رهاب ترکی؛ اختراعی دیگر برای صنعت موسیقی ایران

از جمله فعالیت‏‌های حوزه صنعت و موسیقی ایران می‏توان به ساخت نخستین مترونوم-تیونر به نام «رهاب» با ویژگی‏های موسیقی ایرانی اشاره کرد که خبرش پیش از این، در همشهری آنلاین منتشر شد. اینک خبر رسیده که مبتکر آن دستگاه ویژه، توانسته نمونه متفاوتی با عنوان «رهاب ترکی» برای استفاده موزیسین‏های کشور ترکیه طراحی و تولید کند. به همین مناسبت با افشین سپهوندی گفت‏وگویی کرده‏ایم.

• انگیزه ساخت رهاب ترکی از ابتدا چه بود؟

ما وقتی برای نخستین بار توانستیم یک مترونوم-تیونر ویژه موسیقی کشورمان طراحی و تولید کنید، به صورت ضمنی نیم نگاهی به کشورهای همسایه داشتیم تا در صورت امکان، دستگاهی ویژه آن‏ها نیز بسازیم. مشغله‏های کاری از یک طرف و همچنین کمبود سرمایه از سوی دیگر، همواره مانع از تحقق این آرمان بود تا این که چند سال پیش وقتی در نمایشگاه موسیقی آلمان Musik messe شرکت کرده بودیم، یکی از غرفه‏داران ترکیه به غرفه ما آمد و با دیدن دستگاه رهاب، بسیار شیفته شد. دست آخر پرسید آیا امکان دارد چنین دستگاهی با مختصات موسیقی ترکیه هم بسازید. من به طور ضمنی پذیرفتم و پس از بازگشت با همکارانم در میان گذاشتم که خوشبختانه مراحل کار به خوبی پیش رفت.

 نرم افزار فارابی در نمایشگاه موسیقی فرانکفورت

• اینک به کجای کار رسیده‏اید؟

هر کالای نوینی، چندین دوره زندگی دارد. نخست طرح اولیه که عموماً روی کاغذ است. سپس پژوهش‏های کتابخانه‏ای و میدانی آغاز می‏شود تا کلیت کار شکل بگیرد. در مرحله سوم، یکی دو نمونه ساخته می‏شود تا بررسی‏ها و آزمایشات لازم و همچنین بازاریابی روی آن صورت بگیرد و چون همه چیز موفقیت‏آمیز باشد، محصول وارد تولید انبوه می‏شود. مرحله پایانی، عرضه به بازار است که در خصوص رهاب ترکی، ما اینک در مرحله تولید انبوه هستیم و تا یکی دو ماه آینده، به امید خدا وارد بازار ترکیه خواهیم شد.

• آیا ورود به بازار ترکیه باالبداهه صورت می‏گیرد؟

خیر. خود مقوله بازار هم چند مرحله دارد که ما این مراحل را هم‏زمان با فرآیند طراحی و ساخت دنبال کردیم. یعنی این نبوده که بنشینیم و بعد از تولید انبوه به فکر بازاریابی بیفتیم. سال گذشته همکاران من ابتدا به صورت اینترنتی و سپس به صورت میدانی در دو شهر آنکارا و استانبول به بررسی بازار محصول پیش رو پرداختند.

چه نتیجه‏ای گرفتید؟

خوشبختانه مزیت فنی رهاب ترکی کاملاً خود را نشان داد. البته واکنش‏ها، یکسان نبود. برخی به شدت اظهار علاقه می‏کردند و برخی دیگر تظاهر به بی‏اهمیتی اما کاملاً روشن بود با محصول بی‏رقیبی روبرو هستند.

