در سال های نخست تحصیل در مقطع دکترای علوم سیاسی بود که به خارج از کشور اعزام شد تا مسئولیت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در ترکیه را عهده دار شود. او پیش از این در وزارت بازرگانی مشغول به کار بود و پس از آن در اواخر دهه ۶۰ به معاونت بازرگانی خارجی وزیر بازرگانی وقت رسید.
ریاست شورای هماهنگی روابط اقتصادی خارجی وزارت خارجه، ریاست گروه مطالعات استراتژیک وزارت خارجه، مشاور دکتر ولایتی در زمان مدیریت وزارت خارجه و مدیرکل کشورهای مشترک المنافع (CIS) در وزارت خارجه سمت هایی بود که او پیش از رسیدن به سفارت ایران در ترکیه در سال ۸۱ عهده دار بود.
دولت آبادی بیش از ۴ سال است که در قدیمی ترین ساختمان سفارت های خارجی در آنکارا به سر می برد. او دو فرزند دختر دارد که یکی از آنها فارغ التحصیل رشته نقاشی و دیگری دانشجوی مهندسی صنایع است. فیروزآبادی همسرش را سال گذشته در ترکیه از دست داده است و وقتی از او خواستیم بخش هایی از زندگی خصوصی اش را به عنوان یک دیپلمات ارشد ایرانی در ترکیه برای خوانندگان روزنامه تعریف کند، به مرگ همسرش که رسید کمی سکوت کرد و بعد گفت که همسرش ۱۳ سال از بیماری سرطان رنج برد تا اینکه سرانجام سال گذشته در آنکارا او و دو دخترش را تنها گذاشت. به دکوراسیون اتاق کارش اشاره می کند.
«تمام اینها را همسرم مرتب کرده است و همه دکوراسیون این اتاق یادگار زحمات او است که پس از رفتن او تنها کاری که توانستم برایش انجام دهم، حفظ چیدمان دکوراسیون اتاق کارم بود.» و حالا مرگ همسرش تلخ ترین خاطره زندگی شخصی اش است ولی به من می گوید که شیرین ترین خاطره دوران کاری اش در ترکیه امضای سند همکاری امنیتی میان ایران و ترکیه بود.
- آقای سفیر، نگرانی هایی مبنی بر تبدیل شدن ترکیه به پایگاهی برای آمریکا و به خصوص اسرائیل برای ضربه زدن به ایران وجود دارد و حضور دو کشور متخاصم ضد ایران با توجه به تعاریف دیپلماتیک کشورهای دوست و دشمن و نفوذ آنها در ترکیه رابطه ایران با این کشور از ظرافت خاصی برخوردار است. مایلم نظر نماینده دولت ایران در ترکیه را در این باره بدانم.
آنچه که در مورد نفوذ آمریکا و اسرائیل در دولت ترکیه گفته می شود چندان تطبیقی با واقعیت ندارد. به خصوص در مورد نفوذ اسرائیل در ترکیه که چنین موضوعی به هیچ وجه واقعی نیست. دلیل نخست این است که اسرائیل به هیچ وجه قادر به افزایش موقعیت سیاسی اقتصادی خود در منطقه و حتی در اروپا نیست و دولت ترکیه به خوبی به این موضوع واقف است.
ترکیه کمتر از یک قرن است که از دولت عثمانی به دولت جمهوری ترکیه تغییر کرده است و هنوز هم نخستین رویای ترکیه تحقق حوزه عثمانی است که بیت المقدس هم سال ها تحت سیطره عثمانی ها بوده است. بنابراین بیشتر آنچه که در مورد نفوذ اسرائیل در ترکیه گفته می شود، تبلیغاتی است که برای تحریک ایران وجود دارد. حتی اگر قراردادهای موجود میان ترکیه و اسرائیل را بررسی کنید این واقعیت را در می یابید که اسرائیلی ها قراردادهایی را عمل کرده اند که هیچ نقشی در ارتقای جایگاه منطقه ای و بین المللی ترکیه نداشته است.
