با اینکه طبق اعلام کارشناسان بیش از 7 سال است که موردی از بیماری فلج اطفال در کشور دیده نشده و از سال 1997 بنابر تایید آزمایشگاه مرجع سازمان جهانی بهداشت گردش ویروس وحشی ایرانی قطع شده است، ولی به اعتقاد کارشناسان عملیات کشوری واکسیناسیون کودکان زیر 5 سال فعلاً باید هر سال به طور مداوم برای بالا بردن سطح ایمنی انجام شود.
دکتر محمد مهدی گویا، رئیس مرکز کنترل بیماری‌های وزارت بهداشت دلیل اصلی این امر را مربوط به ریشه‌کن نشدن بیماری فلج اطفال در کشورهای همسایه می‌داند و به همشهری گفت: «متأسفانه دو کشور همسایه شرقی ایران یعنی پاکستان و افغانستان جزء 4 کشور باقی‌مانده در جهان هستند که هنوز موارد این بیماری در آنها وجود دارد و به نوعی این بیماری در این دو کشور بومی شده است به طوری که طی یک‌سال اخیر موارد بیماری فلج اطفال در این کشورها افزایش یافته است.»
گویا ادامه می‌دهد: «ما می‌خواهیم وضعیت پاک بودن ایران از بیماری فلج اطفال را همچنان حفظ کنیم بنابراین مجبوریم برای جلوگیری از ورود مجدد بیماری فلج اطفال به کشور اقدامات پیشگیرانه و کنترلی را در زمان‌های مناسب تشدید کنیم.»
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، علی‌رغم موفقیت کشورهای جهان در کنترل و ریشه‌کنی فلج اطفال هنوز چهار کشور افغانستان، هند، پاکستان و نیجریه در ریشه‌کن کردن این ویروس با شکست مواجه هستند.
آمارها حاکی از آنند که در سال گذشته پاکستان 33 مورد ابتلا به فلج اطفال و افغانستان 29 مورد را گزارش کرده است.
به گفته کارشناسان بهداشت عمومی چنانچه این چهار کشور در زمینه ریشه‌کنی فلج اطفال با شکست مواجه شوند، بیش از 250 هزار نفر ممکن است در سال به بیماری فلج اطفال مبتلا شوند.
چنانکه در سال 2006 تمام کودکان فلج شده با ویروس این بیماری در سراسر جهان از ویروس‌هایی که از یکی از این چهار کشور منشاء گرفتند، آلوده شده‌اند.
مرزهای پر دردسر
دکتر عبدالرضا استقامتی، مدیر مرکز بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت در خصوص خطر آلودگی مناطقی از کشورمان که با این کشورها همسایه هستند، می‌گوید: «از میان این چهار کشور، افغانستان و پاکستان کاملاً در مجاورت ما هستند و به خاطر تردد اتباع این کشورها به ایران ما ناچاریم که واکسیناسیون را برای اطمینان خاطر اجرا کنیم.»
وی در ادامه می‌گوید: «هم‌اکنون در استانهای هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و مناطقی مثل جیرفت تردد اتباع این کشورها زیاد است و باید تا زمانی که این کشورها موفق به کنترل بیماری می‌شوند عملیات واکسیناسیون را ادامه دهیم.»
دکتر استقامتی با اشاره به اینکه آخرین مورد ویروس وارده به ایران از پاکستان وارد سیستان و بلوچستان شد، در ادامه می‌افزاید: «از دو سال پیش تا الان تعداد مبتلایان به ویروس فلج اطفال به طور دائم در حال افزایش است ولی به غیر از ویروسی که از پاکستان وارد ایران شد، به جرأت می‌توانیم بگوییم که از ده سال پیش هیچ موردی از ویروس وحشی این بیماری وارد کشور نشده است.»
حذف یا ریشه‌کنی؟
فلج اطفال یک بیماری حاد ویروسی است که دامنه آن می‌تواند از عفونت بدون علامت تا فلج و مرگ متغیر باشد. این بیماری توسط ویروسهای وحشی پولیو که در سه تیپ 1و2و3 وجود دارد، ایجاد می‌گردد.
