این پژوهشگاه در سالهای1377 و 1387 به‌ترتیب مجوز مرکز تحقیقات علوم سلولی و مرکز تحقیقات پزشکی تولیدمثل را از شورای گسترش دانشگاههای علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت و آبان‌ماه 1388 شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با ارتقای آن از پژوهشکده به پژوهشگاه رویان موافقت کرد.این پژوهشگاه، فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی و نیز درمانی خود را در قالب 3پژوهشکده و 2مرکز خدمات تخصصی (مرکز درمان ناباروری و مرکز سلول درمانی) با راهبرد «از علم تا کاربرد» انجام می‌دهد.با دکتر حمید گورابی، رئیس پژوهشگاه رویان در اتاق بسیار کوچکش در پژوهشگاه به گفت‌وگو نشستیم. وی متولد1340 در تهران و دارای مدرک دکتری فیزیک پزشکی با گرایش رادیوبیولوژی از دانشگاه تربیت مدرس است اما در عین حال حدود 10سال است که در زمینه ژنتیک ناباروری و سلول‌های بنیادی به انجام فعالیت‌های پژوهشی می‌پردازد.
- آقـای دکتر بفرمایید که چه اهداف و فعالیت‌هایی در پژوهشگاه رویان دنبال می‌شود؟
3حوزه درمان ناباروری، تحقیقات و آموزش از اهداف پیش‌بینی شده پژوهشگاه رویان بود اما به‌دلیل آنکه ابتدا بودجه و امکانات بسیار محدود بود، کار را با درمان ناباروری شروع کردیم اما فعالیت‌ها در زمینه درمان ناباروری در رویان با انگیزه بالای پژوهشگران و محققان این پژوهشگاه و دلگرمی‌ها و توجه خاص مقام‌معظم رهبری گسترش یافت، به حدی که در حال حاضر، رویان نخستین مرکز ناباروری در تهران و دومین مرکز ناباروری در کشور است و این مهم در شرایطی اتفاق افتاد که در زمینه بودجه با مشکلات بسیاری مواجه بوده و هستیم و این درحالی است که قبل از آن مردم مجبور بودند برای درمان به خارج از کشور مراجعه کنند.
- در زمینـه تحقیقـات چـه فعالیت‌هایی انجام می‌دهید؟
ما کار تحقیقات را با یک فضای کوچک و بدون امکانات شروع کردیم اما فعالیت‌ها به قدری خاص بود که در سال1377 وزارت بهداشت به پژوهشگاه، مجوز تأسیس مرکز تحقیقات علوم سلولی را اعطا کرد و پس از آن بود که توسط زنده‌یاد دکتر آشتیانی یک طرح تحقیقاتی با 2بخش شبیه‌سازی و سلول‌های بنیادی نوشته شد و سپس با امکانات محدود در این زمینه فعالیت کردیم؛ به این ترتیب در سال81 نخستین لاین سلول‌های بنیادی جنینی موشی و در سال82 نیز انسانی تولید شد و در حال حاضر بر اساس آنچه در سایت جامعه بین‌المللی سلول‌های بنیادی منعکس شده است، جمهوری اسلامی ایران، جــزو 10 کشور نخسـت دنیاست که در زمینه تولید، انجماد و نگهداری سلول‌های بنیادی جنینی دارای فناوری است. پس از آن، تحقیقات دامنه‌داری روی اینکه این سلول‌ها را بتوانیم به انواع بافت‌های مختلفی که در بدن وجود دارد تمایز دهیم، انجام دادیم. تحقیقات درزمینه سلول‌های غیرجنینی مثل سلول‌های بنیادی مغز و استخوان و سلول‌های بنیادی خون بندناف از دیگر فعالیت‌های تحقیقاتی رویان است.
- مختصری نیز درباره مرکز سلول درمانی رویان توضیح دهید.
دانش و آگاهی رویان در سال87 به بلوغی رسید که با اتکا به تجربیاتی که در زمینه سلول‌های بنیادی به‌دست آوردیم، توانستیم با مجوز وزارت بهداشت، مرکز سلول درمانی رویان را تأسیس کنیم. فعالیت‌ها در این زمینه به حدی خوب بود که بیشترین کارآزمایی‌های بالینی در منطقه به رویان اختصاص دارد و برخی از این فناوری‌ها قابل ارائه به مردم است.
