مقررات تغییر نام‌خانوادگی
اشخاص می‌توانند در چنین مواردی درخواست تغییر نام خانوادگی کنند:
1 - نام خانوادگی بیش از دو کلمه و یا بیش از یک کلمه و یک حرف یا عدد یا پسوند و یا به‌طور مطلق یا مضاف نام محل باشد؛ مانند: دو‌اصل تهرانی، علی‌نژاد‌مطلق، عدنان‌تکان تپه‌تهرانی، آحسینی‌پور، طباطبائی ط
2 - نام‌خانوادگی با واژه‌های مستهجن و ناپسند ترکیب شده باشد؛ مانند: گدا‌پور، پدرسوخته، لش
3 - نام‌خانوادگی از واژه‌های خارجی باشد؛ مانند: علی‌اف برای ایرانیان غیرمهاجر یا آراکلیان برای مسلمانان
4 - نام‌های خانوادگی مذموم که مغایر با ارزش‌های فرهنگ اسلامی باشد.
5 - اسامی محل به‌طور مطلق و مضاف؛ مانند کرجی، افخمی، تبریزی
در این مورد حذف نام محل از نام‌خانوادگی اشخاص بدون رعایت مقررات مربوط به دارنده حق‌تقدم نام‌خانوادگی انجام خواهد شد؛ مانند حسینی‌شیرازی به حسینی یا اکبری علی‌آبادی به اکبری، همچنین حذف نام ایلات و عشایر و حِرف و مشاغل از نام خانوادگی اشخاص بدون رعایت مقررات دارنده حق تقدم انجام خواهد شد؛ مانند: کوراوند به رسولی و محمدی‌نقاش به محمدی
6 - واژه‌هایی که از القاب و اسامی مربوط به عناوین علمی اعم از درجات و مؤسسات علمی مانند دکتر، دانشگاه و یا مناصب دولتی( از لشکری و کشوری) به‌صورت مطلق باشد؛ مانند: سرهنگ، شهردار
7 - استفاده از نام خانوادگی همسر برای زوجه تا زمانی که در قید زوجیت است با ارائه اجازه‌نامه از شوهر بدون رعایت حق‌تقدم بلامانع است و درصورت وقوع طلاق با اعتراض زوج، سند سجلی و شناسنامه زوجه به نام‌خانوادگی اولیه برگشت داده می‌شود. پس از فوت همسر تا زمانی که زوجه، شوهر دیگری اختیار نکرده باشد کماکان می‌تواند از نام خانوادگی همسر متوفایش استفاده کند یا به نام خانوادگی اولیه خود برگردد.
8 - درصورتی که نام‌خانوادگی پدری تغییر یابد، تغییر نام‌خانوادگی فرزندان کمتر از 18سال با درخواست کتبی پدر و تغییر نام‌خانوادگی فرزندان کبیر وی بدون رعایت حق‌تقدم و با ارائه اجازه نامه از پدر ممکن خواهد بود.
9 - هرگاه پدری نام‌خانوادگی خود را تغییر دهد و فوت کند، هر یک از فرزندان متوفی می‌توانند برابر تبصره ماده41 قانون ثبت‌احوال نام‌خانوادگی خود را به‌نام خانوادگی پدر تغییر دهند.
تغییر نام
بر اساس ماده 20 قانون ثبت‌احوال کشور انتخاب نام با اعلام‌کننده است. برای نامگذاری یک نام‌ساده یا مرکب (حسین، محمدمهدی و مانند آن) که عرفا یک نام محسوب می‌شود انتخاب خواهد شد.
انتخاب نام‌هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود و همچنین عناوین و القاب و نام‌های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس، ممنوع است.
به‌موجب ماده 20 قانون ثبت‌احوال و تبصره‌های آن، انتخاب نام‌های زیر ممنوع است و دارندگان آنها می‌توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر آنها اقدام کنند.
1 - نام‌هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود؛مانند: عبدالات، عبدالعزی (لات و عزی نام دو بت در مکه معظمه دوران قبل از اسلام است.)
2 - اسامی مرکبی که عرفا یک نام محسوب نمی‌شوند (اسامی مرکب ناموزون)؛ مانند: سعیدبهزاد، شهره‌فاطمه، حسین‌معروف به کامبیز و...
3 - عناوین، اعم از عناوین لشکری یا کشوری و یا ترکیبی از اسم
و عنوان؛ مانند: سروان، سرتیپ، دکتر، شهردار یا سروان‌محمد و شهردار‌علی
4 - القاب، اعم از ساده و مرکب؛ مانند: ملک‌الدوله، خان، یا شوکت‌الملک، حاجیه‌سلطان و سلطانعلی
5 - اسامی زننده و مستهجن؛ زننده و مستهجن آن دسته از نام‌هایی است که بر حسب زمان، مکان یا مورد به‌دلایل و جهات زیر برای دارنده آنها زننده و مستهجن باشد و مراتب به تأیید شورای‌عالی برسد.
5 - 1- نام‌هایی که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزش‌های والای انسانی است؛ مانند: گرگ، قوچی و...
5 - 2 - نام‌هایی که با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مغایر باشد؛ مانند لات، خونریز، چنگیز و...
5 - 3 - نام‌هایی که موجبات اشاعه و ترویج فرهنگ بیگانه شود؛ مانند: وانوشکا، ژاکاردو و...
5 - 4- نام‌هایی که موجب تحقیر اشخاص بوده یا معنای لغوی آن در جامعه قابل پذیرش نباشد؛ مانند: صدتومانی، گت‌آقا، کنیز، گدا و...
6 - اسامی نامتناسب با جنس؛ مانند: ماشاءالله برای اناث یا انتخاب نام اشرف و یا اکرم برای افراد ذکور
7 - حذف کلمات زائد و غیرضروری در نام اشخاص؛ مانند: قلی، غلام، گرگ، ذولف و قوچ
8 - تصحیح اشتباهات املایی در نام اشخاص که به‌دلیل عدم‌آشنایی مأمور با لهجه‌ها و الفاظ و معانی محلی یا ناشی از تلفظ اظهار‌کننده پیش آمده؛ مانند: زهراب به سهراب یا منیجه به منیژه و یا...
9 - همنام‌بودن فرزند با پدر یا مادر در یک خانواده
10 - همنام بودن برادران یا خواهران در یک خانواده
11 - تغییر نام‌ها از صورت عربی به شکل فارسی از قبیل رحمن به رحمان، اسمعیل به اسماعیل، اسحق به اسحاق و...
12 - تغییر نام کسانی که با تأیید مراجع ذی‌صلاح به دین مبین اسلام مشرف می‌شوند.
13 - تغییر نام کسانی که نام آنها اسامی ایام هفته باشد.
14 - تغییر نام کسانی که تغییر جنسیت داده و دادگاه صالحه حکم به تغییر نوع جنس در اسناد سجلی و شناسنامه آنان صادر کرده است.
پیشوند « عبد» خاص اسامی و صفات ذات پروردگار است و در سایر موارد متقاضی می‌تواند تقاضای حذف آن را بکند.
