عباسعلی کدخدایی در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار حقوقی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در مورد علت تدوین آیین‌نامه‌ای برای بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، اظهار کرد: چندی قبل با توجه به شرایطی که در جامعه وجود داشت مجلس شورای اسلامی سعی کرد شرایطی را در قالب یک مصوبه جدید به عنوان اصلاح در قانون انتخابات مطرح کند. مصوبه مذکور به شورای نگهبان ارسال شد و با توجه به تفسیری که اعضای شورای نگهبان از اصل 115 قانون اساسی دارند و اینکه این شرایط حصری است، مصوبه مورد تایید قرار نگرفت.
وی تصریح کرد: برای اینکه شرایط اصل 115 قانون اساسی را جزئی‌تر در اختیار داشته باشیم و اعضای محترم شورای نگهبان بتوانند نگاه دقیق‌تر و عمیق‌تری به شرایط اصل 115 قانون اساسی داشته باشند تصمیم گرفته شد در قالب یک آیین‌نامه موارد مشخص شود.
درخواست تفسیر اصل 115 مورد موافقت قرار نگرفت
کدخدایی تصریح کرد: طبق آیین‌نامه داخلی شورای نگهبان هر کدام از اعضا می‌توانند درخواست تفسیر کنند. پیشنهاد شد به جای تدوین دستورالعملی در این مورد، این اصل مورد تفسیر قرار گیرد، اما در نهایت این امر مورد قبول واقع نشد.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان خاطرنشان کرد: البته پیشنهادی برای تفسیر اصل 115 از سوی برخی از اعضای شورای نگهبان مطرح شد که مورد موافقت قرار نگرفت؛ زیرا عنوان شد که شرایط مطروحه در اصل 115 قانون اساسی روشن است و فقط نیازمند این است که دامنه آن توضیح داده شود و نگاه دقیق‌تری نسبت به این شرایط وجود داشته باشد. به همین دلیل از ماه‌ها قبل پیش‌نویسی آماده شد و اعضای شورای نگهبان در جلسات متعدد آن را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
مباحث شفافی در مورد شرایط اصل 115 انجام شد
کدخدایی افزود: حدود چهار یا پنج جلسه به بررسی آیین‌نامه اختصاص یافت و در نهایت با جمع‌بندی اعضای شورای نگهبان این آیین‌نامه تدوین شد. آیین‌نامه بررسی صلاحیت‌ها داخلی و برای اعضای شورای نگهبان لازم‌الاجراست. به بهانه تدوین این آیین‌نامه بحث‌های بسیار شفاف و روشنی نسبت به شرایط اصل 115 قانون اساسی انجام شد و هر کدام ازا عضای شورای نگهبان نقطه نظرات خود را مطرح کردند.
انتشار مذاکرات به ادبیات حقوقی ما نسبت به اصل 115 کمک می‌کند
سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: فکر می‌کنم در بررسی صلاحیت‌ها، اعضای محترم شورا این بار نسبت به شرایط دقت بیشتری داشتند و اگر مشروح مذاکرات منتشر شود به ادبیات حقوقی ما نسبت به اصل 115 قانون اساسی کمک خواهد کرد. اگر روزی قرار شد در قانون اصلاحات ایجاد شود، از این مذاکرات می‌توان در جهت ارتقای اصلاحاتی که قرار است صورت گیرد، استفاده کرد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا توجه به شرایط جسمانی کاندیداهای ریاست‌جمهوری در این آیین‌نامه گنجانده شده است؟ گفت: در این آیین‌نامه تک تک شرایطی که در اصل 115 عنوان شده را به بحث گذاشتیم و هر کدام از آن‌ها تبیین شد.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان به شرط رجال سیاسی و مذهبی اشاره کرد و با طرح این سوال که رجل مذهبی به چه کسی گفته می‌شود؟ ادامه داد: آیا افرادی که صرفا عبادات یومیه را انجام می‌دهند و متدین هستند، رجل مذهبی محسوب می‌شوند؟ و در مورد رجل سیاسی آیا استاد علوم سیاسی دانشگاه به عنوان رجل سیاسی شناخته می‌شود؟
ارایه تعریفی از رجال سیاسی و مذهبی
کدخدایی خاطرنشان کرد: در نهایت در مورد شرط رجال مذهبی سیاسی، مطرح شد که رجال مذهبی یعنی شخصیت‌های برجسته‌ای که در امر مذهب نقش موثری داشتند و به همین دلیل نیز در بین مردم شناخته شده هستند و رجال سیاسی شخصیت‌های برجسته‌ای محسوب می‌شوند که در امور سیاسی کارهای موثری انجام داده‌اند و در بین مردم به همین نام شناخته می‌شوند.
معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان افزود: یک استادتمام علوم سیاسی دانشگاه ممکن است جزو رجال سیاسی نباشد؛ زیرا صرف تخصص ملاک نیست. آیا فردی که کاملا مذهبی بوده و همه واجبات و مستحبات را انجام می‌دهد و از حرام و مکروهات نیز پرهیز می‌کند اما هیچ کس وی را نمی‌شناسد، رجل مذهبی است؟ طبیعتا این افراد نمی‌توانند رجال سیاسی و مذهبی باشند.
