقعیت‌ها برنامه‌ریزی کرده‌ام؛ یعنی برنامه مالی را براساس داشته‌ها می‌چینیم. از همان ابتدا می‌دانم که چقدر کسر بودجه دارم و روی هیچ منبع مالی دیگری حساب نمی‌کنم و با این بودجه برنامه‌ریزی می‌کنم.
- رایزنی‌هایی برای کسب بودجه بیشتر انجام نداده‌اید؟
همین الان که با شما صحبت می‌کنم، با برخی از جاها برای مشارکت، به صحبت‌های جدی‌تری رسیده‌ایم، اما صحبت نهایی که بخواهد مبلغ قابل‌توجهی به جشنواره تزریق کند، هنوز نشده‌است، به همین دلیل صحبتی که با شرکت‌کنندگان کردیم براساس بودجه اولیه‌ای است که داریم؛ یعنی براساس واقعیت‌ها با بچه‌ها صحبت و برنامه‌ریزی کردیم.
- دانشجویان گله‌مند بودند که بودجه به این کمی در 2 قسط پرداخت می‌شود.
مهم‌ترین دلیل این کار این است که ما بخشی از بودجه را در اواخر جشنواره یا چند ماه بعد از جشنواره می‌گیریم. مسئله دیگر این است که نمی‌توان قبل از اجرا رفتن کار، کل بودجه را در اختیار گروه‌ها قرار بدهم؛ یعنی رابطه باید دوطرفه باشد و آنها هم پس از پایان تعهداتشان کل مبلغ را دریافت کنند. شاید به هر دلیل نتواند اجرا برود یا ضرر و زیان به سالن و وسایل بزند. حالا چون مبلغ کم است این سؤال‌ها برای شرکت‌کنندگان به وجود آمده است. اما اگر از نظر آیین‌نامه‌ای و ساختاری به این مسئله نگاه کنیم، می‌بینیم که مسئله قانونمند و منطقی است.
- نکته دیگری که دانشجویان می‌گفتند این بود که بودجه حتی کفاف لباس و دکور را هم نمی‌دهد.
در جشنواره بزرگی مثل جشنواره تئاتر فجر هم قرار نیست که این مبلغ دستمزد محسوب بشود. این مبلغ قرار است بخشی از هزینه‌هایی را که کار دارد، پوشش بدهد تا کار در جشنواره اجرا برود. درست است که گروه در تمرینات هزینه‌هایی دارد که در مقابل هزینه فعلی بسیار ناچیز است، اما نکته‌ای که ما روی آن تأکید داریم این است که در کنار نام کارگردان، نام دانشگاه قید می‌شود؛ این به این معنی است که دانشجو فراتر از یک شخص حقیقی با یک نام دانشگاه در جشنواره شرکت کند و لزوم حمایت دانشگاه مطرح می‌شود. اگر مسئولیت را اینگونه معرفی کنیم که بخش زیادی از مسئولیت برعهده دانشگاهی است که او از آن شرکت می‌کند، چراکه نام دانشگاه را یدک می‌کشد و در حوزه‌های فرهنگی نام دانشگاه را مطرح می‌کند، در این‌صورت مبلغی که ما به دانشجو می‌دهیم تنها کمک حال دانشجو است. در حال حاضر دانشگاه‌ها اکثرا خود را خارج از این دایره می‌دانند و همه مسئولیت را برعهده جشنواره گذاشته‌اند.
- به‌نظر می‌رسد که دانشگاه‌ها تنها محل تمرین تئاتر را تقبل کرده‌اند.
بعضا هم این طور نیست، چراکه تنها دانشگاه‌های تئاتری این کار را قبول کرده‌اند. جشنواره ما تنها منوط به دانشگاه تئاتری نیست. خیلی از دانشجویان از دانشگاه‌های غیرتئاتری در جشنواره شرکت می‌کنند و در دانشگاه‌ها محل تمرین و پلاتو ندارند و دانشگاه چند محل محدود دارند که می‌توانند در زمان‌های محدود در اختیار دانشجویان بگذارند. روزانه نامه‌های متعددی برای معرفی دانشجویان به پلاتوهای مختلف می‌زنیم و حتی می‌دانم بچه‌هایی که تئاتری هم هستند، پلاتوهای خصوصی اجاره کرده و تمرین می‌کنند؛ یعنی می‌خواهم بگویم که دانشگاه‌ها الزاما دانشجویان را از این نظر حمایت نمی‌کنند، چون شواهد این طور نشان می‌دهد. فکر می‌کنم دانشگاه‌ها وظیفه خودشان را فراموش کرده‌اند و شاید هم ما باید تجدید نظر کنیم و اسم دانشگاه را از جدول حذف و با افراد حقیقی کار کنیم. اما اسم این جشنواره، جشنواره تئاتر دانشگاهی است و بدون حضور و مشارکت دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها معنای کاملی پیدا نمی‌کند. ما منتظریم که این نگاه فرهنگی از طرف مدیران دانشگاهی اتفاق بیفتد. برخی از دانشگاه‌ها همکاری خوبی دارند و برخی دیگر این نگاه را ندارند و فکر می‌کنم این مشکلاتی که اشاره کردید از همین نگاه شکل می‌گیرد.
