در شهری مانند تهران نیز که روزانه جمعیتی میلیونی در آن به تکاپو مشغلوند، پایبندی به این قوانین حیاتی است. رعایت نکردن قانون شهری نیز جرم محسوب شده و جریمه‌های خاص خود را دارد که قانونگذار مشخص کرده است. این قانون تمام شهروندان را در بر می‌گیرد؛ یعنی حتی آنهایی که در شهر میهمان هستند نیز باید قانون را رعایت کنند. این در حالی است که رعایت نکردن قانون شهری از سوی یکی از میهمانان پایتخت، موجب شد تا بعد از اخطارهای فراوان، مدیریت شهری درباره قانون‌شکنی‌ها اقامه دعوی کرده و پای قوه‌قضاییه نیز به موضوع باز شود. اما این بار کمی اوضاع فرق می‌کند چراکه قطع بیش از 300 اصله درخت مثمر و غیرمثمر در باغ قلهک که سابقه تصرف دیرینه از سوی دولت انگلستان را دارد، موجب شده است تا حتی نهادهای زیست‌محیطی و تشکل‌های مردمی نیز درباره این موضوع واکنش نشان داده و خواستار پیگیری موضوع از طریق قوه قضاییه باشند. در این گزارش نگاهی داریم به آنچه در چند سال اخیر روی داده و موجب شده است تا در نهایت پرونده باغ قلهک به قوه قضاییه ارسال شود.
طبق قانون، هر سفارتخانه خارجی که بخواهد اقدامات عمرانی در محدوده سفارت خود انجام دهد باید پروانه‌ساخت، تغییر و نوع کاربری، خدمات شهری و غیره را که در ارتباط با شهرداری تهران است از همین نهاد دریافت کند و هیچ استثنایی وجود ندارد. در حال حاضر نیز بیشتر دفاتر نهادهای خارجی که حدود 125مرکز هستند از این امر پیروی کرده و مقررات شهری را رعایت می‌کنند. به‌عنوان مثال یکی از سفارتخانه‌های خارجی در تهران سال گذشته در ارتباط با جابه‌جایی درختان باغ که مشکل‌ساز شده بودند با شهرداری تهران مکاتبه کرد و سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران کمک کرد و این کار با هزینه بالایی انجام شد که در حال حاضر نیز درختان یادشده در این سفارت زنده هستند. این نشان می‌دهد که بسیاری از سفارتخانه‌های کشورهای خارجی در ایران به وظایف خود عمل می‌کنند، ضمن اینکه شهرداری تهران در حوزه دیپلماسی شهری بسیار خوب عمل کرده و روابط خوبی با سفارتخانه‌ها دارد. اما موارد استثنایی نیز وجود دارد که منجر می‌شود خلاف آن موضوع شکل بگیرد. یکی از این نمونه‌ها مربوط به سفارت انگلستان است. شهرداری تهران 12زونکن اسناد مختلف درباره فعالیت‌های شهری سفارت انگلستان در اختیار دارد که 80درصد موارد آن، مربوط به تخلفات این سفارت است. این تخلفات که سابقه‌ای 22ساله دارد موارد مختلفی از ساخت‌و‌ساز یا تخریب‌های غیرمجاز تا قطع درختان را در بر می‌گیرد.
آغاز عصر جدید، تبرها و درخت‌ها
آنچه در هفته‌های اخیر خبرساز شده قطع دوباره درختان باغ قلهک است. سابقه این امر به حدود سال86 بازمی‌گردد؛ زمانی که نامه‌نگاری‌هایی از سوی این سفارت با شهرداری تهران صورت گرفته و مطرح شده است که درختان این باغ در حال خشک‌شدن هستند. بعد از این امر، در سال87 نیز مطرح می‌شود که آب قنات نزدیک به باغ قلهک به‌دلیل عملیات عمرانی مترو قطع شده و در نتیجه 28 اصله درخت خشک شده‌اند. در این نامه به سقوط 2 اصله درخت روی خودروهای باغ قلهک نیز اشاره شده است؛ ادعایی که جای بحث بسیاری دارد. طبق اسناد موجود، در یادداشت رسمی سفارت انگلستان به شهرداری تهران آمده است که این درختان در وضعیتی قرار دارند که وزن سنگین آنها می‌تواند باعث شکسته شدن تنه خالی درختان شود. این نکته نشان می‌دهد که درختان دچار آفت و بیماری شده‌اند یا به روش‌های دیگر از بین رفته‌اند که تنه آنها خالی شده است. اما یکی دیگر از نکات مورد تأکید انگلیسی‌ها این است که قنات مورد استفاده برای آبیاری به‌دلیل عملیات عمرانی مترو از بین رفته است.
