برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا، اجرای طرح فروش فوق‌العاده در فروشگاه‌های منتخب، ذخیره‌سازی کالاهای اساسی، مواد پروتئینی و میوه و مرکبات به ویژه سیب و پرتقال از جمله رویکردهای اصلی تنظیم بازار محسوب می‌شود؛ سازوکارهایی که امسال نیز دست‌اندرکاران تنظیم بازار با وجود شرایط خاص اقتصادی به آن تکیه کرده‌اند و تلاش دارند تا از نوسان شدید قیمت و ایجاد اشکال در عرضه مایحتاج شب عید مردم جلوگیری کنند. این در حالی است که بازار شب عید امسال متاثر از برخی مولفه‌های ناخواسته اقتصادی شرایط خاص خود را دارد با این وجود غفلت از این مولفه‌ها موجب شده تا از چند ماه مانده به پایان سال افزایش قیمت‌ها از برنامه‌های تنظیم بازار پیشی گرفته و به طور ناخواسته انتظارات تورمی در ایام پایانی سال را تشدید کند. همچنین ضرورت‌های خروج دولت از بازار و واگذاری تدریجی این وظایف به تشکل‌های صنفی موجب شده تا با توسعه حضور اصناف در تنظیم بازار شب عید ، انگشت اتهام نابسامانی‌های بازار نیز بیشتر به سوی آنها نشانه رود؛ موضوعی که دستمایه گفت‌وگو با قاسم نوده‌فراهانی، رئیس شورای اصناف کشور شد. گرچه وی با رد این اتهامات ریشه نابسامانی کنونی بازار را در مشکلات پیش روی تولید و تامین کالا می‌داند. این گفت‌وگو را می‌خوانید.
- محورهای عمده تنظیم بازار شب عید امسال چیست؟
امسال نیز همانند سال گذشته محور اصلی برنامه‌های تنظیم بازار شب‌عید برپایی نمایشگاه‌های فروش بهاره در 400 نقطه کشور است که پنج‌نقطه از این مراکز در شهر تهران قراردارد. عرضه مستقیم مواد پروتئینی و شوینده‌ها در مصلی تهران از 25بهمن ماه آغاز و تا چهار اسفند ادامه می‌یابد. همچنین نمایشگاه‌های فروش بهاره در چهار نقطه حکیمیه تهرانپارس، فرهنگسرای خاوران، بوستان ارم و بوستان ولایت از 9 تا 20 اسفند ماه بر‌پا و مایحتاج عمومی شب عید مردم را عرضه خواهند کرد. در این نمایشگاه‌ها کیف و کفش، پوشاک مواد پروتئینی و غذایی، آجیل و خشکبار با تخفیف هفت تا 25درصدی به مردم عرضه خواهد شد که امیدواریم با همکاری اصناف در سراسر کشور بتوانیم بازاری آرام و با ثبات برای شب عید امسال را شاهد باشیم.
- با توجه به تغییر شرایط اقتصادی کشور نمایشگاه‌های امسال چه تفاوتی نسبت به سال گذشته دارد؟
تفاوت نمایشگاه‌های امسال با سال گذشته در آن است که امسال با توجه به محوریت تولید ملی از حدود دو ماه پیش تولید‌کنندگان داخلی را برای مشارکت در این نمایشگاه‌ها دعوت کرده و معتقدیم با این کار اگر قرار است تا تخفیفی در بازار شب عید به مردم داده شود باید این تخفیف توسط تولید‌کننده ارائه شود چرا که با حضور مستقیم تولید‌کننده در نمایشگاه دیگر نیازی نیست تا تولید‌کننده کالای خود را به بنکدار تحویل داده و بنکدار در مراکز عرضه مستقیم کالا نسبت به فروش این کالاها اقدام کند. در واقع با حذف یک واسطه منافع مشتریان تامین و با تامین نقدینگی مورد نیاز بخش تولید بخشی از تنگناهای پیش روی تولید داخل مرتفع می‌شود.