- جشنواره 14 دوره برگزار شده است، این به معنی یک عمر است. چرا تا به حال تعاملی برای حل این مشکل صورت نگرفته است؟ به عبارت دیگر چرا با دانشگاه در این رابطه صحبت نکردید؟
صحبت‌هایی در این رابطه شده است، اما به چند دلیل نمی‌تواند شکل کاملی پیدا کند. نخستین دلیل این است که بسیاری از شرکت‌کنندگان ما از دانشگاه آزاد هستند که این دانشگاه نمی‌تواند از نظر ساختار اداری با دستور عمل ما حرکت کند. حتی صحبت‌هایی در این رابطه شده که دانشگاه آزاد از جشنواره حذف شود، اما به‌شخصه این را سیاست مناسبی نمی‌دانم که به خاطر اینکه دانشگاه آزاد خیلی با جشنواره هماهنگ نیست، ما آنها را حذف کنیم. از سوی دیگر شرایط دانشگاه‌ها هم متفاوت است، به همین دلیل شاید روی کاغذ بتوان این‌کار را کرد اما نمی‌توان دستور‌العمل مشترک داد و خواستار این شد که دانشگاه‌ها این کارها را انجام بدهند و نمی‌توان امیدوار بود که با آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌ها خواستار این کارها شد بلکه بیشتر باید با صحبت خواستار همکاری با آنها شد. ما امسال این سیاست را داشتیم و به دانشگاه‌های مختلف رفتیم و مکاتبه کردیم و آنها را در جریان کارها گذاشتیم. با این حال سهم وزارت علوم و مدیریت کلان هم می‌تواند در این امر بسیار مهم باشد.
- به برنامه جشنواره که نگاه می‌کردم، در بخش مسابقه دانشجویی، که می‌توان آن را مهم‌ترین بخش جشنواره تلقی کرد، جز 2 کار که از تنکابن بود، سهم دانشجویان شهرستانی بسیار اندک بود، اما در بخش‌های خیابانی و رادیویی دانشجویان شهرستانی بسیار فعال حضور پیدا کردند.
باید بگویم که من هم از این روند راضی نیستم اما این به این معنی نیست که دانشجویان شهرستانی حضور فعالی نداشتند؛ هرچند که حضورشان کمتر از دانشجویان تهرانی بوده است، شاید به این دلیل بوده که دانشجویان کمتری در آن دانشگاه‌ها هستند. تصمیم گرفتیم که بدون آنکه کارها را درجه‌بندی بکنیم تنها براساس کیفیت آثار و امتیازی که کسب می‌کنند کارها را انتخاب کنیم. حتی در دانشگاه تهران ما سهمیه‌بندی نکردیم که فلان تعداد کار از فلان دانشگاه بپذیریم؛ نگاهمان بر اساس کیفیت و امتیاز بوده است. همین نگاه را به کارهای دانشجویان شهرستانی داشتیم. گرچه در بازنگری من خواستم که با نگاه مثبت‌تری کارها بررسی شود، اما نظر هیأت انتخاب این بود که کارها معیارهای لازم برای ورود به جشنواره را ندارند. نکته مهمی که ما با آن درگیر بودیم این بود که آیا قرار است جشنواره تنها یک نگاه حمایتی داشته باشد یا می‌خواهیم پایه‌های جشنواره را محکم کنیم؟
یکی از آفت‌های جشنواره این بود که ما نگاهمان حمایتی داشته باشیم و گروهی که از شهرستان می‌آمد را با نگاه حمایتی به جشنواره راه می‌دادیم. اما این‌کار باعث می‌شد که برای گروه این توقع ایجاد شود که کارشان خوب بوده و زمانی که به دانشگاه برمی‌گردد الگویی برای دیگر دانشجویان می‌شود و به‌نظر می‌رسد که این‌کار آسیب‌اش بیشتر است، به همین دلیل تصمیم گرفتیم که نگاهمان حمایتی نباشد و سختگیرانه کارها را انتخاب کنیم تا شاید در کارهای آینده نمایش‌های بهتری را شاهد باشیم. شاید اشتباه انتخاب کرده باشیم اما مسئولیت دانشگاها از این به بعد سخت‌تر خواهد شد تا امکانات بهتری برای دانشجویان مهیا و اساتید خوب برای تدریس دعوت کنند. امیدوارم که این اتفاق باعث نشود که دانشجویان شهرستانی ناامید بشنوند. حضور آنها ارزشمند است و به جشنواره بعد کامل‌تری می‌دهد اما باید تلاش کنند که کیفیت کارشان بالاتر برود. البته باید اشاره کنم که شاید این روند به این دلیل باشد که ما این امکان را نداشتیم که بازبینی نهایی را حضوری انجام بدهیم و بازبینی نهایی از روی فیلم انجام می‌شود و همین موضوع می‌تواند به کار آسیب بزند؛ البته ما اعلام کردیم که امکان حضور آنها را در تهران فراهم می‌کنیم. از 15 کار شهرستان، 8 گروه به تهران آمدند و کارشان حضوری بازبینی شد، ولی نیمی دیگر از روی فیلم بازبینی شد و می‌توان پذیرفت که بازبینی از روی فیلم می‌تواند در این روند مؤثر بوده باشد اما ما امکان بازبینی در شهرستان‌ها را نداشتیم.
