شاید به‌طور قاطع بتوان گفت که یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد ایران که از جریان انتخابات تأثیر می‌گیرد، بورس تهران است. شاهد این مدعا شاخص بازار سهام است که تحت‌تأثیر هر رویداد سیاسی افزایش یا کاهش می‌یابد. همه این شواهد نشان می‌دهد که بورس تهران یکی از پایه‌های مهم در تحلیل وقایع انتخابات ریاست‌جمهوری است که در عین حال که از این انتخابات اثر می‌پذیرد روی انتخاب شدن کاندیداها هم اثر‌گذار است چون برای 6/5میلیون سهامدار بورس بسیار مهم است که رئیس‌جمهور آینده‌شان چه‌کسی است و سیاست‌های اقتصادی‌اش چیست. این سهامداران می‌خواهند ارزش دارایی‌هایشان را در بازار سهام حفظ کنند از این جهت است که گفته می‌شود میزان تأثیر در انتخابات ریاست‌جمهوری بر بازار سهام زیادتر از سایر مولفه‌ها است. در همین رابطه و درباره اثر انتخابات ریاست‌جمهوری با دکتر سیداحمد میرمطهری که در خلال سال‌های 76تا 82دبیرکل بورس تهران و سپس به‌مدت یک سال رئیس سازمان خصوصی‌سازی بود گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
- به‌نظر شما به‌عنوان یک کارشناس اقتصادی که سال‌ها مسئولیت دبیرکلی بورس تهران را هم برعهده داشتید، برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری چه اثراتی می‌تواند بربازار سهام داشته باشد؟
انتخابات در بسیاری از بازارهای اقتصادی کشور اثر‌گذار است و این تأثیر با توجه به سیاست‌های اقتصادی رئیس‌جمهور دامنه‌اش در بازارهای پولی- مالی، بازار سرمایه، طلا و مسکن و کالاهای بادوام مانند املاک و مستغلات گسترش می‌یابد. در مورد بورس تهران یا بازار سهام با توجه به اینکه تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس محدود است و فقط سهام شرکت‌های بزرگ و مهم دادوستد می‌شود که روند سودآوری ثابتی دارند نمی‌توان انتظار داشت که این شرکت‌ها چندان تحت‌تأثیر قرار بگیرند. به‌دلیل اینکه نحوه فعالیت این شرکت‌ها به‌گونه‌ای تنظیم شده است که کمتر تحت‌تأثیر فضای سیاسی و رویداد‌هایی نظیر انتخابات قرار بگیرند و این روند موجب شده که این شرکت‌ها همواره به فعالیت‌شان ادامه دهند من بعید می‌دانم که بورس تهران از نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری صدمه خاصی ببیند چون این شرکت‌ها مجموعه‌ای از بهترین شرکت‌ها هستند.
- بنابر این شما معتقدید که انتخابات اثری بر بازار سهام ندارد؟
عموما بازار سهام در یک دوره موقتی به انتخابات واکنش نشان می‌دهد و این واکنش به‌طور معمول یک اثر روانی ناشی از رویداد‌های سیاسی است. اما بحث انتخابات بستگی زیاد به سیاست‌های اقتصادی دولت جدید دارد. در واقع تا زمان مشخص شدن دولت و اعلام سیاست‌های اقتصادی نمی‌توان چندان موضوع را ارزیابی کرد؛ مثلا باید دید که آیا دولت به سمت سیاست‌های انبساطی پیش می‌رود یا سیاست‌های انقباضی و یا اینکه برنامه مدون دولت در نظام پولی مالی کشور چیست. همه اینها ترکیب موضوعاتی است که می‌تواند بر بازار سهام اثر‌گذار باشد. اگر دولت به سمت سیاست‌های انبساطی در نظام پولی پیش برود یک اتفاق در بورس خواهد افتاد و اگر به سمت سیاست‌های انقباضی برود اثرش متفاوت خواهد بود. به این ترتیب تا زمانی که کاندیداها به‌طور مشخص برنامه‌هایشان را اعلام نکنند ارزیابی تأثیر انتخابات بر بازار سرمایه ممکن نیست.
