بعد از گفت‌وگوی جنجالی مرتضی شایسته با یکی از رسانه‌ها که با انتقاد صریح از پروسه تولیدات فاخر از سازمان بازرسی کشور خواست تا به موضوع فیلم‌های پرهزینه دولتی وارد شود، حسن نجاریان قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی کوشید تا با توضیحاتی به دفاع از این فیلم‌ها بپردازد. نکته‌ای که منتقدان فیلم‌های فاخر به آن اشاره کرده‌اند، نقش این تولیدات در بالا رفتن نرخ دستمزد عوامل سینماست که عرصه را بر بخش خصوصی تنگ می‌کند، اما جدای از اینها، تولیدات عظیم و پرهزینه در همه کشورهای صاحب سینما ساخته می‌شود. در هالیوود برای برخی پروژه‌ها، چند صد میلیون دلار هزینه می‌شود اما نکته اینجاست که چنین اتفاقی توسط کمپانی‌های فیلمساز صورت می‌گیرد و از محل بودجه‌های عمومی، فیلم میلیاردی ساخته نمی‌شود.
2 - اصطلاح فیلم فاخر که محصول سال‌های اخیر است اولین بار در زمان حضور محمدحسین صفارهرندی مصطلح شد و محمدرضا جعفری جلوه معاونت وقت امور سینمایی وزارت ارشاد، آن‌را به مانیفست مدیریت سینما مبدل کرد. «ملک سلیمان» و «راه آبی ابریشم» جزو اولین آثار فاخری بودند که جلوی دوربین رفتند. روند تولید این آثار آنقدر طولانی شد که آماده نمایش شدنشان به عمر دولت نهم قد نداد تا تولیدات فاخر دوران جعفری جلوه در زمان مدیریت جواد شمقدری اکران عمومی شود. ملک سلیمان که تا سه سال پیش عنوان پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را در اختیار داشت موفق شد عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال89 را از آن خود کند تا اولین تولید فاخر با استقبال مردم مواجه شود.چنین اتفاقی برای راه آبی ابریشم رخ نداد و با آنکه محمد بزرگ‌نیا کارگردان این فیلم تاریخی توانسته بود فیلمی خوش‌ساخت و تداعی‌کننده آثار کلاسیک بسازد اما تماشاگران استقبال چندانی از این اثر سینمایی به عمل نیاوردند. با این همه، پروژه تولیدات فاخر در دوران مدیریت شمقدری نیز دنبال شد که یکی از این فیلم‌ها «سی‌وسه‌روز» به کارگردانی جمال شورجه بود. سال91 نیز چند فیلم فاخر با سرمایه‌گذاری بنیاد سینمایی فارابی جلوی دوربین رفتند و کنار اینها می‌توان به دو فیلم شاخص و مهم نیز اشاره کرد که بدون سرمایه مدیریت سینما ساخته شدند ولی تولیداتی عظیم و میلیاردی هستند؛ فیلم «محمد(ص) »ساخته مجید مجیدی و «رستاخیز» اثر احمدرضا درویش.
3 - مروری بر تولیدات عظیم ساخته شده در طول تاریخ سینما نشان می‌دهد که این فیلم‌ها یا موفقیت‌های بزرگی را رقم زده‌اند یا به شکست‌هایی شگفت‌انگیز مبدل شده‌اند. در تاریخ سینما انبوهی فیلم عظیم ساخته شده که با شکست در گیشه، حتی تا پای ورشکستگی کمپانی سازنده نیز پیش رفته‌اند و معمولا سازندگانشان را هم یا برای همیشه و یا برای مدت زمانی طولانی از عرصه فیلمسازی حرفه‌ای دور کرده‌اند. اما این قاعده بازی در سینمای ایران مفهومی ندارد چون اغلب فیلم‌های میلیاردی با سرمایه دولت جلوی دوربین می‌روند و معمولا انتظاری برای بازگشت سرمایه وجود ندارد.