- اشاره کردید که بودجه جشنواره محدود است. با این حال بخش‌های جشنواره متنوع و زیاد است. از یک طرف خیلی خوب است که جشنواره با بخش‌های متعدد برگزار شود و از سوی دیگر بخش‌های متعدد هزینه‌های متعدد را هم نیاز دارند.
امسال در قیاس با سال گذشته، بدنه جشنواره کوچک‌تر شده است و چند بخش را حذف کرده‌ایم. در واقع احساس می‌کردیم که بدنه جشنواره بزرگ شده است اما امکانات ما رشد نکرده است و این موضوع می‌تواند آسیبی برای جشنواره باشد، ولی از سوی دیگر، ما کار سخت‌تر را برای خودمان انتخاب کردیم که اگر جشنواره ساختاری خوبی پیدا کرده، حتی اگر بخش‌های آن زیاد است؛ آن ساختار را حفظ کنیم. به عبارت دیگر نگذاشتیم که کیفیت جشنواره پایین بیاید. بخش‌های متعدد کار ما را سخت‌تر می‌کند و در بخش کمک هزینه سهم دانشجویان کمتر می‌شود. ولی ما باید این را نگه داریم. اما باید ارگان‌های دیگر و وزارت علوم را ترغیب کنیم که سهم بیشتری به جشنواره بدهند نه اینکه ما جشنواره را محدود و کوچک کنیم.
- و امسال هم بخش بین‌الملل دارید؟
بخش بین‌الملل یکی از کارهای سخت جشنواره است، خصوصا اینکه نسبت به دوره‌های گذشته ما کارهایمان را کمی دیرتر شروع کردیم و این بخش نیاز به زمان زیادی دارد. در نیمه دوم شهریورماه شکل اولیه و تکمیل نیافته دبیرخانه شکل گرفت، در حالی‌که به جای جدیدی آمده بودیم که کمبودهایی داشت و دارد. تا 4ماه اول ما بودجه‌ای نداشتیم و مجبور بودیم که از جیب خرج کنیم. حال با این شرایط ما مجبور بودیم که بخش بین‌الملل را فعال کنیم. این بخش نخستین بخشی بود که سریع کارش را شروع کرد اما برای دعوت از کارهای خوب خارجی زمان 7 ماه برای آن کم است و از طرفی شکل جشنواره دانشگاهی دچار آسیب و اشکال است، چرا که قائم به فرد است و در هر دوره‌ای شکل و شمایل آن تغییر می‌کند.
- این معضل تمام جشنواره‌های ایرانی است که با تغییر هر دبیر، سیاست‌های آن هم عوض می‌شود.
بله، اما در جشنواره‌ای مثل جشنواره تئاتر فجر، واحد بین‌الملل و مدیریت ثابت دارد و در طول سال پل ارتباطی بین جشنواره و گروه‌های خارجی برقرار است و این روند در طول سال شکل می‌گیرد. اما در فضای دانشگاهی چون ساختاری نداریم، باید در هر دوره کار را از ابتدا شروع کنیم. حالا شرایط فرهنگی جامعه و بودجه را به کار اضافه کنید تا ببینید که چه روندی را باید طی کرد. از همان ابتدا اعلام کردم، اگر قرار است گروهی را با این سختی‌ها دعوت کنیم باید ببینیم که حضور آن گروه چقدر در جشنواره مؤثر است. درست است که عنوان جشنواره، بین‌المللی است و انتظار می‌رود که گروه‌های خارجی در جشنواره شرکت کنند، اما این حضور با چه قیمتی باید باشد؟ این معضل همه جشنواره‌های ماست که کارهای ضعیفی در جشنواره شرکت می‌کنند. ما درخواست‌های متعدد و متنوعی برای شرکت در جشنواره داشتیم، نمی‌گویم که درخواست‌های خیلی زیاد بود، اما تعدادش کم نبود. ولی یا کارها ضعیف بودند، یا کارهای در زمان‌بندی و بودجه ما نمی‌گنجید و یا با شرایط فرهنگی ما تطبیق نداشت. همه این‌ها باعث شد که نتوانیم نتیجه منطقی بگیریم؛ بنابراین تصمیم گرفتیم که خلأ حضور کارهای بین‌المللی را در کارگاه‌های آموزشی جبران کنیم.