برگ برنده شما دقیقاً چه بود؟

همان کاری که برای موسیقی خودمان کردیم، برای موسیقی ترکیه نیز پیش گرفتیم. چنان که می‏دانید، موسیقی ایرانی با موسیقی همسایگانش، اشتراکات زیادی دارد ولی دقیقاً یکی نیست. از جمله نوع پرده‏بندی سازها و نشانه‏هایی که در کتاب‏های موسیقی به کار می‏بریم. ما رهاب ترکی را به گونه‏ای طراحی کردیم که منحصراً در خدمت موسیقی ترکیه باشد. در واقع آن دستگاه چندان به کار موزیسین‏های ایرانی نمی‏آید چون پرده‏بندی موسیقی ترکیه، تفاوت‏های قابل ملاحظه‏ای با موسیقی ما دارد. حتی ما همه نشانه‏های روی دستگاه را از نوع ترکی نهادیم و اساساً یک موزیسین غیر ترک نمی‏تواند متوجه بشود که این دستگاه چکار می‏کند.

• آیا ترک‏ها خودشان چیزی مشابه آن نداشتند؟

تا جایی که ما بررسی کردیم، چنین چیزی نبود. هیچ کدام از طرف‏های گفت‏وگوی ما نیز ادعایی مبنی بر وجود دستگاه مشابه نکردند. بی‏گمان اگر چیزی بود، امکان نداشت پیشکسوتان بازار موسیقی استانبول از وجود آن بی‏خبر باشند.

• با توجه به تحریم کشورمان، بازرگانی خارجی دشواری‏های خاص خود را دارد. این را چگونه بر طرف خواهید کرد؟

خوشبختانه در فضای تحریم دولت‏های غربی، برخی کشورها آن چنان که باید، تسلیم خواست تحریم‏کنندگان نشده‏اند و امکان بازرگانی کم‏وبیش فراهم است. ترکیه به دلیل همسایگی با ایران، اساساً نمی‏تواند مرزهایش را به روی کشورمان ببندد و ما می‏توانیم از این حسن همجواری برای صادرات این محصول و ارائه موفق و به موقع آن استفاده کنیم و بر تحریم‏ها چیره شویم.

• نظر به این که محصول، فرامرزی است، آیا آن را  به ثبت ملی هم رسانده‏اید؟

بله، در کارهای ابداعی ضرورتی ندارد آن محصول مصرف داخلی دارد یا نه، همین که توسط یک ایرانی صورت گرفته باشد، قابلیت ثبت ملی دارد. علاوه بر این چون محصول ما در یک بازار خارجی و به نوعی جهانی عرضه می‏شود، ناچار بودیم تدابیری بیندیشیم که احیاناً از سوی سوداگران مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. در این خصوص ابتدا قوانین ثبت در ترکیه را بررسی کردیم و متوجه شدیم اگر در یک کشور معتبر ثبت کنیم، به لحاظ قانونی چنان اعتباری دارد که کشورهایی امثال ترکیه را هم پوشش می‏دهد. به همین دلیل در آمریکا ثبت کردیم و به اصطلاح US patent گرفتیم.

• آینده صنعت موسیقی ایران را چگونه می‏بینید؟

من کلاً خوشبین هستم که اگر غیر از این بود، گفت‏وگوی ما هم هیچ گاه ضرورت نمی‏یافت منتهی وقتی حمایت داخلی از صنعتگر ایرانی کم باشد، بدون تعارف می‏گویم کارها با چنگ و دندان پیش می‏رود.

 بازار جهانی و ظرفیت های پنهان صنعت موسیقی ایران

انتظار ما و دیگر تولیدکنندگان این است وقتی در این شرایط سخت داریم کار پژوهشی توأم با تجاری‏سازی و به پیرو آن شغل ایجاد می کنیم، دولتمردان با نگاه دیگری ما را ببینند.

گردش اقتصادی موسیقی در جهان، رقم خیلی درشتی است و خوشبختانه موسیقی ایرانی این ظرفیت را دارد که بخش قابل توجهی از آ ن را به سمت ایران بکشاند. هم اینک صادرات ساز به صورت جسته و گریخته در جریان است و خود ما هم یکی از پیشروان آن بوده‏‌ایم ولی اگر برخی موانع برطرف شود و امکان حضور صنعتگران موسیقی ایران در بازارهای جهان با حمایت‏‌های دولت پررنگ گردد، می‏توان خوشبین بود که در چند سال آینده، ایران وزن قابل توجهی در سطح جهانی داشته و به موازات آن در داخل نیز کارآفرینی قابل ملاحظه‏ای صورت گیرد.