شورای امنیت سازمان ملل هم روز شنبه در رای‌گیری به اتفاق آرا، از ادامه حضور بان در سمتش حمایت کرد. درباره کارنامه وی با دکتر مسعود اسلامی، عضو هیأت علمی دانشکده روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم.
- کارنامه دبیرکل را در این دوره چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کارنامه دبیرکل را نباید ضرورتاً با کارنامه سازمان ملل یکی دانست. این دو فاصله زیادی با هم دارند. براساس منشور، دبیرکل در واقع بلندپایه‌ترین مقام اداری این سازمان است. لذا جایگاه سیاسی عمده‌ای ندارد، زیرا اختیارات سیاسی و حقوقی چندانی ندارد و اساساً مسئول اداره دبیرخانه است. وی ابتدا گفته بود قصد دارد مشی آسیایی را در مدیریت دنبال کند؛ یعنی نوعی میانه‌روی و صبر و حوصله و مدارا و دوری از تنش. وی گفته بود قصد دارد در مقام نوعی ارتباط‌ساز، اعتماد اعضا را نسبت به سازمان و نیز نسبت به یکدیگر بازسازی کند.
با توجه به اینکه چالش‌های نظامی امنیتی سازمان در دوره پیش از وی یعنی مثلاً دوره پطروس غالی و کوفی عنان که درگیری‌های بین‌المللی پس از جنگ سرد شایع بود، طی شد، دستور کار وی پرداختن به مسائل زیست‌محیطی و توسعه‌ای بود. بان‌کی‌مون دخالت جدی و مؤثری در مسائل مربوط به صلح و امنیت بین‌الملل نداشت و نوعی دیپلماسی مسالمت‌آمیز و خاموش را در پیش گرفت. در نقاطی مانند افغانستان و عراق و اخیراً لیبی که اعضای دائمی شورای امنیت از قبیل آمریکا و متحدان غربی آن منافع جدی داشتند و خارج از سازمان ملل اقدام کردند، وی متعرض آنها نشد و کاملاً در حاشیه با آنها برخورد کرد. در عرصه تغییر آب و هوا تلاش‌های وی منجر به برگزاری کنفرانس‌های کپنهاک و توکیو شد.
- به بان‌کی‌مون انتقاد می‌شود که فاقد نفوذ و جذبه سلف خود کوفی عنان است. آیا این امر ناشی از خصلت شخصی وی است یا همان رویکرد خاموش آسیایی وی در مدیریت موضوع‌های پیش‌روی سازمان ملل؟
مسلماً این امر با نوع پرورش شخصیت وی رابطه دارد. شاید بتوان آن را فقدان کاریزمای لازم برای مدیریت توصیف کرد. اما وی دیپلمات حرفه‌ای است و بخشی از دیپلماسی خاموش وی به دیپلماسی غیرعلنی وی مربوط می‌شود. مثلاً در ارتباط با چین، به‌طور علنی از وضعیت حقوق بشر در این کشور انتقاد نمی‌کند چون به حمایت آن نیاز دارد اما در خفا انتقادات خود را با مقامات این کشور در میان گذاشته است.
- فرایند انتخاب دبیرکل چگونه است؟
طبق بند 97 منشور سازمان ملل، اعضای شورای امنیت باید ابتدا در میان خود برای مطرح کردن نامزد به توافق برسند و سپس وی را برای رأی‌گیری به مجمع عمومی معرفی کنند. اعضای شورای امنیت تا به امروز خود را موظف دانسته‌اند که همواره یک نفر را معرفی کنند، نه چند نفر که مجمع عمومی از بین آنان انتخاب کند. این فرایند انتخاب و تعیین نامزد بین اعضای شورای امنیت کاملا بسته و محرمانه است. البته به‌دلیل همان فشارها برای دمکراتیک شدن این فرایند، شورای امنیت از زمان آقای بان‌کی‌مون سعی کرد این فرایند را تدریجا باز کند، به‌طوری که در دوره قبل برای نخستین بار بان‌کی‌مون و رقبایش که البته همگی بعدا کنار کشیدند، مبارزه انتخاباتی کردند و برنامه دادند.
- سال‌هاست درباره ضرورت تغییر در ترکیب اعضای شورای امنیت صحبت می‌شود. به‌نظر شما، دورنمای ایجاد این تغییر به‌گونه‌ای که بازتاب حقایق جاری بین‌الملل باشد، در دوره دوم دبیرکلی بان‌کی‌مون چگونه است؟
این موضوع را باید به شکل یک روند تدریجی و کند در نظر گرفت. تغییر سریع دور از انتظار است. دلیل آن هم روشن است؛ یعنی منافع تثبیت‌شده اعضای دائمی که براساس اختیارات خود طبق منشور سازمان ملل دارند، مانع از تغییر ناگهانی و عمده می‌شود.