ولی واقعیت این است که نقش آمریکا در ترکیه متفاوت تر از نقش اسرائیل است. آمریکا تاثیر بیشتری در معادلات دولت ترکیه دارد و این موضوع به دلیل عضویت ترکیه در ناتو و بدهکار بودن این کشور است. دولت ترکیه نیاز به کمک بانک جهانی دارد و از سوی دیگر این کشور در خط مقدم مبارزه آمریکا با بلوک شرق بود و به همین خاطر نزدیکی بیشتری با آمریکا و غرب برقرار کرده است. ولی این هم به معنای آمریکایی بودن دولت ترکیه نیست.
چون آنها به ورود سربازان آمریکایی از خاک خود به عراق پاسخ منفی دادند و از سویی دیگر شکاف میان ترکیه و آمریکا بر سر موضوع پ.ک.ک و مسائل منطقه و خاورمیانه هر روز بیشتر می شود. دلیل دیگر روحیه کاملاً ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی مردم ترکیه است. نظرسنجی های اخیر در ترکیه به شما می گوید که ۹۷درصد مردم این کشور ایران را بهترین دوست ترکیه می دانند و همه این شواهد کافی است که تحلیلگران مسائل منطقه در داخل ایران در ادراک خود نسبت به موضوع ترکیه تجدیدنظر کنند.
البته سیاستمداران و مسئولین دولتی در ایران به طور کامل بر این موضوع واقفند و طی این سال ها تمام تلاش خود را برای تحکیم روابط ایران و ترکیه به کار برده اند و دولتمردان ترک هم از تحکیم بیشتر روابط استقبال می کنند.
- به رغم توضیحاتی که می دهید، در برخی مناسبات دیپلماتیک به نظر می رسد شاهد رفتارهای دوگانه ای از سوی ترکیه نسبت به ایران هستیم؟
من معتقدم که در موضوع رابطه ایران و ترکیه همواره شاهد رفتارهای دوگانه غرب و آمریکا نسبت به دو کشور بوده ایم. از یک سو غرب در پی نگه داشتن ایران برای خود است و آمریکایی ها می خواهند ترکیه را نگه دارند و از طرف دیگر هر دو آنها تلاش می کنند که ایران و ترکیه پایین ترین رقم همکاری با یکدیگر را داشته باشند. یک مثال تاریخی می آورم؛ در دوران گذشته روابط اقتصادی ترکیه و ایران به ۳۰ میلیون دلار در سال رسید که آمریکایی ها اعلام کردند خطر رابطه ایران و ترکیه از روسیه بیشتر بوده است و آنها همانطور که از پایین بودن رقم همکاری ترکیه و پاکستان خشنود بودند، از پایین آمدن سطح همکاری های ایران و ترکیه هم استقبال می کردند.
بنابراین دست به تبلیغات گسترده ای زدند و نفوذ زیادی برای کنترل سطح همکاری های دو کشور به خرج دادند. آنها مسائل صنفی را توسعه دادند که براساس این طرح خیلی ها در داخل ترکیه به تله افتادند. مسائلی همچون ناسیونالیسم در ترکیه، بحث قومیت ها و ایجاد اختلالات مذهبی در این کشور مطرح شد تا آنها به اهداف خود برای تشدید مداخله در روابط دو کشور ایران و ترکیه برسند ولی ما خوشحالیم از اینکه مشاهده می کنیم امروز تمام این مسائل برای دو کشور روشن است.