- آیا افزایش بی‌رویه قیمت کالاها طی سال‌جاری تاثیر منفی بر عرضه کالاها در نمایشگاه‌های فروش بهاره نداشته است؟
می‌پذیریم که نرخ کالا و خدمات در سال‌جاری افزایش یافته و طی چند ماه گذشته گرانی تشدید شده است اما چاره‌ای نداریم و تلاش کرده‌ایم تا از طریق برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا با فراخوان و مشارکت تولید‌کنندگان داخلی، زمینه حداقل تخفیف 10درصدی کالاها برای افرادی که به این مراکز مراجعه می‌کنند را فراهم کنیم.
- با توجه به افزایش بی رویه نرخ ارز آیا این موضوع تاثیری بر تامین کالا در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا نداشته است؟
اصناف نقش چندانی در تامین کالا ندارند چراکه تجار وارد‌کننده و تولید‌کنندگان در این زمینه نقش دارند و هر گونه تغییرات قیمتی این کالاها نیز باید توسط سازمان حمایت به شورای اصناف و واحدهای صنفی ابلاغ و در سراسر کشور اجرایی شود.
- یعنی معتقدید اصناف نقشی در گرانی اخیر کالاها و خدمات ندارند؟
چنین ادعایی نداریم اما در این رهگذر باید بین دو مقوله گرانی و گرانفروشی تمایز قایل شد چرا که برخورد با گرانی و گرانفروشی کالاها دو مقوله جداگانه بوده و اصناف وظیفه دارند تا از گرانفروشی کالاها جلوگیری کنند اما ریشه‌یابی و برخورد با علل گرانی کالاها که می‌تواند متاثر از افزایش نرخ ارز یا سایر موارد باشد برعهده دستگاه‌های دیگری است. با این وجود منکر تخلف گرانفروشی در واحدهای صنفی نیستیم و حجم بالای پرونده‌های مفتوح در سازمان تعزیرات نتیجه گرانفروشی‌هایی است که توسط بازرسان شورای اصناف به دستگاه‌های نظارتی گزارش شده است اما برخورد با گرانی وظیفه سازمان حمایت و وزارتخانه‌های ذی‌ربط است.
- با توجه به مشکلات پیش‌روی تولید‌کنندگان در سال‌جاری، آیا این موضوع تاثیری در کاهش اقبال آنها به مشارکت در نمایشگاه‌های فروش بهاره داشته است؟
بر اساس اطلاعاتی که در اختیار دارم امسال نیز مشارکت تولید‌کنندگان در نمایشگاه فروش بهاره خوب بوده و به جز اتحادیه تولید‌کنندگان آجیل و خشکبار که به دلیل قیمتهای گران محصولاتشان نسبت به سال گذشته قادر نبوده‌ایم تا با آنها به توافق برای مشارکت در نمایشگاه برسیم مشکلی در زمینه همکاری سایر تولید‌کنندگان وجود ندارد. در واقع افزایش شدید نرخ ارز موجب گرایش بیشتر تولید‌کنندگان به صادرات این محصولات به ویژه پسته و رشد قیمت این محصول به بیش از 50 هزار تومان در هر کیلوگرم شده است.
- آیا گرانی‌های اخیر زمینه تشدید تخلف گرانفروشی در واحدهای صنفی را فراهم نکرده است؟
بله این تاثیر را می‌پذیرم چرا که وقتی قیمت کالایی طی یک دو هفته از 10 به 12هزار تومان افزایش یافته و از سوی دیگر با کاهش عرضه تعادل بازار به هم می‌خورد این موضوع می‌تواند بستر تخلف واحدهای صنفی را فراهم کند این در حالی است که برای عرضه‌کنندگان کالا همواره سود متعارف و مشخصی تعریف شده است اما وقتی کالایی در بازار بدون مصوبه دستگاه‌های متولی قیمت‌گذاری گران شده و عرضه با مشکل مواجه می‌شود ممکن است واحدهای صنفی نیز یک کالا را با قیمتهای متفاوت عرضه کنند. با این وجود واحدهای صنفی پس از تغییر قیمت‌ها موظف به ارائه فاکتور فروش هستند که در آن قیمت خرید و سود خرده‌فروشی عرضه کالا مشخص شده است. ضریب سود اصناف مختلف هر ساله در کمیسیون‌های تخصصی وزارت امور اقتصادی و دارایی تعیین و ابلاغ می‌شود و هیچ واحد صنفی حق ندارد حتی یک درصد بیشتر از نرخ سود مشخص و متعارف کالا را عرضه کند.
