در ایران انتخاب نام خانوادگی از سال‌های انقلاب مشروطه در میان طبقه تحصیل‌کرده جامعه رواج یافته بود، اما با پایان یافتن جنگ جهانی اول و در سال 1304، واحد زیرمجموعه بلدیه به «اداره» ارتقا یافت و عنوان «احصائیه» برای آن انتخاب شد. پس از آن و در زمان سلطنت رضاشاه، در سال 1313با تصویب قانون مدنی، استفاده از القاب گذشته منسوخ و انتخاب نام خانوادگی برای تمامی اتباع ایران اجباری شد. در این دوران، افرادی به‌عنوان مأمور ثبت به مناطق مختلف فرستاده می‌شدند تا نام‌خانوادگی برای هر طایفه، مرجع قانونی داشته باشد.
گزینش نام‌خانوادگی نیز معمولا از چند روش پیروی می‌کرد که یکی از آنها پیشه نیاکان در یک قوم بود. محل اسکان قوم و نام یا شهرت بزرگ خاندان (پدر، پدربزرگ، جد) از دیگر شیوه‌های متداول انتخاب نام‌خانوادگی بود. گاهی هم یک نام‌خانوادگی براساس شغل یا حرفه (همچون صراف، جواهریان، پزشکزاد) یا یک ویژگی بدنی یا فیزیکی (خوش‌چهره، قهرمان) انتخاب می‌شد.
در نهایت و با تصویب قانون مدنی کشور در سال 1313ثبت نام‌خانوادگی نیز اجباری شد. براساس قانون، سرپرست خانواده باید برای خانواده خود نام‌خانوادگی انتخاب می‌کرد و نام‌خانوادگی تخصیص‌یافته از سوی وی به سایر افراد خانواده‌اش هم اطلاق می‌شد و از آن زمان تاکنون بیش از چهار نسل از ایرانیان به این نام‌های خانوادگی خوانده می‌شوند.
از بدو تاسیس سازمان ثبت احوال در کشورتا‌کنون 100میلیون سند سجلی در کشور ثبت شده که قریب 30میلیون آنها تاکنون فوت کرده‌اند. در این میان بیش از 10هزار واژه به‌عنوان نام‌خانوادگی انتخاب شده که بیشترین واژه‌هایی که مردم از سال 1297تاکنون انتخاب کرده‌اند، واژه محمدی است که بیشترین نام‌خانوادگی رایج بین ایرانیان محسوب می‌شود.
نام‌های خانوادگی ترکیبی با این واژه نظیر میرمحمدی و پورمحمدی نیز در کشور فراوانی بسیار دارد. بعد از محمدی، نام‌های خانوادگی حسینی، احمدی و موسوی قرار دارند. در عین حال فراوانی برخی نام‌های خانوادگی در استان‌ها نیز متفاوت است؛ مثلا نام‌خانوادگی گودرزی در استان لرستان، نام‌خانوادگی زارع در استان فارس، نام‌خانوادگی سالاری در استان کرمان و نام‌خانوادگی حسینی در استان مازندران بیشترین فراوانی را دارند.
طولانیترین نام‌خانوادگی: نام‌خانوادگی طولانی بدو الصدور زیاد داشتیم که طولانیترین آن 35کاراکتر(حرف) دارد و یک نمونه آن (آقا‌میرزا محمدعلی شیرازی) است که تمامی الفاظ آن نام‌خانوادگی یک فرد ایرانی بوده است.
در ایران، نخستین مجموعه رسمی ثبت‌احوال در سوم دی‌ماه 1297به‌عنوان بخشی از بلدیه تاسیس شد و نخستین سند ولایت یا همان شناسنامه هم در همین تاریخ برای فردی به نام «فاطمه ایرانی» در تهران به ثبت رسید.نخستین سند هویتی ایرانیان خارج از کشور در اسفند‌ماه 1308در شهر بمبئی به نام «عبدالحسین سپنتا» صادر شد. سپنتا همان کسی است که بعد‌ها نخستین فیلم صامت ایرانی با عنوان «دختر لر» را ساخت.
در سال 91فقط در هشت ماهه نخست، 9016شهروند تهرانی که از نام‌خانوادگی خود راضی نبودند، آن را تغییر داده‌اند. از این تعداد 6655 نفر پسوند را از نام‌خانوادگی خود حذف کرده‌اند و بقیه، موارد دیگر بوده است.کارگری خروانق، فنجوکی، ختلو ممان، شوملا حسین، یله، میش مست‌نمکی، کاسی قارویر، نهنگی، علافها، آهنین جگر، قوزیوند، شنگی قهی، بی‌چاق چی، لرسیلاخوری ملایری، موشامپائی، قلیان اجارستانی، هزار و سی، النچری چادرچی، جقاتایلی و جلمبادانی ازجمله نام‌خانوادگی‌‌های نامناسبی بودند که تغییر داده شدند.
