یک همراه توی زندگی همه‌مان وارد شده که همه کار می‌کند؛ چشم و گوش دارد و زبان حرف زدن و... راسته بازارش هم معلوم است. آن‌جا توی ویترین می‌نشیند، کلاس می‌گذارد و هی قیمتش بالا پایین می‌شود.
هر دم هم از این باغ بری می‌رسد و یکی روی دست دیگری بلند می‌شود. اما کافی است یکیشان چشمت را بگیرد و پی‌اش بروی برای خرید؛ هفت رقم قیمت و خدمات برای یک مدل پیدا می‌کنی.
وقت خرید، فروشنده یا یک ضمانت‌نامه معتبر جلویت می‌گذارد یا ضمانت‌نامه متفرقه‌ای که ممکن است خودش هم به آن اعتماد نداشته باشد. یا این‌که اصلا خیالت را راحت کند که «گوشی را که از در مغازه بیرون ببری، هر چه شد پای خودت!» خیلی‌هایشان هم رسما زیراب هر چی گارانتی است را می‌زنند! اختلاف گوشیهای قاچاقی با گارانتی اصلی هم کم نیست؛ یک چیزی بین 20 تا 150 هزار تومان.
بازار مکاره گوشیهای رنگارنگ موبایل، هزار تا مدل دارد و 100 تا شرکت مدعی. یا باید به طناب شرکت‌های نمایندگی اعتماد کنی بروی توی چاه خریدن گوشی و پول بیشتری بدهی یا به شانست بسنده کنی و ارزان‌ترش را پیدا کنی.
از تقاطع خیابان جمهوری و ولی‌عصر(عج) تا پل حافظ، هر دو طرف خیابان بورس لوازم الکتریکی است. اکثر مغازه‌های اول مسیر، چند منظوره‌اند. اصل کارشان هم فروش تلویزیون‌های با عرض یک متر به بالا و این‌جور چیزهاست. اما یک گوشه کارشان را هم برای فروش گوشی موبایل گذاشته‌اند.
این‌جور مغازه‌ها حداکثر شلوغ‌اندو اگر از قبل تصمیم نگرفته باشی دنبال چی هستی، ول‌معطلی! این‌جاها گزینه انتخاب هم کمتر است. بعضی‌هاشان فقط چند مدل مشخص دارند. سمت پل حافظ، بازار موبایل بیشتر آنتن می‌دهد. آن‌جا مغازه‌هایی هست که فروشگاه انحصاری یک مارک مشخص‌اند.
این‌ها لااقل اطلاعات بیشتری برای خرید می‌دهند و قیمت گارانتی‌شان شرکتی است. با دیدن این نمایندگی‌ها کم‌کم دستت می‌آید که قیمت گوشی‌ها یکی نیست. برای مثال برای گوشی‌ای مثل 700،W سونی اریکسون، سه قیمت به‌ات می‌دهند؛ 295 هزار تومان با گارانتی اصل، 240هزار تومان با گارانتی متفرقه و 215 هزار تومان هم «سریال چنج شده»اش را می‌دهند. این آخری، گوشی قاچاقی است که به قول خودشان «رجیستر» شده و در شبکه مخابرات ایران کار می‌کند.
جالب این‌که بازار پر است از همین گوشی‌ها. اصلا دور، دست آن‌ها است. از حدود یک سال پیش همین موقع، وقتی که تعرفه گمرکی، یک دفعه از 6درصد شد 56درصد، تعرفه قاچاق گوشی‌ها به صفر درصد رسید و فقط ماند هزینه مختصر رجیستر کردن غیرقانونی‌اش.
اما چیزی که غیر از تفاوت قیمت، مشتری‌ها را به سمت این گوشی‌ها می‌کشاند، بی‌اعتمادی مشتری به گارانتی‌هاست؛ چیزی که خود فروشنده‌ها هم به آن دامن می‌زنند. خیلی از گارانتی‌های بازار به قول خودشان مغازه‌ای است. یکیشان روراست می‌گوید: «این برگه فقط دل‌خوشکنک است. بدشانسی بیاوری، کسی به دادت نمی‌رسد!»
غول چراغ علاء‌الدین
نزدیک پاساژ علاء‌الدین، بازار فروش گوشیهای دست‌دوم شروع می‌شود و تا زیرزمین پاساژ ادامه پیدا می‌کند. بعد از عبور از آدم‌هایی که به سبک کوپن‌فروش‌ها گوشی ردوبدل می‌کنند، به پاساژ می‌رسیم؛ جایی که سر خط بازار گوشیهای موبایل است.
