از چین و کشورهای آسیای جنوب شرقی تا کشورهای آمریکای جنوبی و شمالی، افراد و گروه‌هایی وجود دارند که با به کارگماردن کودکان، این عمل را نیک می‌پندارند و انسان‌ها و سازمان‌هایی هم وجود دارند که با درنظرگرفتن اخلاق و یا دست‌کم حقوق نخستین انسانی درصدد رفع این ستمکاری برآمده‌اند.
میلیون‌ها کودک در سراسر جهان اسیر کارهای کم درآمد و رنج‌آوری هستند که فاقد هرگونه ارزش اقتصادی است.
سازمان بین‌المللی کار، کار کودکان را غیرقابل‌قبول می‌داند، زیرا کودکانی که مجبور به‌کار می‌شوند در سنین پایین هستند و باید مشغول تحصیل در مدرسه باشند. حتی اگر این کودکان دارای حداقل سن برای اشتغال باشند، نوع کاری که انجام می‌دهند برای افراد زیر18سال نامناسب است.
طبق گزارش سازمان بین‌المللی کار، بسیاری از کودکان، قربانی بدترین اشکال کار مانند کار برای پرداخت بدهی، بردگی ، بیگاری یا اعمال مشابه بردگی، تولید و قاچاق مواد‌مخدر، یا سایر کارهایی که سلامت، ایمنی و وضعیت روحی آنها را به مخاطره می‌اندازند.
براساس تعاریف جهانی، کودکان کار و خیابانی به کودکانی اطلاق می‌شود که پیش از آنکه دوره رشد جسمی و ذهنی آنها به پایان برسد، به سبب عوامل خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی وارد دنیای کار شده و در این صورت رشد جسمی و ذهنی آنها آسیب می‌بیند.
پیمان‌نامه 1989
طی چندسال گذشته، تقریبا تمام کشورهای جهان خود را رسما متعهد به مبارزه با کار کودکان کرده‌اند.
آنها این تعهد را با تصویب پیمان‌نامه سازمان ملل متحد درباره حقوق کودک مصوب سال ۱۹۸۹ متقبل شده‌اند. این پیمان‌نامه را می‌توان فراگیر‌ترین پیمان‌نامه بین‌المللی دانست. در ماده ۳۲ این پیمان‌نامه چنین تصریح شده است:
1 - کشورهای عضو، حق کودک را برای برخورداری از حمایت در برابر بهره‌کشی اقتصادی و انجام هرگونه کاری که ممکن است زیانبار باشد یا خللی در تحصیل کودک وارد آورد یا به سلامتی کودک یا رشد جسمانی، ذهنی و اخلاقی وی آسیب احتمالی رساند به رسمیت می‌شناسد.
2 - کشورهای عضو جهت تضمین اجرای مواد این پیمان‌نامه اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی به‌عمل خواهند آورد. بدین‌منظور و با عنایت به مفاد سایر اسناد بین‌المللی مربوطه کشورهای عضو به‌ویژه اقدامات زیر را به عمل خواهند آورد:
الف- تعیین حداقل سن یا حداقل سنین برای اشتغال به کار
ب- تدوین مقررات مناسب در ارتباط با ساعات کار و شرایط اشتغال
ج - تعیین مجازات‌های مناسب یا ضمانت اجرایی به‌منظور تضمین اجرای مؤثر ماده حاضر
زیر 18یا زیر 15سال؟
براساس ماده ۱۳۸ سازمان جهانی کار، (ILO) ممنوعیت کار برای کودک تا سن 15سالگی تعیین شده است. همین کنوانسیون تصریح دارد که کودکان از سن 14سالگی می‌توانند هفته‌ای 12ساعت کار سفید که کار شیفتی و شبانه نباشد انجام دهند. اما در نگاهی گذرا به چهره سیاه شهرهای بزرگ، کودکانی را می‌بینیم که از سنین بسیار پایین‌تر، کسب معاش را شروع کرده و در بازار کار سیاه، میان خطرات بسیار جدی، به‌کار گماشته شده‌اند.
کودکان کار به کارهایی مشغولند که برای رشد ذهنی، جسمی و معنوی‌شان زیانبار است. سه‌چهارم این کودکان به‌صورت‌هایی که سازمان بین‌المللی کار از آنها به‌عنوان بدترین اشکال کار کودکان نام می‌برد، استثمار می‌شوند. آنها در کارخانه‌های بسیار آلوده و نامطبوع ، کشتزارهای ناامن، معادنی که تله‌های مرگ هستند و دیگر مکان‌های پرخطر کار می‌کنند. برخی از این کودکان فروخته یا قاچاق می‌شوند و در شرایط برده‌واری به سرمی‌برند و برخی دیگر به‌خطوط مقدم خونین جنگ فرستاده می‌شوند.
بنابرکنوانسیون «بدترین اشکال کار کودک» مصوب ۱۷ ژوئن ۱۹۹۹ ( ۲۹ خرداد ۱۳۷۸) و در تلاش برای شناسایی و محو بدترین اشکال کار کودکان، کشورهای عضو این کنوانسیون موظف هستند برای تأمین ممنوعیت و محو بدترین اشکال کار کودکان، تدابیر فوری و مؤثری را اتخاذ کنند. در این کنوانسیون، همه اشکال بردگی یا مشابه آن از قبیل قاچاق کودکان، استخدام اجباری و نیز کارهایی که به‌دلیل ماهیت یا شرایط آن برای سلامتی، ایمنی و یا اخلاقیات کودکان مضرهستند ازجمله بدترین اشکال کار کودک برشمرده شده‌اند. از سویی با توجه به اهمیت آموزش و پرورش در حذف کار کودکان، کشورهای عضو کنوانسیون «بدترین اشکال کار کودک» موظف به اقدامات زیر هستند:
جلوگیری از بهره‌گیری از کودکان در بدترین اشکال کار کودک
فراهم آوردن کمک مستقیم، لازم و مناسب برای دور ساختن کودکان از بدترین اشکال کار و برای بازپروری و یکپارچگی اجتماعی آنان
تأمین دسترسی به آموزش و پرورش پایه‌ای رایگان و درصورت امکان و اقتضا، آموزش حرفه‌ای، برای همه کودکانی که از بدترین اشکال کار کودک دوری می‌جویند.
شناسایی و رسیدگی به کودکانی که در معرض خطر خاص قرار دارند.
توجه داشتن به وضعیت خاص دختران
راه زیادی مانده است
تلاش برای مبارزه با کار کودکان در سال 1999با تشکیل کنوانسیون 182سازمان جهانی کار درمورد بدترین اشکال کار کودکان، شدت پیدا کرد.
گزارش سازمان بین‌المللی کار داده‌ها را بر مبنای سن و جنسیت ارائه می‌دهد و به این نکته اشاره می‌کند که پیشرفت‌های انجام‌شده میان کودکان بین پنج تا 14ساله بیشتر از سایر گروه‌های سنی بوده است؛ میزان کار کودکان در این گروه سنی 10درصد کاهش یافته است. تعداد کودکان این گروه سنی که در معرض کارهای پرخطر قرار دارند، 31درصد کاهش یافته است. طبق این گزارش، میزان کار کودکان دختر به میزان قابل توجه (15درصد) کاهش یافته است. ولی طبق گزارش سازمان بین‌المللی کار، میزان کار کودکان پسر هشت میلیون، یا هفت درصد افزایش یافته است. همچنین کار میان نوجوانان بین 15تا 17سال، به میزان 20درصد و از 52میلیون به 62میلیون‌نفر افزایش یافته است.