- اما عرضه‌کنندگان کالا مشکلات تامین را عامل نابسامانی بازار قلمداد کرده و معتقدند اغلب کالاها بیش از نرخ مصوب دولتی به واحدهای صنفی عرضه و حتی قیمتهای غیر قانونی روی بسته‌بندی محصولات درج می‌شود، این موضوع را تا چه حد می‌پذیرید؟
مشکلات تامین کالا در نظام خرده‌فروشی را رد نمی‌کنم. وقتی تاجری کالایی را با قیمت تمام شده مثلا سه‌هزار تومان وارد می‌کند اما وی را ملزم به عرضه کالا به نرخ دوهزار و 500 تومان می‌کنیم باید بپذیریم که تداوم این روند امکانپذیر نیست یا در زمینه کالاهای تولید داخل وقتی قیمت تمام‌شده بیش از قیمتهای دستوری عرضه کالا در بازار باشد این گونه مشکلات را شاهد خواهیم بود. ممکن است تامین‌کنندگان کالا را مجبور به عرضه کالا با قیمتهای دستوری کنیم اما این فرایند در دراز مدت اجرایی نخواهد بود. باید بپذیریم که افزایش نرخ ارز بر نظام تامین و عرضه کالا تاثیر‌گذار بوده و زمینه تشدید تخلفات حتی در واحدهای صنفی را فراهم کرده است. مقایسه نرخ گوشت قرمز در سال گذشته و سال‌جاری بیانگر آن است که افزایش نرخ ارز موجب رشد قیمت نهاده‌های دامی و افزایش هزینه تمام شده تولید شده و نمی‌توان تولید‌کنندگان یا وارد‌کنندگان این محصول را مجبور به عرضه کالا با نرخ مصوب دولتی کرد.
- برخی معتقدند ناتوانی دولت در تامین نیاز و رها شدن بازار موجب افزایش سهم اصناف در تنظیم بازار شده و زمینه را برای افزایش بیشتر قیمت‌ها و کسب سود بالاتر فراهم کرده است، این رویکرد را تا چه حد می‌پذیرید؟
هنوز هم قیمت‌گذاری کالاها در اختیار اصناف نیست اما این که وضعیت کنونی تامین کالا تغییراتی را در جامعه ایجاد کرده اجتناب‌ناپذیر است. باید بپذیریم که وقتی یک تاجر برای حواله ارز و واردات کالا به دلیل تحریم‌ها با مشکل مواجه است، قطعا این موضوع بر تامین و قیمت کالا در بازار نیز موثر خواهد بود. با این وجود اگر بخواهیم در شرایط کنونی یکدیگر را مقصر نابسامانی بازار قلمداد کنیم کار درستی نیست. باید همه دستگاه‌ها به وظایف خود عمل کرده و علاقه‌مند باشند تا در شرایط کنونی اقتصادی مشکلی را از سر راه مردم بردارند. نباید تقصیر را به گردن یکدیگر انداخته و از زیر بار مسئولیت وظایف خود شانه خالی کنیم. اکنون همه واحدهای صنفی مجاز کالاها را در چارچوب قیمتهای ابلاغ شده سازمان حمایت و با در نظر گرفتن سود متعارف عرضه می‌کنند گرچه نمی‌توان برخی تخلفات اصناف در این چارچوب را انکار کرد.