- بنابراین اثر انتخابات بربورس بستگی به اعلام سیاست‌های اقتصادی کاندیداها دارد؟
صددرصد؛مثلا باید دید که سیاست دولت جدید برای اجرای سیاست‌های اصل44 و اجرای خصوصی‌سازی چیست؟ آیا دولت جدید قصد دارد خصوصی‌سازی را گسترش دهد و سرعت اجرای سیاست‌های اصل 44 را بیشتر کند یا اینکه رویه این‌چنینی ندارد؟اینها همه موضوعاتی هستند که در بازار سرمایه تعیین‌کننده و اثر‌گذار هستند.
- شما گفتید که تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران محدود است، این به چه معناست؟ آیا منظور شما این است که تعداد 350 شرکت پذیرفته شده در بورس کافی نیست و شرکت‌های بیشتری استاندارد‌های ورود به بورس را دارند اما در بورس پذیرفته نشده‌اند؟
بله، تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس محدود است. در واقع تعداد 350شرکت که سهامشان در بورس دادوستد می‌شود بسیار کم است و این تعداد باید زیادتر شود. برای پذیرش شرکت‌ها در بورس استاندارد‌ها و چارچوب‌های مختلفی تعیین شده است به‌معنای اینکه اگر شرکتی بخواهد وارد بورس شود باید تن به رعایت الزامات و چارچوب‌های زیادی بدهد اما آیا متناسب با این چارچوب‌ها و الزام‌های مختلفی که برای حضور شرکت‌ها در بورس درنظر گرفته شده، انگیزههای لازم هم برای تشویق شرکت‌ها برای ورود به بورس درنظر گرفته شده است.
روشن است که برنامه پذیرش شرکت‌ها در بورس باید اصلاح شود چون متناسب با چارچوب‌ها و مواردی که برای شرکت‌ها درنظر گرفته می‌شود امتیاز‌های تشویقی و انگیزشی مانند تخفیف‌های مالیاتی و از این قبیل موارد درنظر گرفته نمی‌شود بنابر این شرکت‌ها انگیزه زیادی برای ورود به بورس ندارند. باید سیاست‌های پذیرش شرکت‌ها در بورس تغییر کند چراکه وقتی شرکتی قرار است الزامات متعدد بورس را در مورد گزارش‌های بودجه و مالی خود رعایت کند و آنها را بپذیرد، باید در مقابل، انگیزههای مالی، مالیاتی و پولی قوی هم برای آن شرکت درنظر گرفت.
- چه تعداد شرکت در ایران استانـدارد‌های لازم را بـرای ورود به بورس دارند؟
فهرست شرکت‌های فعال ایران در سایت بانک مرکزی وجود دارد. می‌توان این فهرست را مورد بررسی قرار داد و سپس نتیجه گرفت که تعداد شرکت‌های بورس تا چه تعداد امکان افزایش دارد. افزایش تعداد شرکت‌های بورس اثرات بسیار مثبتی دارد؛ از یک طرف این شرکت‌ها می‌توانند منابع مالی‌شان را از طریق بازار سرمایه تأمین کنند از سوی دیگر فشار از سیستم پولی کشور و بانک‌ها کمتر می‌شود و در عین حال این شرکت‌ها می‌توانند نقش پررنگ‌تری در اقتصاد کشور داشته باشند و با تأمین مالی پروژه‌های خود به اقتصاد کشور کمک کنند.
- اگر بخواهیم یک مرور تاریخی داشته باشیم بر انتخابات ریاست‌جمهوری در دوره‌های گذشته، به‌نظر شما چه نکته مهمی در انتخابات وجود دارد که بازار سرمایه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟
در سال1384 و در زمان انتخابات نهم ریاست‌جمهوری، به‌علت نکات منفی‌ای که در مورد سیاست‌های اقتصادی دولت اعلام شده بود بازار سهام با نزول مواجه شد و این اخبار اثر منفی بر بورس گذاشت. در واقع بازار سهام در مقابل سیاست‌های اقتصادی دولت جبهه گرفت و این موضوع باعث خروج نقدینگی از بورس تهران شد. اما پس از این واکنش وزیر اقتصاد دولت نهم نسبت به برنامه‌های اقتصادی دولت توضیح داد و ابهام‌های اقتصادی و برنامه‌های دولت را در مورد بورس رفع کرد. پس از این بود که بازار سهام دوباره به حالت عادی بازگشت. این نکته نشان می‌دهد که مهم‌ترین مولفه‌ای که دربازار سهام از انتخابات ریاست‌جمهوری تأثیر می‌گیرد برنامه‌های اقتصادی دولت جدید است. این سیاست‌ها می‌تواند مانع جذاب‌تر شدن بسیاری از بازار‌ها شود و جهت نقدینگی را در اقتصاد تغییر دهد؛ به‌طور مثال اگر این سیاست‌ها بر مبنای توسعه بازارهای موازی باشد نقدینگی به سمت این بازار‌ها حرکت خواهد کرد و اگر سیاست‌های اقتصادی درستی به‌کار گرفته شود منجر به رونق اقتصادی خواهد شد. این سیاست‌ها می‌تواند اثرات مثبت و منفی برای بازارهای مختلف ایجاد کند و مردم را به حرکت به سمت بازارهای مختلف مشتاق کند.