- در زمینه شبیه‌سازی، رویان به چه موفقیت‌هایی رسیده است؟
لاین دوم فعالیت‌های پژوهشگاه، شبیه‌سازی است. به دنیا آمدن رویانا در سال85، نقطه عطفی در این زمینه بود که مشخص شد در این زمینه نیز مسلط شده‌ایم و پس از آن در زمینه سلول‌های بنیادی القایی هم به کمک فناوری مهندسی ژنتیک پیشرفت کردیم و علاوه بر آن از شبیه‌سازی برای تولید حیوانات تراریخته استفاده کردیم تا بتوانیم در شیر آنها فراورده‌های پروتئینی دارویی داشته باشیم که خوشبختانه شنگول و منگول 2 بزی هستندکه شیرشان حاوی فاکتور9 انعقادی است. علاوه براین، می‌توان به فاکتور تی‌پی‌ای اشاره کرد که در بز دیگری در اصفهان وجود دارد. این فاکتور در حل کردن لخته‌های خون مؤثر است. در حال حاضر توانسته‌ایم از آن حیوان اولیه که تی‌پی‌ای در شیرش است چندحیوان شبیه‌سازی شده دیگر بگیریم.
- بزرگ‌ترین دغدغه شما در مسئولیتی که دارید چیست؟
بزرگ‌ترین دغدغه ما این است که بتوانیم راه زنده‌یاد کاظمی را به خوبی ادامه دهیم. به عبارت دیگر، بتوانیم از علم به کاربرد برسیم و بتوانیم کاربرد را نیز در اختیار مردم قرار دهیم. در حال حاضر، پروسه تولید علم را در رویان به خوبی اجرا کرده‌ایم و از طرفی راه رسیدن به کاربرد را نیز بلدیم اما متأسفانه به‌دلیل نداشتن بودجه مناسب و امکانات فیزیکی، تجهیزاتی و آزمایشگاهی حرکت در این جهت بسیار سخت شده است، به‌طوری که اغلب محققان خیلی سریع‌تر از نیروهای اجرایی حرکت می‌کنند. به‌دلیل مشکل بودجه گرچه از نظر تولید علم جلو هستیم اما بحث کاربرد را نمی‌توانیم با سرعت به جلو ببریم. بنابراین این حلقه از علم تا کاربرد که راهبرد اصلی رویان بوده و هست به‌دلیل کمبود بودجه با مشکل مواجه شده است.
- منابع بودجه رویان از کجا تأمین می‌شود؟
بخشی از بودجه رویان از محل درمان ناباروری و سلول درمانی است، البته دولت هم در سال میزان بودجه‌ای را به پژوهشگاه اختصاص می‌دهد اما از آنجا که تحقیقات رویان بسیار گران است، بودجه اختصاص داده شده کافی نیست، در حالی که پژوهشگاه رویان تولید دانش می‌کند که خود ثروت‌آفرین است. ما نیازمند کمک‌های بیشتری هستیم چرا که یک پژوهشگاه غیردولتی و غیرخصوصی و صرفا یک پژوهشگاه عمومی با هزینه‌های تحقیقاتی بسیار گران هستیم؛ به‌عنوان نمونه در بخش سلول‌های بنیادی، پژوهشگاه هزینه‌های زیادی می‌کند و بودجه‌های تخصیص‌یافته کافی نیست.
- به‌نظر جنابعالی پژوهشگاه رویان نیازمند چه امکانات ویژه‌ای است که بتواند خدمات‌رسانی به مردم را باسرعت بیشتری به‌انجام برساند؟
رویان باید یک بیمارستان داشته باشد تا بتواند تحقیقات علمی خود را به صورت عملی و کاربردی در اختیار مردم قرار دهد. یکی دیگر از نیازهای پژوهشگاه، داشتن کارخانه یا محل تولید سلول و فراورده‌های سلولی است؛ البته در این باره تمهیداتی اندیشیده شده اما چون بودجه نقدی در اختیار نداریم در این باره نیز با مشکل مواجه هستیم. امیدوارم که با کمک‌های مردم و خیرین بتوانیم بخشی از نیازهایمان را مرتفع کنیم.
- به‌طور خلاصه به بخشی از موفقیت‌های پژوهشگاه رویان در زمینه خدمات درمان ناباروری، سلول‌های بنیادی و زیست‌فناوری اشاره کنید.
تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی انسان (IPS) در سال 1387، استفاده از سلول‌درمانی برای بهبود و درمان بیماران ویتیلیگو برای نخستین بار در کشور در سال1387، تأسیس نخستین بانک عمومی خون بندناف در سال 1387، تولد نخستین بزغاله تراریخته حاوی ژن تولید‌کننده فاکتور9 انعقادی خون انسان در سال 1388 و تولد نخستین بزغاله تراریخته حاوی ژن T(Tissue Plasminogen Activator)TPA انسانی در سال1389 تنها بخشی از موفقیت‌های پژوهشگاه رویان است.
