گروه شهری- محمد باریکانی: 110سال قبل مظفرالدین شاه قاجار از دومین سفر خود به فرنگ (اروپا) ، تحفه‌ای به پایتخت آورد که آخرین صفحه آن توسط شاگردان «ژان باتیست لومر» آهنگساز بنام اتریشی در مدرسه دارالفنون تهران، زمانی که شاه قاجار خسته از سفر اروپا به کاخ گلستان رسید در برابر او اجرا شد و بدین‌ترتیب آخرین برگ از نت‌های دست نویس ماخنر به گوشه عزلت رفت تا به امروز!

دفتر نت موسیقی

دفترچه 18 برگی ماخنر در سال 1902 میلادی به مظفرالدین شاه قاجار تقدیم شد و امروز با گذشت بیش از یک قرن یک پژوهشگر تاریخ در همان کاخ که روزی مظفرالدین شاه قاجار از دومین سفر خود به اروپا دسته موزیک مدرسه دارالفنون را به نظاره ایستاد، می‌گوید: نت‌های دست‌نوشته به جای مانده از قرن‌ها پیش در همه جای جهان از ارزش بسیار بالایی برخوردار هستند و نمی‌توان مبلغی برای آنها تعیین کرد.

دفترچه 18 صفحه‌ای نت‌های موسیقی تقدیم شده به شاه قاجار داستان جالبی دارد. این داستان را دو برادر به نام‌های شهرام و اشکان امینیان که به‌ترتیب پژوهشگر تاریخ ایران و کارشناس ارشد تاریخ و نسب‌شناس هستند برای نخستین بار در اختیار روزنامه همشهری قرار داده‌اند. شهرام و اشکان امینیان با اجازه هلن اسدیان امین اموال آلبوم خانه کاخ موزه گلستان، مطالعات تاریخی در موضوع این 18صفحه دست‌نویس از نت‌های موسیقی را که نام پایتخت‌های اروپایی در میان خط میزان‌ها و لابه‌لای نت‌ها دیده می‌شد، شروع کردند. شهرام برادر بزرگ‌تر اشکان که پزشک است و پژوهشگر تاریخ، در حالی‌که صفحه نخست تصویر دفتر تقدیمی به شاه قاجار را روی صفحه مانیتور ترجمه می‌کند با تأکید بر راهنمایی‌های استاد نادر مشایخی آهنگساز ایرانی ادامه می‌دهد: تنظیم نت‌ها همانطور که روی جلد هم نوشته شده توسط یوزف ماخنر آهنگساز آلمانی- اتریشی انجام شده است.

عنوان آلبوم نیز فانتزی سفر به اروپاست و پایین آن نیز نوشته شده، «با احترام به اعلیحضرت امپراتوری شاه پارس مظفرالدین.»وی اضافه می‌کند:ماخنر، استاد ارشد کالج موسیقی و رئیس واحد موزیک نظامی قفقاز، دارنده نشان شیر و خورشید از ایران و نشان‌های سنت آن و سن استانیسلاس (از نشان‌های افتخار روسیه) و دارنده مدال نظامی افتخار برای شرکت در جنگ 1877 است.

«فانتزی سفر به اروپا» در واقع سفارشی از سوی دربار ایران به ماخنر بود و او نیز با جمع‌آوری نت‌ها از آهنگسازان مطرح اروپا اقدام به تنظیم این دفتر برای مسیر سفر دوم مظفرالدین شاه کرد تا به محض ورود شاه به پایتخت‌ کشورهای در مسیر سفر دسته‌های موزیک بلافاصله قطعات را برای شاه قاجار بنوازند.

