همجواری با بزرگراه یعنی تحمل دود و انواع اصوات ناشی از تردد خودروها که البته مورد دوم آزاردهنده‌تر از اولی است.درصد آزاردهنده بودن مورد دوم در بیشتر نقاط جهان به حدی است که جهانیان به تعریف واحدی برای آن رسیده‌اند؛ صداهای ناخواسته با مدت زمان، شدت یا کیفیتی که به انسان آسیب جسمی و روحی وارد می‌کند و به‌طور کلی هر نوع صدایی که انسان تمایلی به شنیدن آن نداشته باشد و نسبت به آن احساس آزردگی کند؛ همان پدیده استرس‌زایی که به آن «آلودگی صوتی» می‌گوییم. اما موضوع آلودگی‌های صوتی در شهر ما به همین جا ختم نمی‌شود. ناگفته پیداست که رسیدن به آرامش ذهنی و درونی یکی از مهم‌ترین اهداف انسان در زیستن است و اگر آلودگی‌های صوتی باعث جلوگیری از رسیدن انسان به آرامش شود، نتیجه‌ای که شاهد آن خواهیم بود، عصبانیت و خشونت است.کوتاه کلام اینکه حذف آلودگی‌های صوتی یکی از دشوارترین مسیرهایی است که بشر در آن گام نهاده و بدنیست بدانید در کشور و شهر ما، شهرداری تهران یکه‌تاز این مسیر است.
حدود 2سال قبل با نصب نخستین دیواره صوتی شیشه‌ای کشور در بزرگراه شهید چمران، آلودگی صوتی اطراف این بزرگراه به حد استاندارد رسید. این دیواره صوتی به طول 700متر و با ارتفاع6/5 متر در حاشیه غربی بزرگراه شهید چمران نصب شد و جنس آن از شیشه‌نشکن دوجداره است.
همزمان با نصب دیواره صوتی‌شیشه‌ای در بزرگراه شهید چمران، شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به سنجش میزان کاهش‌یافته آلودگی صوتی پرداخت که بررسی‌ها حکایت از استاندارد‌شدن آلودگی صوتی برای ساکنان اطراف بزرگراه شهید چمران داشت.
یوسف رشیدی، رئیس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این ارتباط به همشهری می‌گوید: در نصب دیواره‌های صوتی علاوه بر در نظر گرفتن قدرت انعکاس صدا و چشم‌نوازی نمای دیواره، به فاکتور مهم دیگری نیز توجه می‌کنیم. بدون شک همسایگان این دیواره‌ها نباید به بهای کاهش آلاینده‌های صوتی از مشاهده محیط اطراف منزل محروم شوند زیرا نصب یک دیواره عریض و طویل بتنی مقابل منزل شهروندان احساس خوشایندی منتقل نمی‌کند. به همین دلیل، نصب دیواره‌های پلیمری را در دستور کار قرار دادیم. این درحالی است که از لحاظ انعکاس و عدم نفوذ صدا تفاوت چندانی میان دیواره‌های بتنی، فلزی یا پلیمری وجود ندارد.
کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم با تأکید بر توجه جدی به آلودگی صوتی تهران و نصب دیواره صوتی در برخی بزرگراه‌ها می‌گوید: هم اکنون 20بزرگراه شهر تهران آلودگی صوتی دارند که باید برای نصب دیواره صوتی در برخی نقاط این بزرگراه‌ها اقدام شود.
حسین مهرآوران با بیان اینکه آلودگی صوتی در مناطق مسکونی نزدیک بزرگراه‌ها بین 70 تا 80دسی‌بل است، به همشهری می‌گوید: استاندارد آلودگی صوتی مناطق مسکونی در روز 55دسی‌بل و در شب 45دسی‌بل است و در انتخاب مناسب‌ترین بزرگراه‌ها برای نصب دیواره صوتی، حجم ترافیک و امکان نصب از نظر فاصله مناسب حاشیه بزرگراه با بافت مسکونی برای به‌دست آوردن حداکثر کاهش صدا، مدنظر قرار گرفته است. البته به‌دلیل هزینه‌بر بودن ساخت دیواره‌های صوتی، شهرداری‌های مناطق این پروژه را تنها در محله‌هایی که اهالی آن شکایت بیشتری داشته باشند، اجرا خواهند کرد.
