انقلاب اسلامی نقطه عطف جنبش‎های اسلامی

انقلاب اسلامی در آن برهه زمانی متأثر از تفکرات و اندیشه‎های رهبر آن به‌وجود آمد و توانست رژیمی را که عهده‎دار نمایندگی و ژاندارمی آمریکا در منطقه بود با همت و حرکت در مسیر اندیشه‎های ناب اسلامی سرنگون کند. به این ترتیب باید گفت که آمریکا در شوک به‌وجود آمدن پیروزی انقلاب اسلامی مبهوت ماند و به نوعی به این واقعیت دست یافت که در مقابل اراده مردمی دارای ضعف است و درصورت اراده مردم برای تغییر رژیم دست‌نشانده ابرقدرت‎ها توان انجام کاری را ندارد. امام خمینی(ره) به همراه مردم توانست پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مقابل ابرقدرت‎های جهان مواضع محکمی اتخاذ کند و همین ایستادگی سبب شد جنبش‎های اسلامی که در کشورهای مختلف تحت فشار و کنترل دولت‎ها توان انجام هیچ کاری را نداشتند جانی دوباره در کالبد خود احساس کنند و با افزایش فعالیت‎های خود فصل نویی را پیش روی خود بگشایند.

تأثیر انقلاب اسلامی در عربستان

تفکر وهابیت در عربستان حساسیت‎های زیادی نسبت به شیعیان دارد. مسئله محل سکونت شیعیان و کارهایی که این اقلیت در صنعت نفت عربستان به‌عهده دارند، به نقش آنها اهمیت بیشتری داده شده است. مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 شاهد فتح مکه توسط گروه اخوان‎المسلمین عربستان بودیم که هنگام فتح مکه، در شعارهایشان اعلام می‌کردند تنها راه مبارزه، راه امام حسین(ع) است و نیز اعتقاد به مهدویت میان آنها (که هر دوی این عناصر، عناصر اصلی تشکیل‌دهنده انقلاب اسلامی بودند) باعث شد علما و حکومت‎گران سعودی آنها را متهم به اثرپذیری از انقلاب اسلامی ایران و اندیشه‎های امام خمینی(ره) کنند و دقیقا در همان برهه نیز شاهد قیام400 هزار نفری شیعیان عربستان بودیم که توسط دولت سعودی در روز عاشورا در شهر حصا به خاک و خون کشیده شد که این خود نشان از تحرک یافتن جنبش‎ها و گروه‌های مسلمان با تأثیر از انقلاب اسلامی دارد.

تاثیر انقلاب اسلامی در شوروی سابق

سوسیالیست و آموزه‌های آن تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از محورهای اصلی برخی گروه‌های مبارز فلسطینی در مسیر حرکت برای رویارویی با امپریالیسم بود اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی باید گفت که اثرات آن موجب تسریع در روند بیداری اسلامی شد چرا که بررسی‎ها نشان می‎دهد سرخوردگی مسلمانان از حکومت‎های خود چه در جهان عرب و چه آسیای میانه در تأمین نیازهای مادی و معنوی آنها و بالاخص مسئله فلسطین در جهان عرب موجب بیداری اسلامی شده بود. اما انقلاب اسلامی با پیروزی خود توانست این روند را تسریع کند، به‌طوری که از پیروزی انقلاب اسلامی تا فروپاشی شوروی سابق تعداد مساجد در این 10سال به 2 برابر کل تاریخ شوروی رسید. برخی تحلیل‎گران معتقدند انقلاب اسلامی ایران باعث رشد بیداری اسلامی در اتحاد جماهیر شوروی سابق شد و فروپاشی این ابرقدرت را 10سال به جلو انداخت.

تأثیر انقلاب اسلامی در بحرین

تا قبل از انقلاب اسلامی، شیعیان خلیج‌فارس فاقد سابقه مقاومت ستیزجویانه در برابر حکومت‎های زورگو بودند. مسلمانان بحرین با تأثیرپذیری از انقلاب اسلامی حرکات چندی علیه حکام خود انجام دادند. طی سال‌های 1979 و 1980 رژیم‎هایی که مواجه با اعتراضات شدید بودند، توجه بی‎سابقه‎ای به تدوین فرمول سیاسی در قبال سکنه شیعه خود مبذول داشتند که این امر هم بر تشویق مبتنی بود و هم بر تنبیه. در عین حال شیوه‎های توسل به زور نیز از نظر مقامات برای سرکوب کردن شیعیان دور نگه داشته نشد. رهبران جبهه آزادیبخش اسلامی بحرین به این نتیجه رسیدند که تظاهرات مردمی هرگز به سرنگونی منجر نمی‎شود، بنابراین به روش‎های ستیزه‎جویانه متوسل شدند. بنا به گفته رهبر این جبهه، تظاهرات آوریل و می 1980 که به شهادت برخی از شرکت‎کنندگان شیعه منجر شد، جبهه آزادیبخش را بر آن داشت که تکوین یک جنبش مردمی کافی نیست و واکنش مناسب‎تر، توسل به اقدامات مستقیم ضدحکومتی است.