در روزهایی که سینمای ایران به‌لحاظ اقتصادی در شرایط نامطلوبی به‌سر می‌برد، تولیداتی که با هزینه‌های میلیاردی ساخته شده‌اند بیش از گذشته جلب‌نظر می‌کنند و البته نوک پیکان منتقدان هم متوجه تولیداتی است که با سرمایه دولتی ساخته شده‌اند؛ فیلم‌هایی که بهتر است تا قبل از اکرانشان فاخر نامیده نشوند چون به تعبیر درست یکی از اهالی سینما پس از دیده شدن یک فیلم است که می‌شود قضاوت کرد که فاخر است یا نازل؛ ضمن اینکه هزینه بالا هم الزاما به تولید فاخر نمی‌انجامد. مروری گذرا بر چند فیلم پرهزینه سینمای ایران لانگ‌شاتی از میلیاردی‌های این سینما به‌دست می‌دهد که خواندنش خالی از لطف نیست.
چ
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا. بازیگران: فریبرز عرب‌نیا، سعید راد، مریلا زارعی، بابک حمیدیان، مهدی سلطانی، اسماعیل سلطانیان و امیر رضا دلاوری. تهیه‌کننده: بنیاد فارابی.
حاتمی‌کیا در «چ» دو شبانه‌روز از زندگی شهید چمران را به تصویر کشیده؛ فیلمی که با بودجه‌ای بالغ بر پنج میلیارد تومان تولید شده و فیلمبرداری‌اش که در لوکیشنهایی چون شهر پاوه و پادگانی در شرق تهران بود 20آذر به پایان رسیده است. طی ساخت این فیلم فریبرز عرب‌نیا که ایفا‌کننده نقش شهید چمران بود، نسبت به روند تولید و ناهماهنگیها اعتراض کرد و همین امر باعث شد تا شنیده شود که اختلافات ایجادشده میان او و کارگردان منجر به تعویض بازیگر نقش چمران می‌شود اما مهدی کریمی به سرعت این خبر را تکذیب کرد. حاشیه بعدی کناررفتن مهدی کریمی از تهیه‌کنندگی فیلم بود. کریمی جای خود را به پژمان لشگری‌پور داد که به‌عنوان نماینده فارابی سر پروژه چ رفت. با گذشت چند‌ماه باز هم خبرهایی مبنی بر عدم‌حضور عرب‌نیا در سکانس آخر فیلم چ شنیده شد. بازیگر نقش اول این فیلم طی مصاحبه تلفنی با برنامه هفت با اعلام اینکه با سیستم برده‌داری مخالف است، گفت: «بعد از اتمام مدت قراردادم به دوستان گوشزد کردم که شرایط را برای تمدید قرارداد فراهم کنند و حتی به آقای لشگری‌پور هم گفتم که اگر نیاز به ادامه حضور من بعد از پایان قرارداد است با حاتمی‌کیا صحبت کند و نظرش را به من بگوید. گویا حاتمی‌کیا هم گفته بود بدون عرب‌نیا هم می‌تواند سکانس آخر را بگیرد» .با این حال حاتمی‌کیا نسبت به این حواشی موضع سکوت در پیش گرفته.
برلین منفی 7
کارگردان: رامتین لوافی. بازیگران: مسعود رایگان، مصطفی زمانی، توم بیشاپز، کارولین ایشهورن و... . تهیه کننده: سیامک پورشریف.
«برلین منفی 7» با حمایت سازمان سینمایی و با محوریت ضد‌جنگ، زندگی چند مهاجر را به تصویر میکشد. این فیلم که در اواخر اسفند سال گذشته کلید خورد، به تهیه‌کنندگی مؤسسه رسانه‌های تصویری و سیامک‌پور شریف به‌عنوان نخستین پروژه ایرانی از حضور بازیگرانی چون توم بیشاپز، کارولین ایشهورن، هاینه لاترباخ، کریستین ویکتور کوینه از کشور آلمان، سمیر فوکس از کشورهای مصر- آلمان و مریم عباس از عراق - آلمان بهره برده است. به گفته لوافی این فیلم سینمایی، اثر فاخر محسوب نمی‌شود و تنها از لوکیشنهای خارج از ایران استفاده شده. وی برلین منفی 7 را در آلمان فیلمبرداری کرده است.
