نگینی که اکنون بیش از سایر مناطق کشور در معرض خطر قرار دارد. چرا که از یک سو، فاضلابهای عفونی بدون هیچ‌گونه سیستم تصفیه‌ای به طور مستقیم وارد آبهای سطحی و رودخانه‌های آن می‌شود که پیامد آن، صدها بیماری است و از سوی دیگر، انباشت زباله چشم‌اندازهای طبیعت زیبای آن را تهدید می‌کند.
آنچه از نظرتان می‌گذرد گفت‌وگویی است با مدیر کل حفاظت محیط زیست استان گیلان در باره این معضلات که در پی آن نظرات دبیر شبکه زیست محیطی شمال کشور هم آمده است.
مهندس کامران زلفی‌نژاد می‌گوید: «مشکل ورود فاضلاب به آبهای جاری و سفره‌های زیرزمینی مختص گیلان نیست بلکه در همه کشور این مشکل وجود دارد، اما در گیلان وضعیت بسیار اسفبار است و این ناشی از بالا بودن سطح آب سفره‌های زیرزمینی است.
افزون بر این بارش باران و نزولات جوی که تقریباً در تمام ماه‌های سال وجود دارد به این مشکل دامن می‌زند. از همین رو، اصل «زمین‌پزشکی» در سرلوحه کار این سازمان قرار گرفته و طی هماهنگی‌هایی که با مسئولان آب و فاضلاب استان، رؤسای بیمارستانها، دانشگاه علوم پزشکی گیلان و صاحبان صنایع صورت گرفته، مقرر شده است سال 86 ورود فاضلاب به آبهای جاری قطع شود.
امسال روز زمین پاک هم با همین رویکرد در استان برگزار شد. همه دست‌اندرکاران هم قول مساعد داده‌اند که در این زمینه کوتاهی نکنند؛ تا این هدف مهم یعنی جلوگیری از ورود فاضلابها به سفره‌های آب زیرزمینی و رودخانه‌ها محقق شود.»
زلفی‌نژاد میافزاید:«در این زمینه قرار است نخست با همیاری دستگاههای ذیربط ورود فاضلابهای نمایان به دو رودخانه «زرجوب» و «گوهر رود» که شهر رشت را تهدید می‌کند قطع شود که در این صورت، رودخانه‌ها قوای خودپالایی را دارند و این توان اکولوژیک در آبهای جاری وجود دارد که خود پالایی صورت بگیرد.»
معضل زباله؛ اما و اگرها
زباله‌ها، بویژه زباله‌های بیمارستانی از دیگر معضلاتی است که محیط زیست استان گیلان را تهدید می‌کند، این معضل تا آنجا پیش رفت که سال گذشته همین مقام مسئول در مصاحبه‌ای با همشهری اعلام کرد اگر مسئولان بهداشت- با توجه به مسئولیتی که برعهده دارند- در این زمینه کوتاهی کنند از مردم استمداد خواهم کرد.
او اینک پس از گذشت چند ماه می‌گوید: «سال گذشته، سال مقابله با ورود زباله‌ها به آبهای جاری بود که با برنامه‌‌ریزی توانستیم در اکثر مناطق ورود زباله به رودخانه‌ها را به حداقل برسانیم. حتی در بعضی از مناطق، رودخانه‌ها پاکسازی شد.
امسال دیگر بحث ورود زباله به رودخانه‌ها را نداریم از همین رو، جلوگیری از فاضلابها در اولویت قرار گرفته است.»
به گفته وی: «براساس هماهنگی‌های صورت گرفته قرار است بخش خصوصی نخستین کارخانه زباله‌سوز مدرن و استاندارد را در استان راه‌اندازی کند. مجوز تأسیس این کارخانه هم از سوی محیط زیست و سازمان صنایع صادر شده و متولی این پروژه در حال رایزنی با دانشگاه علوم پزشکی است.
قرار است این کارخانه در ازای امحای هر کیلو زباله خطر‌زای بهداشتی مبلغی را از مراکز بهداشتی تولید‌کننده زباله دریافت کند، این موضوع مهمترین محور رایزنی صاحبان کارخانه با مسئولان دانشگاه علوم پزشکی گیلان است، مسلماً اگر این زباله‌سوز راه‌اندازی شود، می‌توان امید داشت معضل زباله در استان تقریباً برطرف شود.»
نه مسافران رعایت می‌کنند، نه شهروندان، نه روستاییان
افزون بر همه این معضلات، آنچه مایه نگرانی مسئولان و علاقه‌مندان به محیط زیست است حجم زباله‌ای است که مردم استان اعم از شهرنشینان و روستاییان و نیز مسافران در مسیرهای مختلف رها می‌کنند. زلفی‌نژاد می‌گوید: «ما هر روز صبح شاهدیم شهروندان کیسه زباله‌ای را از درون اتومبیل خارج کرده در معابر عمومی یا کنار خیابان و یا کنار جنگل رها می‌کنند؛ کاری که چهره زیبای طبیعت را زشت و نازیبا می‌کند.»
زلفی‌نژاد ضمن گله از مسافران تصریح می‌کند: «به رغم همه تابلوهایی که در سراسر استان نصب شده و طی آن از مسافران درخواست شده است زباله‌های خود را در سطل‌ها و جایگاه‌های مخصوص رها کنند؛ اما متأسفانه مسافران به‌ندرت به این توصیه‌ها عمل می‌کنند.
آنچه هست این زباله‌ها در سطح طبیعت پخش می‌شود و از آنجا که حیوانات مختلف از جمله سگ‌های ولگرد کیسه‌های زباله را پاره می‌کنند، این زباله‌ها در پی اولین باد شدید و بارندگی در سراسر طبیعت پخش می‌شود.»
به گفته این مقام مسئول در سال جاری یکی از برنامه‌های محیط زیست، جمع‌آوری و دفع این زباله‌هاست که در این زمینه فرمانداری‌ها قول مساعدت داده‌اند و قرار شده است هر فرمانداری در حوزه خود، جمع‌آوری زباله را یک وظیفه تلقی کند، با این همه، این هدف تنها با کمک و همدلی مردم، شهرداری‌ها و ساکنان حاشیه رودخانه و ساکنان جنگل و بویژه مسافران قابل دستیابی است.
بحران فاضلاب
مهندس حسن احمدپور، دبیر شبکه زیست محیطی شمال کشور درباره وضعیت فاضلابهای عفونی در استان گیلان به همشهری گفت: «در حال حاضر، تمام فاضلابهای عفونی بیمارستانها، کلینیک‌ها و درمانگاههای دولتی و خصوصی بدون هیچ‌گونه فیلتر و سیستم تصفیه‌ای وارد اکوسیستم‌های آبی می‌شوند و با توجه به این که در سطح استان بیش از 40رودخانه، صدها آبگیر و دهها تالاب وجود دارد و سطح آب بسیار بالاست، ورود فاضلاب به این آبها، استان را با چالش جدی مواجه کرده است.
پیامد این روند، شیوع بیماری‌های گوارشی، پوستی و تنفسی در سراسر استان است. بویژه شنای ساکنان محلی در رودخانه‌ها سبب افزایش بیماری‌های پوستی شده است.» وی می‌گوید: «از سوی دیگر، اراضی کشاورزی و باغات و حوضچه‌های پرورش ماهی و تالاب‌ها تحت تأثیر مستقیم آبهای آلوده قرار دارند. اما نکته مهم، بر هم خوردن تعادل اکولوژیکی این رودخانه‌هاست که باعث نابودی میکروارگانیسم‌ها و نابودی تنوع زیستی می‌شود.»
زباله‌های مرگبار
احمدپور با اشاره به وضعیت نابسامان زباله‌های بیمارستانی در سطح استان می‌گوید:«با توجه به این که زباله‌های بیمارستانی ساماندهی بهینه نشده‌اند بخشی از عوامل بیماری‌زا از طریق همین زباله‌ها به جریان‌های آبی استان راه می‌یابد. زباله‌هایی که 118 نوع بیماری را به انسان منتقل می‌کنند.»
وی میافزاید:«برخلاف آنچه ادعا می‌شود زباله‌های بیمارستانی در برخی مراکز بهداشتی استان از جمله بیمارستان انزلی سوزانده می‌شود، اما چون زباله‌سوز‌ها فاقد سیستم تصفیه هستند موادی که پس از فرآیند سوختن این زباله‌ها تولید می‌شود بسیار خطرناک‌تر از خود زباله‌هاست، این مواد که از آنها به عنوان دی‌‌اکسین‌ها یاد می‌شود ده‌هزار برابر زیانبارتر از سیانور است، این روندی است که در برخی بیمارستان‌های استان جریان دارد.»