فضای سبز هم دیواره صوتی است
کارشناسان تبعات زیست‌محیطی و انسانی آلودگی صوتی را جبران‌ناپذیر می‌دانند و با اشاره به افزایش میزان پرخاشگری، کم‌خوابی و سردرد‌ها به تأثیر مخرب این معضل روی جسم، روح و محیط‌زیست شهروندان تهرانی هشدار می‌دهند. کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران می‌گوید: نصب دیواره‌های صوتی از جمله مهم‌ترین راهکارها در کنترل و کاهش آلودگی صوتی هستند و با نصب این دیواره‌ها تا 75درصد از آلودگی صوتی منازل اطراف کاسته می‌شود. بزرگراههای شهیدمدرس، همت،
امام علی(ع)، یادگار امام(ره)، کردستان، حکیم و رسالت از جمله بزرگراه‌هایی است که آلودگی صوتی دارند.
بزرگراههای شهیدمدرس، حکیم، چمران، رسالت و زین‌الدین در اولویت نصب دیواره‌های صوتی و بزرگراههای یادگار امام(ره)، صیاد شیرازی و کردستان در مرحله بعدی قرار دارند.رئیس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم می‌گوید: در ساخت این دیواره‌ها 3 فاکتور زیبایی، قدرت انعکاس صدا و میزان شکایت‌ها و ناراحتی همسایگان را در نظر می‌گیریم. در بیشتر نقاط نزدیک بزرگراه‌ها و خیابان‌های پرتردد، آلودگی صوتی بالاتر از حد استاندارد است؛ بدین‌معنی که بسیاری از نقاط شهر تهران به ویژه در ساعات پیک سفری صبح و بعدازظهر از نظر آلودگی صوتی در وضعیت ناسالم قرار دارند. یوسف رشیدی می‌افزاید: ترافیک سنگین خودروها، نامناسب بودن تکنولوژی خودروها و موتورسیکلت‌ها از دلایل اصلی آلودگی صوتی شهر تهران هستند. البته اگر بخشی از دیواره‌های صوتی تخریب شوند، کارایی آنها تا حد زیادی کاهش خواهد یافت. این در حالی است که مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران می‌گوید: احداث فضای سبز در حاشیه بزرگراه‌ها علاوه بر اینکه می‌تواند از لحاظ زیبایی تأثیرگذار باشد، نقش مهمی در انتقال آرامش به مردم نیز دارد و موجب کاهش آلودگی صوتی می‌شود.علی‌محمد مختاری می‌افزاید: بدنه سبز و ایجاد فضای سبز در بدنه بزرگراههای شهید باکری، شهید چمران، یادگار امام(ره)، شهید بابایی و بزرگراه شهید مدرس در کاهش آلودگی صوتی بسیار مؤثر بوده است.
مناطق پر سروصدای شهر
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در مورد قدرت انعکاس صدا در دیواره‌های صوتی می‌گوید: نصب دیواره عایق صوتی به‌طور متوسط میزان آلودگی صوتی را 10دسی‌بل کاهش می‌دهد. سر و صدای استاندارد در مناطق مسکونی به‌طور متوسط 55دسی‌بل است اما بیشتر مناطق مسکونی که در همسایگی بزرگراه‌ها یا شریان‌های اصلی شهر قرار دارند، از آلودگی صوتی بیش از حد استاندارد رنج می‌برند. یوسف رشیدی با توجه به تردد بیش از 3میلیون خودرو در پایتخت که حدود 2میلیون و 300هزار دستگاه آنها سواری‌اند، می‌گوید: شهر تهران جزو شهرهایی است که بیشترین میزان آلودگی صوتی در دنیا را دارد. در خیابان‌ها و بزرگراههای شهر تهران نزدیک به 47/8درصد خودروهای سواری و موتورسیکلت‌ها صدایی بالاتر از 81دسی‌بل ایجاد می‌کنند درحالی که استاندارد آلودگی صوتی برای منازل مسکونی در روز55دسی‌بل و در شب 45دسی‌بل است.