در مواردی برنامه‌ها را جایگزین سوابق اجرایی کردیم
عضو هیات مرکزی نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری با اشاره به شرط مدیر و مدبر بودن، این سوال را مطرح کرد که مدیریت چیست؟ و گفت: آیا مدیریت این‌گونه معنی می‌شود که فرد سابقه وزارت یا وکالت داشته باشد یا اینکه فقط توانمندی کفایت می‌کند؟ آیا باید از ورود کسی که سوابق کلان اجرایی ندارد به این عرصه جلوگیری شود؟ قطعا مقصود قانونگذار این نبوده و نیست. به همین جهت بود که ما گفتیم برنامه‌های کاندیداها بررسی می‌شود.
وی یادآور شد: اگر نخستین مرتبه اجرای اصل 115 را مورد توجه قرار دهیم، شاهد خواهیم بود که کسانی مورد تایید واقع شدند که سوابق اجرایی نداشتند؛ زیرا اول انقلاب بود و هنوز عمری از انقلاب نگذشته بود. در نهایت این بحث مورد توجه قرار گرفت که برنامه‌هایی که نامزدها می‌دهند را جایگزین سوابق اجرایی کنیم.
برای نخستین بار برنامه‌های داوطلبان در شورای نگهبان، بررسی شد
وی در مورد ارائه برنامه‌ها از سوی داوطلبان ریاست‌جمهوری، گفت: پیش از این اعلام کردم که ممکن است از داوطلبان برنامه‌ای را بخواهیم که در نهایت الزامی نشد؛ ولی حدود 9 نفر برنامه‌های خود را برای ما ارسال کردند و برنامه‌های‌شان در جلسه شورا مورد بحث و بررسی قرار گرفت و این امر برای نخستین بار است.
عضو حقوقدان شورای نگهبان در پاسخ به این سوال که آیا هشت کاندیدای احراز صلاحیت شده جزو افرادی بودند که برنامه‌های خود را برای شورای نگهبان ارسال کردند؟،گفت: خیر.
شرایط جسمی افراد به طور ضمنی مدنظر قرار گرفت
کدخدایی در پاسخ به این سوال که آیا شرایط جسمی و سنی به طور دقیق در آیین‌نامه شورای نگهبان گنجانده شده است؟ گفت: شرط سنی به مفهوم اینکه سن خاصی مطرح باشد، خیر یا شرایط جسمانی به مفهوم آن‌چه در عبارت‌ها آمده وجود ندارد؛ ولی در مذاکراتی که صورت گرفت اشاره شد به این که وقتی می‌گوییم مدیر یعنی فردی که بتواند از جهت فکری مدیریت راهبردی کند و هم از نظر جسمی بتواند کاری را انجام دهد.
وی افزود: طبیعتا اگر کسی مسن و بیمار است و نمی‌تواند فعالیت بدنی متعارفی را داشته باشد طبیعتا محل بحث خواهد بود.
درباره «رجل» محسوب شدن «زنان» مباحثی شد ولی ...
عضو حقوقدان شورای نگهبان در مورد اینکه آیا در مورد شرط رجال سیاسی و مذهبی بحثی از زنان در عرصه انتخابات شد؟ گفت: بحث‌هایی شد ولی مباحث بیشتر مانند همان دوره تدوین قانون اساسی در ابتدای انقلاب بود که در نهایت مطلب جدیدی گفته نشد.
کدخدایی یادآور شد: تعداد زنان در این دوره از انتخابات از مجموع 686 ثبت‌نام‌کننده، حدود 20 نفر بود که اعضای شورای نگهبان این تعداد را دارای شرایط تشخیص ندادند.
این عضو هیات مرکزی نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه از میان چهره‌های شناخته شده برای حضور در انتخابات، آقایان هاشمی‌رفسنجانی و مشایی احراز صلاحیت نشدند، آیا پس از اعلام شورای نگهبان، اقداماتی از جهت این دو نفر انجام شد؟ اظهار کرد: این افراد در رسانه‌ها پیگیر هستند؛ در این مورد ما اخبار رسانه‌ها را می‌شنویم.
وی در عین حال تصریح کرد: در اصل 115 قانون اساسی شرایط افراد برای حضور در عرصه ریاست‌جمهوری ذکر شده و از موانع سخنی به میان نیامده است. این موارد در قانون انتخابات ریاست‌جمهوری عینا تکرار شده و ترتیب این‌گونه است که وزارت کشور اسامی ثبت‌نام‌کنندگان را برای شورای نگهبان ارسال می‌کند و این شورا ظرف پنج روز از تاریخ وصول مدارک داوطلبان، به صلاحیت آن‌ها رسیدگی می‌کند و در نهایت نظر خود را صورت‌جلسه کرده و یک نسخه از آن را به وزارت کشور ارسال می‌کند.
