نامزدهای ایرانی یونسکو، حال خوبی ندارند

ثبت آثار ایرانی در فهرست میراث جهانی اگرچه اهمیت زیادی در صیانت از آثار تاریخی و طبیعی کشور و معرفی جاذبه‌های ایران به جهان دارد، اما گزارش‌های منتشر شده از فردای روزی که خبر ثبت جهانی این دو اثر اعلام شد، بیانگر آن است که برخی نامزدهای ثبت در فهرست جهانی یونسکو در ایران وضعیت مناسبی ندارند و نیازمند توجه جدی هستند. براساس گزارشی که خبرگزاری میراث فرهنگی منتشر کرده است، 51اثر تاریخی ایران نامزد ثبت در فهرست جهانی یونسکو هستند. پرونده این آثار نیز اکنون به‌عنوان ظرفیت‌های میراث‌جهانی مطرح هستند. این پرونده‌ها اکنون در کلافی از مشکلات تا رسیدن به اجلاس یونسکو قرار دارند. سایت باستانی بیشاپور، شهرتاریخی توس، نقش‌برجسته‌های فیروزآباد، شهرتاریخی شوش، ساختار شهری یزد، مسجد کبود تبریز و. . . ازجمله آثار تاریخی هستند که در فهرست انتظار برای ثبت جهانی به‌سرمی‌برند.

آتش در نیستان بیشاپور

سایت باستانی بیشاپور هرسال دچار آتش‌سوزی می‌شود. اردیبهشت امسال نیز وسعت حریق و شعله‌های آتش در حدی بود که تا چند قدمی معبد آناهیتا، ایوان موزاییک و تالار تشریفات رسید. هم‌اکنون چهار بلوک از 32بلوک محوطه تاریخی بیشاپور مالک خصوصی دارد؛ با وجود این، متولیان میراث‌فرهنگی مرتب از آماده‌سازی پرونده ثبت‌جهانی بیشاپور سخن گفته‌اند. میزان آتش‌سوزی‌ها و شرایط نابسامان آثار کشف شده در این محوطه باستانی نامزد ثبت در فهرست جهانی نیز روزبه‌روز وضعیت اسفناک‌تری پیدا کرده و هر روز این اثر را از رسیدن به ثبت جهانی دورتر می‌کند. مالکیت خصوصی چهار بلوک از 32بلوک ثبتی این منطقه نیز هنوز مشخص نشده است. به‌گفته فعالان میراث‌فرهنگی با اینکه محوطه بیشاپور فنس‌کشی شده اما مالکان می‌توانند فنس‌ها را برداشته و در زمین‌ها، دخل و تصرف کنند.

توس تاریخی در قعر جدول

شهر تاریخی توس نیز خالی از مشکل نیست. قرار است360هکتار از شهر تاریخی توس ثبت جهانی شود، اما عبور لوله‌های گاز از دل این شهر تاریخی و قد علم کردن دکل‌ها در حریم آرامگاه فردوسی موانعی هستند که ثبت جهانی این محوطه را به تأخیر می‌اندازند. ورود گاز به منطقه، طرح آزادسازی عرصه شهرتاریخی توس را متوقف و روستاها را برای همیشه تثبیت کرده است. مدیرپایگاه میراث فرهنگی توس و متولیان آن معتقدند که لوله‌های گاز موجود در منطقه تاریخی توس خطر محسوب نمی‌شود. موضوع عبور لوله‌های گاز در این منطقه جدای از آن دکلی است که پشت آرامگاه فردوسی شبیه به یک شاخ بیرون زده است. این دکل برق حریم آرامگاه فردوسی را مخدوش کرده و در این شرایط مسئولان میراث‌فرهنگی گفته‌اند که پرونده ثبت جهانی توس امسال تکمیل می‌شود!

خروج قلعه دختر، کاخ اردشیر و شهر تاریخی گور از اولویت

قلعه‌دختر، کاخ اردشیر بابکان و شهر تاریخی گور ازجمله پرونده‌های ثبتی استان فارس محسوب می‌شوند که قرار است به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شوند. امین طباطبایی، عضو انجمن خانه فرهنگ جاودان در فارس به خبرگزاری میراث فرهنگی گفته است که «با اینکه مسئولان میراث‌فرهنگی معتقدند پرونده‌های قلعه دختر، کاخ اردشیر بابکان و شهرتاریخی گور درحال تکمیل برای ثبت جهانی هستند، اما این پرونده‌ها مدت‌هاست که از اولویت سازمان میراث‌فرهنگی خارج شده‌اند و اقدامات مرمتی، حفاظتی و پژوهشی لازم برای آنها درنظر گرفته نمی‌شود. قلعه دختر نخستین دژ نظامی دوره ساسانی است که بنای آن اکنون با کابل و تسمه پابرجا مانده و ممکن است به هرعلتی از هم بگسلد و مرمت آن ضروری است. شهر تاریخی گور و کاخ اردشیر بابکان نیز به‌دلیل نداشتن حریم، مورد تعرض قرار گرفته‌اند. این اتفاقات مانع از ثبت جهانی این آثار است.

حفاران در بهشت باستان‌شنا‌سان

شهر تاریخی شوش را بهشت باستان‌شناسان می‌نامند. این شهر باستانی برای دستیابی به ثبت جهانی باید جهشی بلند از خندق‌هایی که حفاران غیرمجاز حفر کرده‌اند داشته باشد. سازه‌های شهری موجود در حریم منظری شوش نیز به همراه عبور لوله‌های گاز شهری از اطراف این محوطه باستانی موانع دیگر در مسیر ثبت جهانی شوش هستند.

ثبت جهانی یزد در ابهام

نزدیک به یک سال است که پیگیری‌ها از پرونده ثبت جهانی یزد همچنان بی‌نتیجه مانده‌است. گفته می‌شود از بافت ثبت شده 700هکتاری شهر یزد تنها 150هکتار برای ثبت جهانی معرفی شده‌است؛ با این‌حال هنوز اقدامی که پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد را به جریان بیندازد صورت نگرفته و مراحل بررسی آن نیز در دستور کار متولیان میراث‌فرهنگی و مسئولان شهری یزد دیده نمی‌شود. آنطور که فعالان میراث‌فرهنگی یزد می‌گویند، پرونده بافت تاریخی یزد مدت‌هاست که زیر انبوهی از پرونده‌های ثبتی خاک می‌خورد و متولیان میراث فرهنگی از دادن پاسخی منطقی و ذکر مراحل پرونده خودداری می‌کنند.