رشیدی می‌افزاید: مناطق پرسرو‌صدای شهر تهران عبارتند از مناطق 6،10، 11، 12، 7، 13، 3، 19، 18 و 2 و این رتبه بندی براساس سرعت خودروها در منطقه، مقدار کیلومتر پیمایش خودروها و توزیع آنها در هر منطقه و میزان بزرگراههای موجود صورت گرفته است.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به ضرورت وجود نقشه‌های صوتی اشاره می‌کند و می‌گوید: کشورهای پیشرفته دنیا برای اجرا و ساخت بزرگراه‌ها و مناطق حساس به سرو‌صدا، مانند مدارس و بیمارستان‌ها از نقشه‌های صوتی استفاده می‌کنند که این نقشه‌ها با توجه به افزایش سالانه تعداد خودروها و حجم ترافیک تغییر می‌کند. نقشه‌های تراز صوتی مناطق 22 گانه شهر تهران نیز تکمیل شده است و نقاطی که از آلودگی صوتی بالا رنج می‌برند و وضعیت بحرانی دارند، مشخص شده‌اند. متأسفانه بر اساس این نقشه‌های تراز صوتی، بیشتر مراکز آموزشی و درمانی در شهر تهران در معرض آلودگی صوتی بیش از حد استاندارد قرار دارند.
بزرگراه‌ها یعنی آلودگی صوتی؟!
گسترش روزافزون بزرگراه‌ها در سطح شهر، میزان آلودگی صوتی را به مراتب افزایش می‌دهد. در کنار مشکلات ساختاری شهر، شهروندان تهرانی نیز رعایت همشهریان خود را نمی‌کنند. بوق ممتد خودروها، فریاد دستفروشان، رعایت نکردن نکات فنی در اتومبیل‌ها و بسیاری دیگر از مشکلات خود‌ساخته بر انواع آلودگی‌ها در تهران افزوده است. شهرداری تهران سعی کرده است با اقداماتی میزان بالای آلودگی صوتی را در تهران کاهش دهد. نصب دیواره‌های صوتی در بزرگراه‌ها یکی از این راه‌حل‌هاست. آلودگی صوتی در بزرگراههای تهران بالاتر از 75دسی‌بل و 20دسی‌بل بیشتر از حد مجاز است که این مهم تبعات بسیاری را در کلانشهر تهران به‌دنبال داشته است. کارشناسان شرکت کنترل کیفیت هوا معتقدند اگر چه ممکن است ساکنان منازل حاشیه اتوبان‌ها و اماکن پر سر و صدا از روی عادت مشکل زیادی برای خوابیدن نداشته باشند اما به‌طور حتم آلودگی صوتی اثرات نامطلوبی روی جسم و روح آنها می‌گذارد.
دکتر ابراهیم قاسم‌زاده، روانشناس، درباره عوامل آلودگی صوتی و نتایج آن می‌گوید: آلودگی‌های صوتی و تصویری اثر مستقیمی بر روان افراد دارند. قاسم‌زاده ادامه می‌دهد: دستگاه شنوایی انسان به‌طور طبیعی قادر به تحمل میزان معینی از صداست و اصوات بالاتر از۱۰دسی‌بل فراتر از تحمل گوش انسان است. به همین دلیل حتی اگر عوارض این صداهای ناهنجار در ظاهر قابل شناسایی نباشند اما در رفتارهای پرخاشگرانه، کاهش آستانه تحمل فردی و از همه بدتر فراموشی و اختلال یادگیری در کودکان بروز پیدا می‌کند. کارشناسان، بر هم خوردن نظم و توالی مراحل خواب و حتی حذف آن را از جمله عوارض وجود منابع آلودگی صوتی در اطراف محل زندگی افراد عنوان می‌کنند.
کارشناسان شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران، تنها راه غلبه بر این معضل را ایجاد محیطی آرام و بی‌سر و صدا برای خواب آنها اعلام کرده و بر ساخت واحدهای مسکونی استاندارد و به‌کارگیری عایق‌های صوتی، ایجاد مانع‌های بتونی، شیشه‌ای و حتی طبیعی در کنار ساختمان‌ها تأکید می‌کند.