تاثیر انقلاب اسلامی در سودان

صادق المهدی در زمینه تاثیر انقلاب‌اسلامی ایران در سودان می‌گوید: انقلاب اسلامی ایران بر مردم سودان تاثیر عمیقی داشته است .مردم سودان بسیاری از پدیده‌های تاریخی خود را در انقلاب ایران ‌یافتند زیرا آنان صد سال پیش دست به انقلاب زدند و دولت‌های انگلستان، بلژیک و ایتالیا را شکست دادند. همچنین مردم سودان علیه حکام غیرقانونی عثمانی دست به انقلاب زدند و توانستند شریعت اسلام را در این کشور پیاده کنند. مردم سودان در انقلاب اسلامی ایران یک بعثت جدید‌یافتند. در سودان عده‌ای بودند که اسلام را به‌عنوان یک راه حل برای مشکلات نمی‌پذیرفتند. آنها معتقد بودند که راه‌حل‌ها از طریق ناسیونالیسم با پیروی از افکار غربی به دست می‌آید ولی انقلاب‌اسلامی ایران این افکار را به کلی دگرگون و ثابت کرد که اسلام زنده و متحرک است و می‌تواند در مقابل امواج ایدئولوژیک ایستادگی کند.

تأثیر انقلاب اسلامی در مصر

اولین واکنش‎ گروه‌های مصری نسبت به انقلاب اسلامی ایران به‌وسیله جماعت اخوان المسلمین صورت گرفت. این جماعت طی اعلامیه‎ای در سال 1979 انقلاب اسلامی ایران را مورد ستایش و آن را بدین گونه مورد تأیید قرار داد؛ روحی که پشت انقلاب اسلامی ایران بود، شبیه همان روحی بود که مسلمانان اولیه را به اسلام هدایت کرد. همچنین اعلام کرد که هیچ جدایی‌ای بین دین و سیاست در اسلام وجود ندارد و اسلام دین جامعی است که برای این جهان و جهان دیگر قانون دارد و همه امور زندگی را سامان می‎بخشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهدیم که دولت مصر جمهوری اسلامی ایران را به صدور انقلاب خود به جهان عرب متهم و از مخالفان عرب ایران حمایت کرد. اما عقد قرارداد کمپ دیوید موجب انزوای مصر شد، برای همین حاکمان مصر تلاش زیادی کردند تا با طرح چنین ادعاهایی خود را از انزوا خارج کند.

تأثیر انقلاب اسلامی در عراق

مسئله «حکومت اسلامی» یکی از مسائل مهم شیعه پس از غیبت امام دوازدهم(ع) است که به‌گونه‎ای نظام‎مند با مسئله اعتراض و حق قیام پیوند دارد و در عراق که شیعه با فعالیت‎های ایدئولوژیکی و سیاسی شهید محمدباقر صدر تجهیز شده بود، با انقلاب ایران به خروش آمد و خواستار تکرار انقلاب ایران بود که البته به‌شدت سرکوب شد.
در هرصورت جنبش شیعیان عراق و گروه‎های معارض عراق پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران، به دلایل گوناگون مهم‎ترین کانون پذیرش و ترویج آمال و اهداف انقلاب در جهان اسلام بود. قیام مردم عراق در عاشورای 1979 و سرکوب و کشتار خونین مردم عراق و اعدام آیت‎الله‌محمدباقر صدر چند ماه پس از انقلاب اسلامی نشان از تأثیرات عمیق انقلاب در روند بیداری اسلامی و فعال شدن جنبش‎های اسلامی داشت که تا شروع جنگ تحمیلی با ایران ادامه یافت که درواقع، بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان عراق به شمار می‎آمد.

تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان

وقوع انقلاب اسلامی زمینه‎ساز نهضت شیعی در کشور لبنان و الهام‎بخش رهایی مردم شیعه مناطق جنوب این کشور شد. این امر، به‌خصوص با توجه به سال‎های اقامت امام موسی صدر در کشور لبنان و نیز اشغال جنوب این کشور در ژوئن 1980 میلادی توسط رژیم‌صهیونیستی، این کشور را به‌صورت مناسب‎ترین محل رشد و پرورش افکار انقلابی شیعه درآورد. آمیختگی تشیع و سیاست در لبنان، با وقوع انقلاب اسلامی شدت یافت. از سال 1981میلادی طرفداران اندیشه اسلامی درون گروه «امل» فعالیت‎های خود را گسترش دادند. این گروه آشکارا از اندیشه‎های پان اسلامیسم حمایت می‎کرد و از اندیشه‎های انقلابی ایران متأثر بود. اما با این اوصاف باید گفت که متأثرترین گروه شیعی در لبنان که از انقلاب اسلامی ایران متاثر شد، حزب‌الله لبنان است، این گروه به‌عنوان یک جنبش مخالف سیاسی و اجتماعی، به‌دنبال شکست لبنان از رژیم صهیونیستی و تحت‌تأثیر آرمان‎های انقلاب اسلامی میان شیعیان پدید آمد.

تاثیر بر گروه‌های فلسطینی

دولت‎های منطقه پیروزی انقلاب اسلامی را برای خود تهدیدی تلقی کردند ولی با این حال حمایت از مردم فلسطین در برابر رژیم‌صهیونیستی و شعار نه شرقی و نه غربی موجب طرد کمونیسم و عاملی برای استقبال بیشتر از انقلاب اسلامی شد زیرا تا قبل از این حمایت کشورهای عرب از فلسطین به بهانه نژادی و ناسیونالیسم عربی صورت می‎گرفت اما حمایت انقلاب اسلامی ایران از فلسطین موجب رویکرد اسلامی به‌ آن شد و مسئله فلسطین به مسئله اصلی جهان اسلام تبدیل شد و از این جهت انقلاب ایران الگویی برای اعراب شده و انقلاب اسلامی پس از آن به نوعی رهبری جریان حمایت از فلسطین را به دوش گرفت. بنابراین ما شاهد تغییر رویکرد عظیم مبارزاتی مردم و مسلمانان فلسطین متأثر از انقلاب اسلامی، از جنبش ساف که رویکردی سوسیالیستی داشت به سمت مبارزات مسلحانه اسلامی به سبک جهاد اسلامی و حماس هستیم.

تاثیر انقلاب اسلامی در تونس

اثرگذاری انقلاب اسلامی در کشور تونس به‌خصوص در سال‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی محسوس و محرز است. در رأس امواج اولیه جنبش اسلامی تونس شیخ راشد الغنوشی قرارداشت که در نهایت وی بازداشت و محاکمه شد. باید گفت که یکی از مهم‌ترین بازتاب‌های انقلاب اسلامی، تاثیر افکار و مواضع امام(ره) و انقلاب در دیدگاه نخبگان جهان اسلام است. این تاثیرات در دراز مدت نمودهای عینی پیدا کرد و منجر به پیروزی نهضت تونس و سرنگونی بن علی دیکتاتور تونس پس از سال‌ها شد. نکته بسیار مهم اینکه اثرگذاری آرای امام‌خمینی(ره)، به‌رغم تفاوت مذهب شیعه و سنی است. گفتار الغنوشی در مراسم دومین سالگرد رحلت امام(ره)، حاوی بسیاری از واژگان و ارزش‌هاست که امام خمینی از آغاز نهضت اسلامی ایران از سال 1340 در گفتارها و نوشتارهایشان تبلیغ و ترویج کرده‌اند و این بیانگر بخشی از تاثیرات برون مرزی انقلاب اسلامی است.

تاثیر انقلاب اسلامی در الجزایر

بازتاب‌های انقلاب اسلامی در دهه اول در متن جامعه الجزایر با زمینه‌ها و استعدادهایی که در آنجا موجود بوده، نقش مؤثری در توسعه و تحکیم جنبش‌های الجزایر در دهه دوم داشته است. در واقع اثراتی که انقلاب اسلامی در دهه اول به طرق مختلف در الجزایر بر‌جای گذاشت، در دهه دوم به‌صورت جبهه نجات اسلامی و جنبش‌های الجزایر بروز و ظهور کرد. دولت الجزایر در مقابل رشد و فشار جنبش‌های اسلامی عکس‌العمل‌های متفاوتی نشان می‌دهد. نقش و تاثیر انقلاب اسلامی در جنبش اسلامی الجزایر در حد خود قابل اثبات و اندازه‌گیری است. اما آنچه برای آینده قابل توجه است، فرصت‌ها و تهدیدهایی است که توسعه و تداوم جنبش اسلامی الجزایر برای ایران و انقلاب اسلامی در پی خواهد داشت. یکی از فرصت‌های جنبش اسلامی الجزایر، ارائه الگوی اسلامی و سیاسی جبهه نجات اسلامی است.