تلویزیون بزرگی از همان جلوی ورودی دارد تیزر تبلیغاتی یک «برند» خاص را پخش می‌کند.
گوشیهای جدید، توی ویترین‌ها چشمک می‌زنند. در طبقه همکف، همه آکبندفروش‌اند. اما طبقه پایین، بیشتر گوشیهای دست دوم و مغازه‌های تعمیراتی پیدا می‌شود.
اگر از مغازه اول، قیمت یک گوشی سامسونگ را بگیری، گارانتی به قول خودش اصلی را 25 هزارتومان کمتر از فروشگاه نمایندگی شرکت می‌دهد. گارانتی فرعی‌اش را هم دارد، با 70 هزار تومان کمتر از نمایندگی.
همان گوشی را مغازه بعدی با گارانتی فرعی به قیمت گارانتی اصلی می‌دهد. زیرزمین، گوشی مزبور را 100هزار تومان ارزان‌تر هم می‌توانی پیدا کنی. فروشنده‌اش می‌گوید: «این‌ها قاچاق است. اما مشکلی ندارند. برای چی پول گارانتی‌دار و شرکتی می‌دهید؟ خدمات گارانتی‌ها نسیه است. کافی است یک خط روی گوشی افتاده باشد تا بگویند ضربه خورده و شامل تعهد ما نمی‌شود. پول گمرکی‌شان را می‌گیرند».
این گارانتی که می‌گویند یعنی چه؟
گارانتی یا ضمانت‌نامه، تعهدی است که شرکت‌های نماینده به مشتری می‌دهند تا مشکلات پیش‌بینی نشده را برطرف کنند. این قرارداد، اصولا شامل سهل‌انگاری در مراقبت از گوشی نمی‌شود. ضربه‌خوردن، خیس شدن و این جور مشکلات پای خود مشتری است. اما مشکل نرم‌افزاری یا سوختن IC و قطعات به عهده شرکت است.
مشکل از همین قضاوت در مورد علت خراب شدن گوشی شروع می‌شود. هر کسی از گوشی موبایل سر در نمی‌آورد. تقریبا تنها مرجع پزشکی قانونی برای این کار، همان شرکت نمایندگی است. اما کسانی که مدل‌های رده بالای بازار را خریده‌اند، کمتر به تعمیر کارهای متفرقه اعتماد می‌کنند.
کافی است یکی دو قطعه سالم گوشی را با نمونه دست دوم و تعمیری‌اش عوض کنند و شما هیچ وقت نفهمید از کجا خورده‌اید و گوشی چرا یکدفعه از کار افتاده. بعد از دعوا سر این‌که مشکل پای‌کیست، طول درمان مهم می‌شود که گاهی به سه ماه هم می‌کشد! ممکن ا ست به شما بگویند گوشی‌تان را برای تعمیر باید بفرستند آن‌ور. (آن ور آب معمولا دبی است.) البته آن‌ها در این فاصله یک گوشی 60، 70 هزار تومانی دستتان می‌دهند تا بی‌گوشی نمانید!
به هر حال شما یک آدم خوش‌شانس خواهید بود اگر که طرف حساب یک شرکت معتبر شده باشید.
هر فروشنده در مورد گارانتی گوشی‌هایش حرف خودش را می‌زند. اما تکلیف اغلب گوشیهای موتورولا معلوم است؛ بیشتر آن‌ها گارانتی ندارند. سامسونگ، سونی اریکسون و نوکیا هم گارانتی‌های مختلفی دارند که هر کدام یک‌طور طرف قرارداد می‌شوند.
یکی از فروشنده‌ها در مورد گارانتی گوشی N73 نوکیایی که حدود 400 هزار تومان قیمت دارد، می‌گوید فقط گارانتی 15 ماهه برای مشکل نرم‌افزاری دارد. مغازه بعدی، گوشی‌اش با گارانتی تعمیر 30 ماهه است. سراغ گارانتی‌های تعویض را که بگیری، اکثرشان بی‌خیالت می‌کنند؛ «عملاً تعویض نمی‌کنند. همین گارانتی‌های تعمیر هم حسابی رویشان نیست، اگر هم گوشی را درست کنند، آخرش پول تعمیر را ازت می‌گیرند».