این ادعای بی‌اساس درحالی مطرح می‌شود که باغ قلهک 3رشته قنات دارد و حتی با این ادعای سفارت انگلیس باید گفت که یک رشته از این قنات‌های سه‌گانه فقط کم آب شده است. در کنار این موضوع باید به این نکته هم توجه کرد که بررسی‌ها و مشاهدات ماموران شهرداری که با مجوز وزارت امورخارجه از داخل باغ دیدن کرده‌اند نشان می‌دهد که مسیر آبیاری درختان طوری طراحی شده است تا بخش‌های خاصی از باغ خشک شوند و به‌نوعی مشکل مدیریت آب وجود دارد. نکته مهم دیگر اینکه طبق اسناد موجود، صورتجلسه‌ای نشان می‌دهد که شهرداری تهران بعد از نامه یادشده در سال87، یک لوله آب 2اینچی به صورت رایگان در اختیار سفارت انگلیس قرار داده است تا از آن برای آبیاری فضای سبز باغ استفاده شود، ضمن اینکه شرکت متروی تهران نیز قنات مورد ادعای انگلیسی‌ها را که گفته می‌شد خشک شده است، با هزینه این شرکت، تا پشت دیوارهای باغ لایروبی کرده اما ادامه کار که بر عهده انگلیسی‌ها بوده ظاهرا به‌دلیل نداشتن استطاعت مالی رها شده است.
کارگرها در خودروهای سیاسی
در حالی که مسئله قطع درختان و آتش‌زدن آنها مورد توجه اهالی منطقه و مدیران محله‌ای و شهری قرار گرفته بود اما برخی اتفاقات دیگر موجب شد تا احتمال آغاز ساخت‌و‌سازی جدید در باغ قلهک قوت بگیرد. به‌عنوان مثال می‌توان به تخریب یکی از بناهای صدساله داخل باغ اشاره کرد، در حالی که تمام باغ قلهک مهر سال1382 با شماره 10405 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و در واقع نمی‌توان در آن دخل و تصرفی داشت. اما نکته جالب دیگر این بود که باتوجه به بررسی‌ها و مشاهدات صورت‌گرفته، مشخص شد که کارگرها و مصالح ساختمانی توسط خودروهای سیاسی سفارت انگلستان به داخل باغ منتقل می‌شوند. با توجه به این موارد بود که در سال89 پل روبه‌روی در ورودی باغ برداشته شد. با توجه به این موارد آیا غیر از ساخت‌و‌ساز نکته دیگری به ذهن می‌رسد؟
همچنین در حال حاضر این باغ کاربری آموزشی، مطالعاتی و تفریحی دارد و پیش از این حتی بخش‌هایی از باغ در اختیار مدارس آلمانی یا فرانسوی قرار گرفته بود که شنیده می‌شود در حال انتقال است.
باز هم قطع درخت، باز هم آتش
یکی از اصلی‌ترین موارد در پرونده رسیدگی به موضوع قطع درختان باغ قلهک، مربوط به حساسیت اهالی محله قلهک در ارتباط با آتش‌زدن درختان این باغ است. این مورد توسط شهروندان به مسئولان شهری گزارش شد. حجم آتش برپا شده به حدی بود که می‌شد شعله‌های آن‌را از فراز دیوارهای باغ هم مشاهده کرد. زمانی که ماموران سازمان آتش‌نشانی برای اطفای این حریق در محل حاضر شدند اعلام شد که آتش برای میهمانی برپا شده و افراد داخل باغ آتش را مهار خواهند کرد. آنها اجازه ندادند که ماموران سازمان آتش‌نشانی وارد باغ شوند اما با وجود این ماموران آتش‌نشانی به حضور خود در محل ادامه دادند تا خطری برای همسایه‌های باغ به وجود نیاید. این در حالی است که چند روز قبل از این ماجرا نیز برخی اهالی محله قلهک نامه‌ای به شورای شهر محل و وزارت‌خارجه می‌فرستند که در این نامه به سوزاندن درختان اشاره شده است.
البته برخی تصاویر تهیه شده نیز نشان می‌دهد که درختانی که سوزانده می‌شوند زنده هستند. تمام این اتفاقات به این نقطه رسید که سفارت انگلستان، در سال‌جاری 310 اصله درخت مثمر و غیرمثمر با بن درخت 20 تا 150سانتی‌متر را قطع کرده است که این درختان عمدی خشک یا قطع شده‌اند.
با توجه به این امر، رأی اولیه در کمیسیون ماده7 صادر شد که طبق آن خسارتی معادل 5میلیارد و 610میلیون ریال تعیین و اعمال ماده 4 اصلاحیه قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب 1359نهایی شد. طبق این ماده باید 2برابر درختان قطع شده در محل غرس شود. بعد از گزارش این موارد، کمیسیون ماده 7 دوباره تشکیل جلسه داده و جریمه تعیین شده را به 3برابر افزایش داد، ضمن اینکه با دستور شهردار تهران پرونده برای اعمال ماده4 به قوه قضاییه ارجاع شد.
ماده4 نیز به این مورد اشاره دارد که اگر کسی بیش از 30 اصله درخت را خشک، قطع یا به هر طریقی از بین ببرد، علاوه بر جریمه نقدی به حبس تعزیری قطعی از 3ماه تا 2سال محکوم می‌شود. در حال حاضر باید به این نکته مهم اشاره کرد که تمام پیگیری‌ها در سال‌های اخیر در نهایت منجر به تشکیل نخستین پرونده باز‌پس‌گیری باغ قلهک در تاریخ کشور شده و باید امیدوار بود که قطعه‌ای از کشور که در دست خارجی است به آغوش میهن بازگردد.