عقاب صحرا
کارگردان: مهرداد خوشبخت. بازیگران: کیکاوس یاکیده، علیرضا کمالی، روناک یونسی، حبیب دهقان‌نسب و انوشیروان ارجمند. تهیه کننده: عباس اکبری.
مهرداد خوشبخت نیز «عقاب صحرا» را با بودجه‌ای 2/5 میلیارد تومانی و با موضوع فتح مکه ساخته است. داستان فیلم در زمان صدر اسلام می‌گذرد و فاصله زمانی میان صلح حدیبیه و فتح مکه را به تصویر میکشد. ساخت این فیلم با داشتن پروداکشن عظیم در بیابان‌های یزد حدود چهار‌ماه به طول انجامید و تورج منصوری به‌عنوان مدیرفیلمبرداری و عباس اکبری نویسنده و تهیه‌کننده، مهرداد خوشبخت را همراهی کردند. این کارگردان پیش از این «صدای پای من» و «جای او دیگر خالی نیست» را کارگردانی کرده است.
محمد (ص)
کارگردان: مجید مجیدی. بازیگران: علیرضا شجاع‌نوری، مهدی پاکدل، داریوش فرهنگ، محسن تنابنده و... . تهیه‌کننده: محمدمهدی حیدریان.
پس از سال‌ها تحقیق و پژوهش و صرف زمانی طولانی برای پیش‌تولید، پروژه سینمایی محمد(ص) از میانه‌های سال گذشته آغاز شد؛ فیلمی عظیم درباره پیامبر اسلام که ظاهراً قسمت اول سه‌گانه‌ای درباره آخرین پیامبر است. در اولین فیلم که ساختش آغاز شده قصه از دوران جاهلیت آغاز می‌شود و در 12سالگی ایشان خاتمه می‌یابد.
براساس فیلمنامه‌ای از کامبوزیا پرتوی که بارها زیر نظر مجید مجیدی بازنویسی شد سنگ بنای اثری عظیم شکل گرفت که می‌توان آن را پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران دانست؛ فیلمی که البته وزارت ارشاد و مدیریت سینما کمکی به آن نکرده‌اند. محمد(ص) در زمینه تولید، یک اتفاق محسوب می‌شود. تیم تولید این اثر سینمایی را مدیران سینمایی دولت هشتم تشکیل می‌دهند. محمد مهدی حیدریان معاون اسبق امور سینمایی تهیه‌کننده است و علیرضا رضا داد مدیرعامل اسبق بنیاد سینمایی فارابی مجری طرح. حضور ویتوریا استارورا به‌عنوان مدیر فیلمبرداری و اسکات اندرسون برای طراحی جلوه‌های ویژه که ازجمله هنرمندان شاخص و برنده اسکار هستند نشان داد که مجید مجیدی این بار عزم خود را برای خلق اثری جهانی جزم کرده است.تاکنون بیشتر صحنه‌های فیلم فیلمبرداری شده و ظاهراً برخی از سکانس‌ها نیز قرار است در کشور هند فیلمبرداری شود.اسکات اندرسون طراح جلوه‌های ویژه آخرین ساخته مجیدی پس از ورود به اکران و پایان مرحله پیش‌تولید در گفت‌و‌گویی اعلام کرد که فیلم محمد(ص) صنعت سینمای ایران را تغییر خواهد داد؛ فیلمی که احتمالا در سال 92آماده نمایش می‌شود و سازندگانش در تدارک اکران جهانی آن هستند. درباره هزینه‌های صرف شده برای فیلم محمد(ص) روایت‌ها متفاوت است ولی دراین خصوص هنوز رقم دقیق و قابل اتکایی منتشر نشده‌است.مجید مجیدی کارگردان فیلم محمد(ص) با خلق آثاری چون «بچه‌های آسمان»، «رنگ خدا»، «باران» و «آواز گنجشک‌ها» ازجمله فیلمسازان برجسته سینمای ایران محسوب می‌شود که آوازه‌ای جهانی نیز دارد.
