بورس اوراق بهادار تهران در ابتدای پارسال اعلام کرد که قصد دارد طی این سال حدود 15شرکت دولتی و خصوصی را وارد بورس کند اما درپایان سال، بورس تهران تنها توانست سهام دو شرکت را عرضه کند و از این نظر نه فقط در تحقق اهداف خود موفق عمل نکرد بلکه از بازار رقیب خود یعنی فرابورس جا ماند زیرا میزان عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بازار فرابورس نشان می‌دهد؛ به‌دلیل قوانین ساده فرابورس بیشتر شرکت‌ها تمایل دارند تا سهام خود را در فرابورس عرضه کنند به‌طوری که پارسال سهام شرکت‌هایی چون نفت پاسارگاد، ایرانول، پالایشگاه لاوان، پالایشگاه تهران، پالایشگاه شیراز، قندچهارمحال، روی زنگان، زرین معدن آسیا و توکا ریل در فرابورس ایران عرضه شد و این بازار نوپا گوی سبقت را از بورس تهران ربوده است.
موانع واگذاری شرکت‌ها
محمدرضا عربی، معاون بورس تهران در این‌باره می‌گوید: میزان شرکت‌هایی که پرونده آنها پارسال مورد بررسی قرار گرفت به‌مراتب بیشتر بود ولی شرایط حاکم، اجازه واگذاری بیشتر را نداد و مسائلی مانند وضع بازار در شش‌‌ماه ابتدای سال و پس از آن تغییرات نرخ ارز و موانعی همانند آنچه در عرضه سهام هلدینگ خلیج‌فارس اتفاق افتاد، باعث این موضوع شد. وی در پاسخ به این سؤال که چرا در شش ماه دوم سال که اوضاع بورس بهبود یافت، سهام جدیدی عرضه نشد؟ گفت: روند آماده‌سازی برای عرضه ازجمله جمع‌آوری و شفاف‌سازی اطلاعات فرایند زمانبری است و نمی‌تواند ظرف یک هفته یا حتی یک‌ماه انجام شود، ضمن اینکه مواردی از شرکت‌هایی که کاملا برای درج و عرضه آماده بوده‌اند به‌دلیل عدم‌تمایل سهامدار امکان عرضه آن میسر نشد.
عرضه نخستین شرکت اصل چهل و چهار
جدا از کم بودن تعداد سهام عرضه‌شده در بورس حاشیه‌های عرضه سهام هم در سال 91 بسیار بیش از گذشته بود. به‌عنوان نمونه، پارسال عرضه سهام پالایشگاه‌ها پرسروصدا دنبال شد. پس از گذشت دو سال از فرایند آماده‌سازی پالایشگاه بندرعباس، این شرکت به عنوان نخستین شرکت اصل چهل و چهاری در سال 91 موفق به عبور از دروازه بورس شد.
این شرکت بعد از پذیرش و درج نام، جلسه معارفه‌‌ای در روز 28فروردین 91 برگزار کرد اما در این جلسه که با استقبال کم سهامداران همراه بود، صورت‌های مالی شرکت به‌صورت کامل تشریح نشد و موجب نارضایتی سهامداران شد که ارائه نشدن اطلاعات صحیح و سپرده نکردن سهم موجب عرضه‌نشدن سهام این شرکت شد.
به این ترتیب بعد از کش و قوس فراوان و ارائه اطلاعات، این شرکت اصل چهل و چهاری در معاملات چهار تیر‌ماه وارد بورس تهران شد و پنج درصد از سهام آن معادل 690میلیون سهم به قیمت 114تومان به فروش رفت و سهامداران حقوقی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری اقدام به خریداری سهام این شرکت کردند.
بعد از عرضه اولیه این شرکت در روز 29 آبان‌ماه بلوک 17درصدی پالایشگاه بندرعباس در بازار دوم بورس عرضه شد ولی هیچ‌کس حاضر به خریداری این سهم نشد و با به فروش نرفتن این سهم حلقه ناکامی‌های سازمان خصوصی‌سازی در عرضه‌های بلوکی تکمیل شد.