- فکر نمی کنید ترکیه در آینده به تهدیدی برای امنیت ملی ایران تبدیل شود؟
به هیچ وجه. اساساً ترکیه جزو تهدیدات امنیت ملی ایران محسوب نمی شود و در سند امنیت ملی ایران نامی از ترکیه برده نشده است. همانطور که در سند امنیت ملی ترکیه نامی از ایران نیست. ولی آنچه که مسلم است اگر تهدیدی برای امنیت ملی دو کشور وجود داشته باشد تنها از سوی آمریکا و اسرائیل است. شما ببینید آمریکا در هیچ یک از مسائل به وجود آمده برای ترکیه از دولت این کشور حمایت نکرده است. در خصوص موضوع قبرس، در موضوع پ.ک.ک و حتی در مسئله کشتار ارامنه هیچ گاه از دولت ترکیه حمایت نکرده است کما اینکه ایران هم مدام از سوی اسرائیل و آمریکا تهدید شده است.
اسرائیلی ها مخالف حضور قوی ترکیه در منطقه هستند و البته فرآیندهای خنثی هم از سوی برخی کشورهای منطقه این موضوع را تشدید می کند. در حال حاضر ایران و سوریه تنها کشورهای فعال منطقه به شمار می روند، در حالی که در مقابل اروپایی ها و آمریکا در حال شدت دادن به فعالیت هایشان در منطقه هستند. بنابراین ما باید از حضور فعال ترکیه در منطقه استقبال کنیم چون این حضور به نفع ایران است.
پس در موضوع رابطه ایران و ترکیه جوامع فعال سیاسی، روشنفکران و دانشگاهیان ایران می بایست در دیدگاه خود نسبت به ترکیه تجدیدنظر کنند و با افزایش سطح روابط به فعال تر شدن ترکیه در منطقه کمک کرد. چون حقیقت تاریخی این است که ایران و ترکیه هر گاه با یکدیگر روابط نزدیکی برقرار کرده اند به دلیل وابستگی ژئوپلتیک به یکدیگر همیشه موفق بودند.
- ولی حضور نظامی آمریکا در ترکیه و وجود پایگاه هوایی آمریکایی ها، ترکیه را به عنوان کشور حامی حضور نظامی آمریکا در منطقه در سطح خاورمیانه معرفی کرده است.
براساس نظریات جنگ مدرن هیچ یک از پایگاه های آمریکا در ترکیه ارزش عملی برای تهدید کشورهای دیگر ندارد. موقعیت ژئوپلتیک ایران در منطقه نیز به گونه ای است که حمله نظامی به این کشور کاملاً منتفی است. ولی این یک واقعیت است که پایگاه های نظامی آمریکا در ترکیه بیش از آنکه ارزش نظامی و امنیتی داشته باشد دارای ارزش سیاسی یا معنوی است. چون وجود پایگاه های آمریکایی در کشورهای منطقه موجب نوعی بی اعتمادی و بدبینی به چنین کشورهایی می شود و آمریکایی ها از این موضوع به سود خود استفاده می کنند. البته ما باید تلاش کنیم که هر چه زودتر این پایگاه ها برچیده شود ولی بدبینی مفرط هم نسبت به این موضوع اشتباه است.
- واکنش ترکیه در موضوع بحران اخیر خاورمیانه چگونه بود؟ آیا دولتمردان ترک از حزب الله پشتیبانی می کنند یا سفارت اسرائیل در آنکارا آنها را وادار به پیروی از مواضع رژیم صهیونیستی خواهد کرد؟
از ابتدای حمله رژیم صهیونیستی به لبنان، دولت ترکیه شدیدترین مواضع را علیه اسرائیل اعلام کرد. آقای اردوغان با شدت گفت که مسئول این حملات اسرائیل است. خوشبختانه مواضع ترکیه در موضوع بحران اخیر خاورمیانه با مواضع ایران منطبق است. هر دو کشور اعتقاد دارند که ناتو نباید در لبنان مستقر شود و هر دو کشور می گویند که هرگونه مذاکره بایستی پس از آتش بس انجام شود. با این وجود ما در طیفی از جریانات رسانه ای ترکیه و بخشی از روشنفکران ترک شاهد حضور افرادی هستیم که مخالف فعالیت دولت ترکیه در مسائل خاورمیانه هستند. در حالی که دولت ترکیه و مردم این کشور به گونه ای در موضوع اخیر خاورمیانه برخورد کرده اند که جریان روشنفکری رسانه ای مخالف سیاست های خاورمیانه ای دولت کاملاً منزوی شده است.
- در موضوع تضمین های امنیتی آیا قراردادهای امنیتی میان ایران و ترکیه ضمانت اجرای کافی دارد؟
قرارداد امنیتی میان ایران و ترکیه سند بسیار جامعی است که مبنای روابط دو کشور قرار گرفته و در حوزه های امنیتی و تروریسم در حال اجراست و دو کشور به خوبی به تعهدات امنیتی خود عمل کرده اند. البته ممکن است در آینده به سند جامع امنیتی نیاز باشد ولی در حال حاضر چنین نیازی احساس نمی شود ضمن اینکه ما کمیسیون امنیتی مشترک داریم و براساس سند امنیتی، دو کشور پذیرفته اند که به جریانات تروریستی اجازه ندهند که در خاک کشورشان علیه دو کشور استفاده کنند.
- از آغاز بحران جدید خاورمیانه در لبنان و فلسطین تلاش های ترکیه در چه مسیری ادامه یافته است؟
مراودات بسیار وسیع بوده است و تماس های تلفنی آقای اردوغان با رئیس جمهور ایران و وزیر خارجه کشورمان ادامه دارد ضمن اینکه آنها دیدار مجددی در مالزی با یکدیگر داشتند و رایزنی های گسترده شان برای حل فوری بحران ایجاد شده در خاورمیانه و خاتمه جنگ لبنان ادامه دارد.
- چند روز پیش گروهی از ایرانیان در حمایت از مقاومت لبنان با عنوان استشهادیون خواستار عبور زمینی از ترکیه برای رفتن به لبنان بودند که دولت ترکیه اجازه عبور آنها را صادر نکرد. نماینده دولت ایران در ترکیه نسبت به اقدام استشهادیون و رفتار دولت ترکیه چه نظری دارد؟
هم رئیس جمهور ایران و هم آقای آصفی سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرده بودند که با این اقدام هموطنان ایرانی مخالف هستند و به اعتقاد من هم حمایت سیاسی از مردم لبنان کفایت می کند و هیچ نیازی به انجام این کار نبود.
همانطور که می دانید دولت ایران و ترکیه با یکدیگر لغو روادید هستند و دولت ترکیه هم به آنها گفته بود که می توانند وارد ترکیه شوند ولی بدون به همراه داشتن علائمی که تظاهرکننده به اقدام استشهادی از مردم لبنان باشد. ممکن است در برخی موضوعات سیاست کشورها با یکدیگر متفاوت باشد ولی ما باید به حاکمیت ملی و دیدگاه کشوری که می خواهیم از آن عبور کنیم احترام بگذاریم.
البته ما احساسات و علاقه جوانان کشور خود را درک می کنیم و خود بنده هم جزو افرادی بودم که اول انقلاب داوطلب رفتن به لبنان بودم و حتی در فرودگاه مهرآباد به همراه جوانان دیگر تحصن کردیم ولی باید حساسیت های بین المللی و همین طور مسئولیت کشور را نسبت به کشورهای دیگر درک کنیم. اتباع ایرانی می توانند وارد ترکیه شوند ولی ورود با علائمی که با سیاست های دولت ترکیه مغایر است، ممکن است به روابط دو کشور لطمه بزند کما اینکه ما باید به سیاست های کشوری که از آن می خواهیم عبور کنیم، توجه داشته باشیم.
بنابراین خواهشی که از مردم و جوانان علاقه مند به یاری به مردم لبنان داریم این است که تلاشی صورت نگیرد که به شرایط ایران در منطقه خدشه ای وارد کند و با در نظر گرفتن سیاست های دولت ایران به جهان اعلام کنند که مردم ایران به مردم لبنان و فلسطین علاقه مند هستند و در کمک به ملت مظلوم این دو کشور کوتاهی نخواهند کرد.