دو تا مغازه آن طرف‌تر، فقط گوشی دست دوم می‌فروشند. N70 نوکیا، 290 هزار تومان که گارانتی‌اش 9 ماه دیگر اعتبار دارد. فروشگاه روبه‌رو یکی از فروشنده‌ها دارد تند و عصبانی با تلفن صحبت می‌کند: «خانم! خودم رفته‌ام شرکتش» انگار یکی از مشتری‌ها گوشی‌اش را از کف داده و مانده منتظر خدمات گارانتی.
بدون مشکل قانونی و مخابراتی
توی این شلوغی یکی از مغازه‌ها بین بقیه تک می‌زند. فروشنده یک اطلاعیه جمع و جور پشت ویترینش زده: «بدون مشکل قانونی و مخابراتی». این فروشگاه فقط یک مارک مشخص، آن هم با گارانتی معتبر می‌فروشد. طبیعی هم هست که همه گوشی‌هایش قانونی وارد شده‌اند و تکلیف خدمات پس از فروششان معلوم است.
اما مشتری زیادی ندارد. قیمت‌هایش هم مقطوع است و گران‌تر از اغلب همسایه‌ها. می‌گوید: «بازار این طور گوشی‌ها کساد است. اکثر مغازه‌ها مجبورند از همه نوع گوشی چنج شده، قانونی و با گارانتی‌های مختلف بیاورند که جنسشان جور باشد و مشتری نپرد. این طوری اغلب نمایندگی‌ها هم بی‌خیال واردات قانونی گوشی شده‌اند». بیراه نمی‌گوید.
بر اساس آمارهای غیررسمی، 80 درصد گوشیهای سونی‌اریکسون، 50 درصد نوکیاها و اغلب موتورولاهای فعال شبکه موبایل کشور، قاچاقی وارد شده‌اند.
به گفته محمدحسین محبی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان فناوری اطلاعات ایران، از 220 هزار دستگاه موردنیاز بازار ایران در سال 1378، فقط 200 دستگاه قانونی وارد کشور شده است. آمار را دارید؟! اما قرار نیست همیشه همین‌طور باقی بماند. هر لحظه ممکن است گوشیهای قاچاقی توی دست مصرف‌کننده بی‌خاصیت شود. یک دفعه دیدی درست وسط یک مکالمه مهم بوق ناهنجاری شنیدید و دیگر سیم‌کارتتان کار نکرد. اواخر پائیز سال گذشته، دبیر ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا گفته بود: «از این پس خریداران گوشیهای غیرقانونی، با دریافت اس.ام.اس اخطار دریافت می‌کنند. مسؤولیت قاچاق‌بودن گوشی، مستقیماً با فروشنده و خریدار است».
بر اساس مصوبه این ستاد، وزارت ارتباطات موظف است اجازه فعال‌شدن این گوشی‌ها در سیستم مخابرات کشور را ندهد.
مشتری‌های بورس بازار موبایل تهران، راضی و ناراضی پاساژ را ترک می‌کنند. خیلی‌هایشان بالاخره گوشی مورد علاقه‌شان را خریده‌اند. اما معلوم نیست کی دوباره گذرشان به این حوالی یا دفتر شرکت گارانتی‌کننده گوشی‌شان بیفتد. یا شانس و یا اقبال!
گوشی قاچاق چه شکلی است؟
گمرکی‌بودن گوشیهای موبایل را می‌شود با دقت در چند نکته متوجه شد. این گوشی‌ها به دلیل آن‌که تشریفات گمرکی را گذرانده‌اند، تمام مشخصات و شماره‌سریال‌هایشان دقیق است. خیالتان از گوشی‌هایی که گارانتی معتبر دارند راحت باشد. اما درمورد گوشیهای متفرقه‌‌تر دیگر به چند نکته دقت کنید: اول این‌که وقت خرید، آن‌ها را با سیم‌کارت دائمی شرکت ارتباطات سیار امتحان کنید نه «تالیا» یا «ایرانسل». شماره سریال این گوشی‌ها هم معرف وضعیتشان است.
دقت کنید که شماره سریال گوشی ازنظر نرم‌افزاری و برچسب پشت آن با شماره سریال مندرج روی جعبه و فاکتور فروش یکی باشد.
اگر بین گوشیهای گارانتی‌دار و متفرقه، دومی را انتخاب کردید، لااقل از گوشیهای قاچاق پرهیز کنید. دیر یا زود کارتان گیر شبکه مخابرات کشور می‌افتد و شبکه، گوشی‌تان را پس می‌زند.