به این ترتیب در روز 29 آبان‌ماه 17درصد از سهام پالایشگاه بندرعباس توسط سازمان خصوصی‌سازی عرضه شد و نماد این شرکت با قیمت پایه 410تومان مورد بازگشایی قرار گرفت اما تا پایان زمان معاملات کسی حاضر به خریداری دو میلیارد و 346میلیون سهم این شرکت با قیمت پایه نشد و بلوک این سهام به‌دلیل افزایش قیمت پایه و گران‌بودن هر سهم روی دست سازمان خصوصی‌سازی باقی ماند.
اما طولی نکشید که این شرکت همانند سایر شرکت‌های پالایشگاهی حاضر در بورس به‌دلیل نوسان نرخ ارز با رشد روزافزون قیمت و افزایش تقاضا مواجه شد به‌طوری که پالایشگاه بندرعباس که در روز عرضه اولیه با استقبال چندانی مواجه نشده بود، در مدت کوتاهی لیدر بازار شد و سهامداران به تبعیت از افزایش یا کاهش قیمت این سهم تصمیم‌گیری می‌کردند تا جایی که قیمت هر سهم این شرکت از 114تومان به 446تومان رسید و موجب خوشحالی سهامداران شد. اما سازمان بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان مقام ناظر به‌دلیل رشد چشمگیر قیمت این شرکت در روز 9دی‌ماه اقدام به توقف نماد پالایشگاه بندرعباس به همراه نماد شش شرکت دیگر کرد که این اقدام موجب نارضایتی سهامداران شد؛ دلیل سازمان بورس این بود که این سهم به‌عنوان لیدر بازار مطرح شده و در بازه زمانی مشخصی از رشد قابل توجهی برخوردار بوده، درحالی‌که اطلاعات لازم را ارائه نکرده است لذا نماد آن به‌منظور بررسی وضعیت مالی شرکت و شفاف‌سازی بسته شد. توقف نماد این شرکت موجی از اعتراض را در بین سهامداران ایجاد کرد و موجب توقف رشد روزافزون بورس شد.
عرضه پنجمین شرکت بیمه در بورس
در دومین گام، سهام شرکت بیمه ملت به‌عنوان پنجمین شرکت بیمه‌ای در روز 19تیر‌ماه در بورس تهران عرضه شد و 150میلیون سهم آن به قیمت 132تومان و یک ریال به فروش رفت. این شرکت که پیش‌بینی سود هر سهم سال مالی منتهی به 30اسفند 91را با سرمایه 150میلیارد تومانی مبلغ 234ریال اعلام کرده است، بعد از کشف قیمت روند نزولی در پیش گرفت و حرکت پر فراز و نشیبی داشت به‌طوری که در آبان‌ماه تا قیمت 107تومان نزول کرد اما از آن روز به بعد رشد آرامی را آغاز کرد.
شکست بزرگ
در گام آخر هم عرضه سهام هلدینگ خلیج‌فارس در بورس تهران با شکست مواجه شد تا سال91 سال ناکامی در عرضه‌های اولیه لقب بگیرد. پارسال همواره از عرضه بزرگ‌ترین شرکت بورس سخن گفته می‌شد و زمان‌های متفاوتی برای آن اعلام شد به‌طوری که ابتدا قرار بود پنج درصد از سهام هلدینگ خلیج‌فارس ابتدا در خرداد، سپس شهریور، مهر، آبان، 22بهمن، هفته اول اسفند و دست آخر گفته شد این سهام درآخرین روز کاری سال عرضه می‌شود اما در روز عرضه بازار به قیمت پیشنهادی سازمان خصوصی‌سازی اقبالی نشان نداد تا شکست بزرگ سال رقم بخورد. اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد که شرکت‌های زیادی از سال گذشته در فهرست انتظار ورود به تالار شیشه‌ای قرار دارند که هر کدام از آنها با مشکلاتی مواجه شده‌اند. امید است با پیگیری‌های مسئولان بورس این شرکت‌ها به همراه شرکت‌های بیشتری در سال 92 وارد تالار شیشه‌ای شوند و موجب جذب سرمایه‌گذاران و افزایش بازده بورس در سال آینده شوند.