- یعنی امسال هیچ گروه خارجی در جشنواره شرکت نمی‌کند؟
در حال حاضر ما داریم رایزنی‌های آخر را انجام می‌دهیم و اگر هیچ اتفاقی نیفتد، فکر می‌کنم که 3 گروه برای اجرا داشته باشیم. اگر هیچ مشکلی پیش نیاید 8 کارگاه آموزشی بین‌المللی هم خواهیم داشت. به‌نظرمان اگر روی بخش آموزشی سرمایه‌گذاری کنیم بیشتر برای دانشجویان مفید خواهد بود و در تلاش هستیم که از مدیران تئاتری خارجی برای شرکت در جشنواره دعوت کنیم و حضورشان برای دانشجویان مثمر‌ثمرتر باشد تا فضایی برای ارتباط آنها ایجاد شود.
- وروک‌شاپ‌ها در چه مرحله‌ای هستند؟
کارهای نهایی‌‌اش از سوی ما انجام شده است و ما داریم کارهای آخر و زمان بندی را انجام می‌دهیم.
- به‌نظر این طوری مفید‌تر خواهد بود.
بله. زمانی که کارهای خارجی از کارهای کلاسی دانشجویان ما ضعیف‌تر است و کارهای کلاسی بچه‌های ما خلاق‌تر است چه دلیلی وجود دارد که حتما چند گروه از خارج در جشنواره شرکت کنند؟ نمی‌گویم که اینکارهایی که دعوت کردیم خیلی کارهای بزرگی است، اما حضورشان خالی از لطف نیست و سعی کردیم که خلأ حضور کارهای خارجی را با وورک شاپ برطرف کنیم.
جشنواره تئاتر دانشگاهی به روایت آمار
* در بخش دانشجویان تئاتری 878 اثر در مجموعه تئاتری دریافت شد که این آمار متعلق به 718 شرکت‌کننده است.
* بیش از 400 متن برای شرکت در بخش مسابقه دانشجویان تئاتری به دبیرخانه ارسال شد و نیمی از این درخواست‌ها پذیرفته شد که در بازبینی اول 180 اثر پذیرفته شد و در بازبینی دوم 60 اثر پذیرفته شد و در لیست نهایی 11نمایش حضورشان در جشنواره قطعی شده و حضور 10نمایش منوط به بازبینی مجدد است که تا 5اردیبهشت بازبینی می‌شود.
*در بخش مدرسان16درخواست به دبیرخانه جشنواره رسید و در این بخش از جشنواره 5 اثر شرکت دارند.
* در بخش نمایش رادیویی 51 اثر به دبیرخانه رسید که 23 اثر بازبینی شد و در نهایت 7 اثر به بخش نهایی راه یافت.
* در بخش نمایشنامه‌خوانی 49 اثر درخواست دادند و 23اثر بازبینی شد و 7 اثر رادیویی به جشنواره راه یافت.
*100 اثر خیابانی و میدانی برای شرکت در به دبیرخانه ارسال شد که بعد از بازبینی 8اثر خیابانی و 4نمایش سنتی و میدانی برای اجرا در جشنواره انتخاب شدند.
* در بخش پایان‌نامه، 20تقاضا به دبیرخانه رسید که در نهایت 4 اثر برای شرکت در این بخش انتخاب شد که اجرای یک پایان‌نامه منوط به بازبینی مجدد است.
* در بخش تئاتر صحنه‌ای، سعید اسدی، حسین کیانی و افشین خورشید باختری نمایش‌ها را انتخاب کردند.
* در بخش مسابقات دانشجویان غیرتئاتری، مراد کوروش‌نیا، رضا حامدی‌خواه و حسین فرخی کارها را بازبینی کردند.
* به بهانه جشنواره تئاتر دانشگاهی 6 عنوان کتاب چاپ می‌شود.
* همزمان با برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی، نمایشگاه کتاب تئاتر هم برگزار می‌شود.