به کی اعتماد کنم؟
توی بازار لااقل بیست تا اسم شرکت گارانتی به گوشتان می‌خورد. اما چندتا از این‌ها، رسمی‌تر و معتبرترند.
نوکیا: ایراتل، اتصالات، سیتادل، خدمات طلایی نیا، تلکام و موبایل پالاس، گارانتی اصلی به حساب می‌آیند.
سونی اریکسون: سیتادل تلکام معتبرترین گارانتی است.
سامسونگ: بی‌حاشیه‌ترین گوشی بازار است. یک کلام، شرکت پارس قائم، نمایندگی و گارانتی‌کننده آن‌هاست.
ال‌جی: پرشین تلکام آن را پشتیبانی می‌کند.
فیتکو، رانجو، پارس پردیس قشم، تلفن نیکا و برامان هم به ترتیب، پشتیبان گوشیهای پن‌تک، ساژم، زیمنس، موتورولا و فیلیپس هستند.
در کنار همه این‌ها، شرکت‌هایی با این نام‌ها هم در بازار گارانتی موبایل فعال‌اند:
«ایرانیان، پارس تل، پارسه، پارس پویش، نوین، امارات، آریان تل، آریاتل، سیما و...»
«رجیستر» می‌کنند، مثل جعل امضا
تشریفات ورود یک گوشی تلفن همراه به کشور، کمتر از ورود آدم‌ها نیست، مثل صدور ویزا و دیگر اقدامات قانونی است. واردکننده مجاز گوشی باید فهرست شماره سریال گوشی‌هایش را به مخابرات بدهد تا آن‌ها را وارد شبکه کنند.
اما از آن‌جا که باب قاچاق همیشه باز است و آدم‌هایی پیدا می‌شوند که توی کار جعل کردن باشند، گوشیهای قاچاق با دستکاری‌های نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری وارد بازار می‌شوند و با همه نوع سیم کارتی هم کار می‌کنند. حالا داستان چیست؟ این جاعلان حرفه‌ای با استفاده از نرم‌افزارهای خاصی، شماره سریال کاذبی را وارد دستگاه می‌کنند و به این صورت، شماره سریال اصلی گوشی که برای شبکه ناشناخته است، عوض می‌شود. شماره سریال جدید در شبکه جواب می‌دهد و گوشی فعال می‌شود. لابد می‌پرسید آن شماره سریال کاذب از کجا می‌آید؟
این‌ها شماره سریال‌های گوشیهای فعال در شبکه را دوباره به گوشیهای قاچاقی جدید وارد می‌کنند تا شبکه مخابرات آن‌ها را به عنوان همان گوشی قدیمی که قبلا قانونی ثبت شده، بشناسد. این‌طوری سریال‌های تکراری در شبکه مخابرات کشور زیاد می‌شود. یعنی با وجودی که مثلا یک میلیون شماره سریال قانونی در بانک اطلاعاتی مخابرات ثبت شده است، ممکن است دو میلیون گوشی با شماره سریال‌های تکراری در دست مردم باشد.
در کارگاه‌های زیرزمینی، بازار رجیستر کردن حسابی داغ است و شغل پردرآمدی هم شده، این‌قدر که در سایت ایستگاه (istgah) – که برای خودش یک‌طور «ebay» ایرانی است و بنگاه خرید و فروش و سفارش – از این‌طور آگهی‌ها کم نمی‌بینی: «لطفا در مورد قادر بودن به رجیستر کردن گوشی موبایل به تعداد زیاد و به صورت متوالی با بنده تماس بگیرید. قیمت توافقی.»
جاعلان با روشی نرم‌افزاری با استفاده از نرم‌افزارهای ویژه، شماره سریال گوشی قاچاق را به صورت مخفی به وب‌سایت شبکه مخابرات (www.Ir-Tci.org) ، ای‌میل می‌کنند و شبکه هم به اشتباه، شماره سریال را می‌پذیرد.
راه دیگری که اساتید طی می‌کنند، عوض کردن یکی از آی سی‌های مهم گوشی است که شناسه آن در شبکه به حساب می‌آید. با عوض کردن این آی سی با یک آی‌سی شناخته شده قدیمی، گوشی قاچاق، هویت گوشی قدیمی را می‌گیرد.