شهرام امینیان می‌گوید: قطعه نخست در بدو ترک تهران مارش پارسی نوشته یا سروده یوهان اشتراوس بود که برای ایران و براساس اطلاعات او از موسیقی شرقی و ایرانی نوشته شد و به افتخار ایران به مظفرالدین شاه تقدیم شد. مارش پارسی تا صفحه پنجم این دفتر 18صفحه‌ای ادامه دارد. در صفحه پنجم سرود روس‌ها شروع می‌شود که تا پیش از دوران کمونیستی سرود ملی مشهور روسیه بود و اینجا می‌توان گفت که هیأت ایرانی به مسکو وارد شده است. در صفحه شش، قطعه اتریش شروع می‌شود و نشان می‌دهد که شاه قاجار پس از ترک مسکو در وین اقامت کرده است.در صفحه‌هشت‌ این دفتر نیز به گفته دکتر امینیان، مارش انگلیس آغاز شده و این نشان می‌دهد که مظفرالدین شاه پس از ترک وین یکسره به لندن رفته است که احتمال سفر دریایی را بیشتر می‌کند، چون همین‌جا در اسناد موزه گلستان نامه‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد ایرانیان بریستول به استقبال مظفرالدین شاه رفته‌اند.

در صفحه 9 نیز هنگام بازگشت شاه قاجار فرا رسیده است. از ابتدا تا انتهای صفحه سرود زوریخ پایتخت اتریش است که نشان می‌دهد مظفرالدین شاه در مسیر بازگشت است. پس از مارش سوئیس، سرود فرانسه قرار دارد که به هنگام ورود شاه قاجار به پاریس نواخته شده و نام آن نیز مشخص است. سرود مارسیز که بعد از انقلاب فرانسه سروده شد تاکنون سرود ملی این کشور است. پس از پایان یافتن صفحه مربوط به فرانسه شاه وارد روسیه شده است و قطعه‌ای که این‌بار برای مظفرالدین شاه نوشته شده با سرود نخست متفاوت است.

پس از آن مارش گرجستان در تفلیس و سرود ارمنستان در ایروان نواخته شده و قطعه پایانی نیز که نوشته موسیو لومر است توسط شاگردان وی در مدرسه دارالفنون تهران به هنگام ورود مظفرالدین شاه به کاخ گلستان نواخته شد.

امینیان می‌گوید: این سرود 110 سال پیش در همین کاخ اجرا شد و پس از آن دفتر نت‌های دست‌نویس موسیقی اهدایی به شاه قاجار که در طول سفر دوم مظفرالدین شاه به اروپا همراه او بود از 1902 میلادی به گوشه‌ای گذاشته شد و سال 2012 میلادی از گوشه آلبوم خانه کاخ گلستان بیرون آمد و ارزش آن مشخص شد.

اشکان امینیان برادر دیگر نیز که کارشناسی دفتر نت‌های موسیقی اهدا شده به مظفرالدین شاه را برعهده داشته می‌گوید: «از دوره ناصرالدین شاه پادشاهانی که از سفر فرنگ بازمی گشتند در ایوان شمس العماره حضور می‌یافتند و گروه موزیک نظام دارالفنون به رهبری موسیو لومر سرود ملی را اجرا می‌کردند. ابتدا و انتهای این دفتر را نیز گروه موزیک مدرسه دارالفنون اجرا کرد.

تصاویری که اکنون برای نخستین بار از جلد دفتر نت‌های موسیقی تقدیم شده به مظفرالدین شاه قاجار و نوازندگان قاجار در اختیار روزنامه همشهری قرار گرفته است نشان می‌دهد که صفحه نخست این دفترچه از نوع تذهیب کاری اروپایی است. اطلاعات موجود در آن نیز به زبان فرانسه است و جلدی که برای آن درنظر گرفته شده بود از مخمل سبز طلاکوب است.

هلن اسدیان امین اموال آلبوم خانه کاخ گلستان می‌گوید: آلبوم خانه کاخ گلستان گنجینه‌ای است از عکس‌های دوره سلطنت شاهان قاجار و آلبوم‌های اهدا شده به آنها که تاریخ جمع‌آوری آنها به 170 سال می‌رسد. اسدیان ادامه می‌دهد: آلبوم خانه کاخ موزه گلستان نخستین مخزن جهان به لحاظ کیفیت اسناد تصویری ایرانی در میان موزه‌های اروپا و خاورمیانه و دومین مخزن عکس و فیلم جهان پس از موزه بریتانیا ست.

کد خبر 174565

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار فرهنگ عمومی

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز