این طرح که از مدت‌ها پیش به یکی از بحث‌های داغ محافل زیست‌محیطی و منابع طبیعی تبدیل شده مخالفان و موافقان جدی دارد. ازیک سو، اغلب دانش‌آموختگان جنگلداری و منابع طبیعی معتقدندکه اجرای طرح استراحت جنگل مغایر با مصالح رویشگاه‌های جنگلی است. از سوی دیگر، شماری از فارغ‌التحصیلان محیط‌زیست اجرای این طرح را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در راستای حفاظت از عرصه‌های جنگلی می‌دانند. دکتر اصغر محمدی فاضل، معاون پیشین محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست هم یکی از طرفداران جدی اجرای طرح تنفس جنگل است. او می‌گوید: «اجرای این طرح برای احیای جنگل‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.» گروه محیط‌زیست همشهری همانگونه که پیش از این هم اعلام کرده است بدون جانبداری و بی‌آنکه نظرات موافقان یا مخالفان را تأیید کند صرفا دیدگاه‌های موافق و مخالف را منعکس می‌کند با این رویکرد که این دیدگاه‌ها در تصمیم‌گیری برای اجرا شدن یا نشدن طرح استراحت جنگل کارساز باشد. یادآور می‌شود دکترفاضل پنج روز پس از انجام این مصاحبه و همزمان با انتشار بخشی از آن‌که تحت عنوان «حیات وحش ایران در تیررس یک میلیون اسلحه شکاری» در تاریخ 26اسفندماه سال گذشته در همشهری منتشر شد جای خود را به دکتر احمدعلی کیخا داد.
«سازمان حفاظت محیط‌زیست از اجرای طرح تنفس جنگل به‌مدت 10سال به‌صورت جدی حمایت می‌کند. این اقدام یک ضرورت است به همین دلیل باید در اسرع وقت اجرایی شود تا از خسارات و آسیب‌های بعدی جلوگیری شود.» دکتر محمدی‌فاضل با این مقدمه کوتاه افزود:«تجربه نشان می‌دهد که عملکرد 40سال گذشته ما در جنگلداری مبتنی بر دخالت در طبیعت برای برداشت صنعتی چوب، غلط بوده است و پذیرش این اشتباه شجاعت و جسارت توأم با تواضع در مقابل مردم را می‌طلبد. ما معتقدیم که باید بهره‌برداری صنعتی از جنگل‌های کشور به‌طور کامل متوقف شود و حتی فراتر از آن، قطع هرگونه درخت تحت هر عنوانی که باشد ممنوع شود. به‌عبارت دیگر، نهضت ممنوعیت قطع درخت در سراسر کشور اجرایی شود، تفاوتی هم ندارد که این درخت در جنگل باشد یا در شهر یا روستا. البته قطع کنترل‌شده درختان میوه و مزارع چوب از این امر مستثنا هستند.»
مخالفت با احداث جاده در جنگل ابر
این استاد دانشگاه درباره عبور جاده از رویشگاه جنگلی ابر هم خاطرنشان کرد: «بدیهی است که عدم‌اجرای این جاده منطقی‌تر از اجرای آن است و به همین دلیل این موضوع حتی درون سازمان حفاظت محیط‌زیست هم مخالفان جدی دارد. درنظر داشته باشید که این رویشگاه جنگلی جزو مناطق حفاظت شده نیست و درنتیجه مسئولیت اصلی حفاظت جنگل ابر بر عهده سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور است اما با وجود این، سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان یک سازمان مسئول در قبال تنوع زیستی، معتقد به انتخاب روش‌های جایگزین و صیانت از عرصه‌های جنگلی کشور است.»
وی در ادامه روند تخریب رویشگاه‌های جنگلی را نگران‌کننده دانست و افزود: «بنا به اعلام سازمان خواربار جهانی (فائو)، ایران در بین 56کشور دارای جنگل در رده پنجاهم قرار دارد. آنطور که در آمارهای منتشر شده فائو آمده است سطح جنگل‌های کشور از 18میلیون هکتار در سال‌های نخست انقلاب به 11میلیون هکتار در سال‌های اخیر کاهش یافته و مساحت جنگل‌های خزری(هیرکانی) از حدود سه میلیون و 400هزار هکتار به یک میلیون و 900هزار هکتار تقلیل یافته است این درحالی است که از رقم یک میلیون و 900هزار هکتار جنگل‌های شمال حدود 900هزار هکتار به معنی واقعی کلمه به‌صورت جنگل باقی‌مانده و این میزان هم به سرعت در حال تخریب است و به سوی نابودی پیش می‌رود.»
فاضل افزود: «مطالعات صورت‌گرفته درسال 1386حاکی از آن است که سهم هر ایرانی از رویشگاه‌های جنگلی کمتر از 2/0هکتار بوده درحالی‌که این میزان براساس استاندارد جهانی باید 8/0 هکتار باشد.»
آنطور که این دانش‌آموخته محیط‌زیست گفت: «براساس گزارش سال 2005میلادی بانک جهانی، میانگین نابودی جنگل‌های خزری در هرسال 45هزار هکتار است که این میزان معادل 4/2 درصد از کل مساحت جنگل‌های این ناحیه و 3/0درصد از کل جنگل‌های کشور است. این گزارش خسارات ناشی از قطع سالانه درختان جنگلی به‌ویژه جنگل‌های هیرکانی را بیش از یک میلیارد دلار اعلام کرده است. با وجود چنین وضعیتی چرا باید همچنان به رویه غلط جنگلداری برای برداشت صنعتی چوب ادامه بدهیم؟»
زمین‌خواری، جنگل‌ها را تهدید می‌کند
معاون پیشین محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، زمین‌خواری و میل شدید به تغییر کاربری اراضی متاثر از عوامل اقتصادی و اجتماعی را یکی از تهدیدات اصلی جنگل‌های کشور عنوان کرد و گفت: «نبود برنامه آمایش سرزمین به تغییر کاربری‌ها دامن زده است. علاوه براین، 10برابر شدن جمعیت شمال کشور طی نیم قرن اخیر در کنار روند سریع شهرنشینی در سایر مناطق کشور، فشارهای طاقت‌فرسایی بر اکوسیستم‌های شکننده کشور به‌خصوص جنگل‌ها وارد کرده و می‌کند.»
فاضل با اشاره به اینکه ضعف سازوکارهای نظارتی بر کیفیت عملکرد فعالان اقتصادی اعم از معدنکاران و مجریان طرح‌های عمرانی نظیر راهسازی، سدسازی و مسکن درون یا حواشی عرصه‌های جنگلی از دیگر عوامل تهدید‌کننده جنگل‌هاست، افزود: «متأسفانه در حال حاضر نظام مدیریت منابع جنگلی کشور از الگوی سعی و خطا پیروی می‌کند و از همین رو، در نبود برنامه‌های جامع و راهبردی ما شاهد اشتباهات فنی مکرر در قالب اجرای برنامه‌های مختلف در مدیریت منابع جنگلی هستیم که نتیجه آن ضربات مهلک بر عرصه‌های جنگلی است.»
وی در ادامه به سیاست‌های نادرست اقتصادی در امر مدیریت جنگل اشاره کرد و گفت: «تلقی نادرست و غیرکارشناسی برخی مدیران کشور از عرصه‌های جنگلی به‌عنوان کارخانه‌های تولید چوب و یا عرصه‌های پرورش دام از دیگر بلاهایی است که به تخریب جنگل‌ها دامن زده است. علاوه براین، بی‌توجهی به ابزارهای اقتصادی اثر‌گذار بر حفاظت جنگل‌ها (تمرکز مفرط بر ابزارهای تشویقی به جای تبذیری) را هم باید به این موارد اضافه کرد.»
اصرار بر توسعه ناپایدار
فاضل واقع شدن کشور روی کمربند خشک کره زمین و به تبع آن شرایط خاص طبیعت و اقلیم کشور را یادآور شد و تصریح کرد: «در هر عرصه‌ای با هزینه کردن، امکان توسعه وجود دارد اما در هر منطقه‌ای ولو با صرف هزینه‌های سنگین امکان ایجاد جنگل وجود ندارد. آنچه مسلم است پیروی از الگوی توسعه بدقواره و نامناسب باعث خسارات جبران‌ناپذیری بر طبیعت می‌شود و متأسفانه درحال حاضر در کشور ما بی‌توجه به تبعات توسعه ناپایدار، همچنان بر طبل توسعه ناپدار می‌کوبیم بی‌آنکه مسئولیت ناشی از بی‌توجهی به ملاحظات زیست‌محیطی و محدودیت‌های طبیعی را بپذیریم، این درحالی است که هزینه‌های بی‌توجهی به توسعه پایدار و عدم‌رعایت معیارهای زیست‌محیطی در طبیعت کشور به‌خوبی نمایان شده و هرازگاهی در قالب خشکسالی، گردوغبار، سیل، زمین لغزش و نظایر آن بروز می‌کند.»
وی در ادامه گفت: «همفکری همه دستگاه‌ها، نهادهای دولتی و غیردولتی ذی‌ربط توأم با حمایت از سازمان جنگل‌ها برای آماده‌سازی سریع و ضربتی برنامه‌های آمایش برای مناطق و استان‌های دارای پوشش جنگلی، اولویتی اجتناب‌ناپذیر است که می‌تواند در ساماندهی وضعیت نابسامان رویشگاه‌های جنگلی بسیار مؤثر واقع شود.»
این مدرس محیط‌زیست در پایان با تأکید بر ممنوعیت قطع درخت طی یک دوره 10ساله به‌عنوان یک ضرورت یادآورشد: «امروز در جهان، جنگلداری نزدیک به طبیعت مطرح است اما درکشور ما هنوز با توجیه اینکه درختان کهنسال، موجب گسترش آفات می‌شوند، دخالت در جنگل را توجیه‌پذیر می‌کنیم درحالی‌که تا قبل از دخالت‌های انسان در مدیریت جنگل‌های کشور که عمری کمتر از 100سال دارد جنگل‌ها با کمترین تهدید و تخریب مواجه بودند.»
فاضل در پایان گفت: «البته همزمان با اجرایی شدن طرح تنفس جنگل، ضروری است از یک سو، ابزارهای اقتصادی نظیر حذف تعرفه واردات چوب و کاغذ در دستور کار قرار بگیرد و این تعرفه‌ها به صفر برسد و از سوی دیگر، صادرات هرگونه چوب و مصنوعات چوبی با منشأ داخلی ممنوع شود. راه‌اندازی و تقویت جنبش فراگیر درخت‌کاری با استفاده از ابزارهای اقتصادی، ظرفیت‌های دینی، اجتماعی و فرهنگی برای تقویت حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی از دیگر مواردی است که باید در دستور کار قرار بگیرد به‌نحوی که کاشت حداقل یک درخت در سال توسط هر ایرانی به یک وظیفه ملی مبدل شود.»
