به گزارش همشهری‌آنلاین مرآت‌المثنوی اثری است از تلمذ‌حسین اندیشمند هندی که به کوشش دکتر بهاءالدین خرمشاهی غلط‌گیری دوباره شد و بر آن برخی مطالب مرتبط با کتاب،از جمله نوشته هلموت ریتر درباره مولانا جلال‌الدین در دارئره‌المعارف اسلام طبع لیدن، برگردان فارسی و سال 1378 از سوی نشر گفتار به بازار کتاب عرضه شد.
ضمن آنکه آقای خرمشاهی کشف‌الابیاتی هم بر کتاب تلمذ حسین اضافه کرده و البته مقدمه کتاب را هم تصحیح مجدد نموده است.
این کتاب اکنون بعد از 12 سال برای دومین بار و این بار از سوی انتشارات قطره منتشر شده است. یادداشت استاد دکتر عبدالحسین زرین‌کوب به شکلی موجز و مفید این کتاب را تشریح می‌کند.
یادداشت استاد دکتر زرین‌کوب،مثنوی شناس بزرگ معاصر درباره مرآت‌المثنوی
کتاب مرآت المثنوی،تالیف و تحقیق قاضی تلمذ حسین،دانشمند هندی،تصنیف بسیار ارزنده‌ای است که پژوهنده مثنوی فوایدعظیم از آن حاصل تواند کرد. این کتاب نه فقط یک گزیده مفید و دقیق از تمام دفاتر ششگانه مثنوی شریف را تحت عنوان «یواقیت‌القصص» در دسترس دوستداران مثنوی می‌گذارد،بلکه فهرست دقیق جالبی از مطالب مثنوی را نیز تحت عنوان«دُرر الحکم» شامل است.
تنظیم و ترتیب مطالب چنان با دقت انجام شده است که خواننده مثنوی اکثر مطالب عمده‌ای را که در جای‌جای مثنوی مورد طرح و بحث وا قع شده است، به هدایت این فهرست می‌تواند به دست آورد.
تلمذ حسین در طی اجزاء این کتاب علاوه بر منتخب حکایات و فهرست مطالب عمده مثنوی، بخش عمده‌ای را از‌آنچه در مثنوی شریف ماخوذ خود از قرآن یا تقریر تفسیر‌آن است نیز تحت عنوان «جواهر القرآن» آورده است. چنانکه بخش عمده احادیث مثنوی را تحت عنوان«لآلی السنن» نقل کرده است.
همچنین فهرست جالبی از اصطلاحات و فهرستی از لغات مثنوی همراه با معانی آنها تحت عنوان« فرهنگ» این کار عظیم ارزنده را تکمیل می‌کند.
اینکه نسخه مورد ارجاع وی یک نسخه انتقادی نیست،البته مایه نقص آن نخواهد بود. مقایسه ابیات منتخب و الفاظ فهرست با نسخه‌های مصحّح و انتقادی که بعد از اتمام تالیف آن انجام شده است، کاری است که آن نقص را رفع می‌کند.
دقت نظر و اهتمام روشمند وی در تنظیم و ترتیب مطالب هنوز قابل تحسین است و باید از اهتمام مجدّدی که در این چاپ در رفع نقایص ان انجام شده ، با تشکر و تحسین یاد کرد.
بررسی فهرست دو کتاب دیگر قاضی(تلمذ حسین) تحت عنوان نقد‌المثنوی، و صاحب‌المثنوی، تبحّر و توغّل وی را در مثنوی نشان می‌دهد. و این نکته‌ای است که از شیوه کار وی در مرآت‌المثنوی هم استفاده می‌شود، و این عمق تاثیر مثنوی شریف را در محافل علمی هند- شبه‌قاره- که آثار علامه اقبال هم نمونه دیگر‌آن است به درستی نشان می‌دهد.
مرآت‌المثنوی:تنظیم اشعار مثنوی برحسب موضوع همراه با بازیابی آیات قرآنی و احادیث نبوی/مولف:تلمذ حسین/تصحیح مقدمه،کشف‌الابیات: به کوشش بهاءالدین خرمشاهی/ ناشر:نشر قطره/قطع وزیری جلد سخت/قیمت19000 تومان،864 صفحه