استرداد
کارگردان: علی غفاری. بازیگران: حمید فرخ نژاد، فرهاد قائمیان، پوریا پورسرخ، علی رام نورایی، الیسا کاچر. تهیه کننده: محسن علی اکبری.
«استرداد» فیلمی است با نگاهی به جنگ جهانی دوم و حضور متحدین و متفقین در ایران و روسیه و همچنین به‌گفته قائم‌مقام فارابی فساد دولت پهلوی دوم را به تصویر میکشد. گفته می‌شود برای ساخت این اثر تاریخی با مورخان و کارشناسان بسیاری مشاوره شده و به تاریخ 50سال اخیر ایران می‌پردازد. محمود کلاری با حضور در لوکیشنهای مسکو، خط راه‌آهن ورسک و دریای خزر مدیر فیلمبرداری استرداد است. طی ساخت این فیلم جواد شمقدری از روند تولید و پشت صحنه آن بازدید کرد. علی غفاری کارگردان استرداد پیش از این تجربه‌ای در ساخت تولیدات عظیم نداشته است. او که به‌عنوان دستیار کارگردان به سینما آمد، در دهه 70 فیلم اکشن نه چندان موفق «شاهرگ» را با بازی فریبرز عرب‌نیا ساخت و پس از آن دوباره به عرصه دستیاری بازگشت. غفاری سه سال پیش «چراغ قرمز» را با حضور پوریا پورسرخ و الناز شاکردوست کارگردانی کرد که منتقدان آن را در رده کمدیهای سخیف ارزیابی کردند. بنیاد سینمایی فارابی بودجه‌ای حدود پنج میلیارد تومان برای ساخت این اثر تخصیص داده است.
رستاخیز
کارگردان: احمدرضا درویش. بازیگران: حسن پورشیرازی، پوریا پورسرخ، فرهاد قائمیان، بابک حمیدیان، انوشیروان ارجمند و مهتاب کرامتی. تهیه کننده: تقی علیقلی زاده.
«رستاخیز» واقعه عاشورا را به تصویر میکشد که فرزند حرابن یزید ریاحی به قیام حسین بن‌علی و متن حوادث واقعه عاشورا می‌پردازد. این فیلم مقطع زمانی مرگ معاویه تا عاشورا را نشان می‌دهد. کارگردان رستاخیز از عوامل بینالمللی نیز برای فیلمش بهره گرفته و بازیگرانی از عراق، کویت، لبنان و سوریه در این اثر تاریخی - مذهبی حضور دارند که همگی آنان جزو معروف‌ترین بازیگران عرب هستند. این پروژه عظیم تنها فیلم فاخری است که با هزینه غیردولتی ساخته شده و شیعیان کشورهای مختلف برای ساخت این فیلم از درویش حمایت و ازاکران رستاخیز در کشورهایشان استقبال کرده‌اند. این کارگردان که پیش از این «دوئل» را به‌عنوان پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران (تا آن زمان) در کارنامه هنری‌اش به ثبت رسانده بود، برای نگارش فیلم جدیدش ۹ سال تحقیق و پژوهش انجام داده و ساخت فیلم نیز بیش از چهار سال به طول انجامیده است.
فرزند چهارم
تهیه کننده و کارگردان: وحید موساییان. بازیگران: مهدی هاشمی، حامد بهداد، حسین محب اهری و مهتاب کرامتی.
«فرزند چهارم» با موضوع جنگ و قحطی به ارزیابی شرافت انسان می‌پردازد. ساخت این فیلم با بودجه‌ای 2/5 میلیارد تومانی حدود یک‌ماه به طول انجامید و به جز چند سکانس، که نخستین آن نیز در گالری پردیس توسط مسعود کیمیایی گرفته شد، تمامی آن در سومالی فیلمبرداری شده است. گفته می‌شود تا به حال در آفریقا فیلمی با پروداکشن فرزند چهارم ساخته نشده. در زمان فیلمبرداری این فیلم نیز خبری مبنی بر سقوط هلی‌کوپتر حامل عوامل، رسانه‌ای شد که عوامل صدمه چندانی ندیدند. موساییان در بیست و پنجمین جشنواره فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند را از آن خود کرد.