- شما به‌عنوان پیشکسوت در عرصه اقتصاد و بازار سرمایه چه انتظاری از دولت آینده دارید؟
نکات بسیار مهمی در عرصه اقتصاد وجود دارد اما به لحاظ کلی در درجه اول دولت باید سعی کند تا ثبات را به عرصه اقتصاد کلان کشور بازگرداند و در عین حال اصلاحات پولی و مالی را به اجرا بگذارد. نکته مهم با توجه به شرایط اقتصادی حال حاضر این است که برنامه‌های اقتصادی باید در دو بخش کوتاه‌مدت و بلندمدت دنبال شود. در برنامه‌های کوتاه‌مدت باید اقداماتی انجام شود که اقتصاد کشور از شرایط کنونی خارج شود و نرخ تورم کاهش یابد و اشتغال افزایش یابد. در واقع باید برنامه‌های کوتاه‌مدت با عنوان‌گذار از وضع موجود تدوین و سپس برنامه‌های اقتصادی بلندمدت تهیه و اجرا شود.در حال حاضر و در شرایطی که کشور با رکود تورمی مواجه است اعمال هر سیاستی منجر به بد‌تر شدن شرایط اقتصادی و افزایش تورم می‌شود؛ بنابراین در وهله نخست باید سیاست‌های دوران‌گذار به اجرا در بیاید؛ سیاست‌هایی که همزمان بتواند تورم را کنترل کند و در عین حال اشتغال را افزایش دهد و سیاست‌های پولی و مالی را اصلاح کند.نکته بسیار مهم این است که رئیس‌جمهور بعدی با یک سری واقعیت‌های تلخ اقتصادی روبه‌رو است که اگر برنامه اقتصادی قدرتمندی نداشته باشد، نمی‌تواند موفق شود. در واقع رئیس جمهور آینده وارث یک سری مشکلات اقتصادی است که برای عبور از آنها حتما باید برنامه‌های مدون اقتصادی داشته باشد.
- به‌نظر شما در حال حاضر مشکل عمده بازار سرمایه ایران چیست؟
بازار سرمایه ایران درحال حاضر چند مشکل دارد که یکی از آنها اعمال تحریم‌هایی است که برای اقتصاد ایران وضع شده و این موضوع اثرش را در فعالیت شرکت‌های بورس که مهم‌ترین شرکت‌های ایران هستند نشان می‌دهد. دومین مشکل نیاز‌های واحد‌های تولیدی کشور به مواداولیه است که محدودیت‌هایی برای این شرکت‌ها به‌وجود آورده است. به طول مثال با توجه به افزایش قیمت ارز شرکت‌هایی که کالاهای قابل صدور دارند از افزایش قیمت ارز منتفع می‌شوند اما در مقابل شرکت‌هایی که حجم زیادی مواداولیه وارد می‌کنند از افزایش قیمت ارز صدمه می‌بینند. در عین حال در کنار این موضوعات تصمیم‌هایی که در بازار پول گرفته می‌شود در بازار سهام اثر‌گذار است؛ مثلا به‌مدت دو هفته بحث افزایش نرخ سود بانکی مطرح و بازار سهام با این خبر درگیر بود. این سیاست‌ها روی بازار سهام تأثیر‌گذار است. ترکیب این شرایط و شدت و ضعف تصمیم‌هایی که در بخش‌های دیگر به‌ویژه بخش پولی مالی گرفته می‌شود در بازار سهام اثر می‌گذارد.
