یک بار دیگر یک داستان تکراری در دنیای علم. پروفسور ایان فریزر، دانشمند اسکاتلندی الاصلی که در استرالیا زندگی میکند و در سال ۲۰۰۶ به دلیل کشف واکسن گردن رحم (گارداسیل) به عنوان دانشمند سال استرالیا انتخاب شد، حالا برای دریافت جایزه دوسالانه «فلوری» (جایزهای که در محافل علمی از منتخبان آن به عنوان نامزدهای اصلی دریافت جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی نام برده میشود، همچنانکه در سال ۲۰۰۵ پروفسور بری مارشال و پروفسور رابین ویلیام پس از دریافت مدال فلوری به دریافت جایزه نوبل نائل آمدند) معرفی شده است، اما به موازات مشهور شدن او، زمزمههایی هم شنیدهمیشود که او آنقدرها هم شایسته این جایزه نیست و اساساً این واکسن، که حالا شهرت جهانی به هم زده است، نباید به نام فریزر تمام شود.
ماجرا از اینجا شروع شد که مدت کوتاهی پس از اعلام موفقیت واکسن گارداسیل، سه مؤسسه علمی هم دستیابی پژوهشگران خود به این واکسن را اعلام کردند. این سه عبارت بودند از: دانشگاه رچستر در نیویورک، مؤسسه ملی سرطان ایالات متحده و دانشگاه جورج واشنگتن.
فریزر میگوید که میداند سه گروه تحقیقاتی دیگر در آمریکا بر این باورند که آنها پیش از او و ژو به واکسن دست پیدا کردهاند، اما آنچه مهم است زمان اعلام دستیابی به واکسن است. او گفته: «ما در سپتامبر سال ۱۹۹۱ مقالهای درباره قدمهای مؤثر اولیهمان در تولید واکسن منتشر کردیم. مقاله خود را در یک کنفرانس بینالمللی در آمریکا هم ارائه کردیم. آن زمان هنوز هیچکسی درباره موفقیتش در تولید نمونه آزمایشگاهی واکسن حرفی نزده بود.»
این در حالی است که محققان مدعیاند ایان فریزر بیش از آنچه مستحق آن بوده برای کشف گارداسیل اعتبار جهانی پیدا کرده است.
حتی مرکز پزشکی دانشگاه جورج واشنگتن با صدور یک بیانیه مطبوعاتی اعلام کرده است که تأیید گارداسیل توسط سازمان غذا و دارو نشانه نقش بارز یکی از دانشمندان این مرکز به نام ریچارد شلگل است که فرآوری واکسن را در دهه 1990 انجام داده است.
فریزر و همکارش ژو در ژوئن سال 1991 کشف خود را در زمینه تولید اولیه واکسن به ثبت رساندند و سپس در سپتامبر همان سال با ارائه مقالهای علمی در آمریکا دستاورد خود را به سایر محققان ارائه دادند.
در همان زمان شرکت فرآوردههای زیستی استرالیا (سی اس ال) موفق شد تا امتیاز تولید واکسن را از فریزر و ژو خریداری کند. این امتیاز سپس به شرکت دارویی مرک فروخته شد. همزمان شرکت مِد ایمیون امتیاز تولید انحصاری واکسن را ابتدا از دانشگاه رچستر و سپس از دانشگاه جورج واشنگتن خریداری و آن را به شرکت گلاکسو اسمیت کلاین واگذار کرد.
بد نیست بدانید از لحاظ تجاری، تمام مدعیان واکسن، از ثبت تجاری تولید برخوردارند و بههمین خاطر هم دو شرکت دارویی مرک و گلاکسو اسمیت کلاین به طور مستقل در حال تولید واکسن هستند.
هر دو شرکت از ثبت تجاری دانشگاههای طرف قرارداد خود استفاده میکنند، اما هنوز شکایتهای حقوقی برای متوقف کردن یک شرکت و یا پرداخت غرامت از طرف دانشگاهها دنبال میشود و به نظر میرسد دعاوی حقوقی در آیندهای نه چندان دور اوج بیشتری بگیرند، زیرا واکسیناسیون با استفاده از گارداسیل در حال حاضر منحصر به استرالیاست، اما به زودی این محصول راهی کشورهای دیگر نیز خواهد شد و امتیاز مالی حاصل از آن میتواند شرکتهای دارویی را به مقابله جدیتر با رقبا ترغیب کند.