ویروسهای پولیو در محیط غیر زنده، مدت کوتاهی از بین می‌روند. راههای انتقال ویروس در مناطقی که وضعیت بهداشتی آنها در سطح پایینی است، از طریق مدفوعی - دهانی و در جاهایی که وضعیت بهداشتی مطلوبی دارند، انتشار از طریق تنفسی است.
ممکن است تعداد زیادی از افرادی آلوده به ویروس شده و بیماری آنها به صورت عفونت بدون علامت باشد که این افراد علائمی از بیماری نشان نمی‌دهند و برای درمان مراجعه نمی‌کنند ولی می‌توانند ویروس پولیو را به دیگران انتقال دهند.
به گفته دکتر استقامتی مرحله «حذف» به مرحله‌ای گفته می‌شود که بتوان از انتقال محلی یک بیماری در یک منطقه جغرافیایی جلوگیری کرد، یعنی گردش ویروس در یک منطقه جغرافیایی متوقف می‌شود مثل ویروس سرخک.
دکتر استقامتی با اشاره به شرایط ریشه‌کن کردن یک بیماری می‌گوید: «برای ریشه‌کن کردن بیماری اولاً ویروس بیماری به غیر از انسان نباید میزبان دیگری داشته باشد همچنین گونه‌های متعددی نداشته باشد و بتوان برای آن واکسن تهیه کرد.»
وی با بیان اینکه ویروس فلج اطفال تمامی این شرایط را دارد می‌گوید: «وقتی بیماری به سمت ریشه‌کنی می‌رود ویروس آن ممکن است به مکانهای دیگر که عاری از آن هستند انتقال پیدا کند. برای همین کشورهایی که به طور مداوم عملیات واکسیناسیون و ایمن‌سازی اجرا نمی شود در معرض خطر آلودگی با این ویروس هستند.»
این وضعیت شامل حال کشورهایی مثل یمن می‌شود که پوشش ایمن‌سازی در حال حاضر در این کشور در شرایط مطلوبی نیست. به گفته کارشناسان این موضوع زنگ خطری برای کشورهای همسایه آن از جمله ایران است.
دکتر استقامتی ضمن بیان اینکه علی‌رغم آنکه بیش از 13 سال است که علائمی از چرخش ویروس فلج اطفال در این کشور وجود نداشته می‌گوید: «در حال حاضر ویروس مجدداً در یمن به گردش در‌آمده و باعث ابتلای بیش از 500 مورد در سال گذشته در آن شده است.»
واکسیناسیون تا ریشه‌کنی کامل
سازمان جهانی بهداشت در سال 1988 میلادی برنامه‌ای را با هدف ریشه‌کنی بیماری فلج اطفال آغاز کرد که بر اساس آن تمامی کشورها متعهد شدند با انجام اقدامات لازم به ریشه‌کنی این بیماری کمک کنند.
همچنین بنا به گفته متخصصان برنامه‌های مربوط به ریشه‌کنی فلج اطفال در ایران باید تا زمان اعلام سازمان جهانی بهداشت مبنی بر ریشه‌کن شدن ویروس در دنیا ادامه داشته باشد.
دکتر محسن زهرایی، معاون مرکز بیماری‌های وزارت بهداشت در این باره می‌گوید: «در صورتی که 3 سال پیاپی هیچ‌گونه ابتلا به ویروس فلج اطفال در دنیا گزارش نشود، به ریشه‌کنی این بیماری در دنیا می‌رسیم که در این صورت 2 سال پس از اعلام آن در برنامه واکسیناسیون فلج اطفال کودکان تجدید نظر خواهد شد به گونه‌ای که در صورت لزوم واکسن فلج اطفال حذف خواهد شد.»
ایران از سال 1373 به صورت وسیع واکسیناسیون خانه به خانه کلیه کودکان زیر 5 سال را شروع کرده که این برنامه هم‌اکنون به چند استان مرزی (خراسان، سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان) و مناطق پر‌خطر سایر استانها که شامل اردوگاههای مهاجرین خارجی، مناطق سیاری، و... محدود شده است، ادامه دارد.
در برنامه اخیر هم واکسن خوراکی فلج اطفال طی دو نوبت به یک میلیون کودک ایرانی و حتی کودکان تبع کشورهای دیگر که در مناطق جنوب شرقی کشور هستند، داده می‌شود.