- اگر هدف اصلی اجرای سیاست‌های تنظیم بازار شب عید را تامین کالا با قیمت و کیفیت مناسب بدانیم، عدم عرضه برخی مایحتاج شب عید مردم در نمایشگاه‌های فروش بهاره یا عرضه کالاها با قیمت بالا و کیفیت نه چندان مناسب در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم تا چه حد قابل توجیه است. آیا تنظیم بازار شب عید امسال با چالش‌های تازه‌ای مواجه است؟
با توجه به شرایط ناشی از تحریم‌های اقتصادی، وضعیت تنظیم بازار شب عید امسال به هیچ‌وجه قابل مقایسه با سال گذشته نیست. در واقع تحریم‌ها شرایط ناخواسته‌ای را به بازار و اقتصاد کشور تحمیل کرده که تا کنون سابقه نداشته است. دلایل تفاوت سیاست‌های تنظیم بازار شب عید امسال با سال‌های گذشته بسیار واضح است. در واقع مشکلات تامین و تولید داخل کالاها موجب شده تا هزینه تمام شده کالایی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد نیز افزایش یابد. با این وجود هدف از برپایی نمایشگاه‌های فروش بهاره تامین کالا با سطح مشخصی از کیفیت با قیمت‌هایی است که به طور نسبی نسبت به قیمت این کالاها در سطح بازار پایین‌تر است. در این شرایط اگر بپذیریم که اقشار متقاضی خرید از نمایشگاه‌های فروش بهاره طبقه متوسط و پایین جامعه هستند که امکان خرید بسیاری از کالاها با قیمتهای بالا در سطح شهر را ندارند، برپایی این نمایشگاه‌ها یا اجرای طرح فروش فوق‌العاده تحت نظارت شورای اصناف و سایر دستگاه‌های نظارتی فرصتی را فراهم خواهد کرد که این اقشار بتوانند مایحتاج شب عید خود را با قیمت و کیفیت قابل قبولی تهیه کنند.
- آیا عرضه کالا با فاصله قیمتی حداقل و کیفیت نسبی در نمایشگاه‌های بهاره نسبت به سطح شهر این شیوه تنظیم بازار را توجیه‌پذیر می‌سازد؟
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که این شیوه عرضه کالا نقش قابل‌توجهی در کاهش یا تثبیت قیمت مایحتاج شب عید مردم در سطح جامعه داشته و اغلب مشتریان نیز از قیمت و کیفیت کالاهای عرضه شده در این نمایشگاه‌ها رضایت دارند. اما این ادعا که کالاهای عرضه شده در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم دارای بهترین کیفیت و حداقل قیمت هستند چندان واقعی نیست. از سوی دیگر نظارت توام چند دستگاه دولتی و بخش خصوصی بر فرایند تامین، قیمت، کیفیت و شیوه عرضه مایحتاج شب عید مردم در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم بستر مناسبی را برای تامین مایحتاج مردم نسبت به سایر مراکز خرید که از همه این ابزارها بهره‌مند نیستند فراهم می‌کند. همچنین باید توجه کرد که اصناف نقشی در تامین یا تولید کالا نداشته و نظارت بر توزیع کالا با نرخ مصوب در حیطه وظایف این تشکل‌هاست در واقع واحدهای صنفی کالاهایی که توسط کمیته‌های تخصصی از نظر کیفیت و قیمت تایید شده‌اند را در چارچوب نمایشگاه‌های عرضه مستقیم با درصد تخفیف تعیین شده توسط تولید‌کنندگان به مردم عرضه می‌کنند و این حداقل کاری است که تشکل‌های صنفی برای ساماندهی قیمت و عرضه کالاهای شب عید انجام می‌دهند وگر نه اصناف نه تولید‌کننده و نه وارد‌کننده کالا هستند تا قادر به اعمال تخفیف‌های چشمگیر در کالاهای عرضه شده در این شیوه فروش باشند اما برپایی این نمایشگاه تلاشی برای افزایش عرضه تامین مایحتاج شب عید مردم بر اساس ضوابط و قوانین مصوب است.