سخنگوی شورای نگهبان در مورد اینکه آیا این شورا باید اسناد و مدارکی را مبنی بر عدم احراز صلاحیت افراد ارائه کند؟ گفت: خیر؛ زیرا شورای نگهبان فقط شرایط را بررسی می‌کند و از موانع سخن نمی‌گوید. فرض قانونگذار از شرط رجال مذهبی و سیاسی این است که این رجال سیاسی و مذهبی از آن اتهامات و مسائلی که گفته می‌شود، مبرا هستند، نه اینکه هر فردی بتواند برای ثبت‌نام اقدام کند.
اینکه هر فردی می‌تواند برای ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کند، غلط است
وی افزود: به همین دلیل در گذشته شاهد انبوهی از مردم برای ثبت‌نام نبودیم، اما اکنون یک تصور غلط در ذهن مردم وجود دارد مبنی بر اینکه هر فردی می‌تواند ثبت‌نام کند. در حقیقت این‌طور نیست و فقط رجال مذهبی و سیاسی باید ثبت‌نام کنند.
عضو حقوقدان شورای نگهبان تاکید کرد: استفاده از «رد صلاحیت» برای افراد در انتخابات ریاست‌جمهوری صحیح نیست. در حقیقت شورای نگهبان به رای لازم برای اینکه آقای زید یا عمْرو می‌تواند وارد گردونه انتخابات شود، نرسید.
کدخدایی افزود: از سوی دیگر در قانون انتخابات ریاست‌جمهوری شکایت در بررسی صلاحیت‌ها نداریم، زیرا شورای نگهبان هیچ ادعایی درباره افراد ندارد.
معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان خاطرنشان کرد: اینکه قبل از بررسی صلاحیت‌ها، رایزنی‌هایی صورت گرفته شود همیشه بوده و افراد زیادی از خود نامزدها گرفته تا مقامات و مسوولان می‌آ‌یند و با آقایان اعضا صحبت می‌کنند و این امری طبیعی است.
وی تاکید کرد: اما بعد از اعلام اسامی از سوی شورای نگهبان هیچ بحثی نسبت به افراد نداشتیم.
بعد از اعلام نتیجه رسمی، رایزنی برای تایید صلاحیت افراد انجام نشد
عضو حقوقدان شورای نگهبان در مورد اظهارات محمود احمدی‌نژاد مبنی بر اینکه ما هنوز به حضور مشایی امیدواریم و اینکه آیا این اظهارات نشان دهنده رایزنی‌هایی در این رابطه با شورای نگهبان است؟ گفت: خیر، بعد از اعلام نتیجه رسمی هیچگونه رایزنی در مورد تایید صلاحیت افراد با ما نشده است.
کدخدایی در مورد انتشار خبری در رسانه‌ها مبنی بر بررسی مجدد صلاحیت حسن روحانی و رد این موضوع از سوی این شورا نیز گفت: با استناد به ماده 58 قانون انتخابات ریاست‌جمهوری، شورای نگهبان این صلاحیت را دارد که اگر مدارک و مستنداتی دریافت کرد، صلاحیت افرادی را که قبلا تایید شده، بررسی کند.
وی افزود: گزارش‌هایی که به دست ما می‌رسد باید در جلسات شورا مطرح شود. به برخی از نامزدها نیز تذکر دادیم؛ زیرا اقدامات رصد می‌شود و گزارش‌هایی از نهادهای مختلف و همچنین مردم برای ما ارسال می‌شود. تخلفات را تذکر می‌دهیم برخی قبول می‌کنند و می‌گویند اشتباه شده و برخی می‌گویند این‌طور نبوده است.
تذکرات به کاندیداها به «بررسی مجدد صلاحیت» منجر نشد
عضو هیات مرکزی نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری خاطرنشان کرد: البته در رابطه با برخی از نامزدها مباحث مفصل‌تری هم داشتیم؛ اما به بررسی صلاحیت نرسیدیم.
عضو حقوقدان شورای نگهبان در مورد عمده تخلفات تبلیغاتی کاندیداها، گفت: گاهی مطالبی در صحبت‌ها گفته یا شعارهایی داده می‌شود که خلاف مقررات موجود است. برگزاری کارناوال‌ها بر اساس آن‌چه نیروی انتظامی و وزارت کشور اعلام کرده، ممنوع است. در این زمینه به گزارشاتی که بخش‌های انتظامی و اجرایی ارسال می‌کنند، متکی هستیم.
کدخدایی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه مطرح شده که دقایقی از فیلم برخی از کاندیداها به تشخیص کمیته بررسی تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری حذف شد، از آن‌جا که شورای نگهبان نماینده‌ای در این کمیته دارد، علت حذفیات چه بوده است؟ گفت: این کمیسیون دارای آیین‌نامه‌ای است. نماینده شورای نگهبان ناظر بر فعالیت این کمیسیون بوده و در آن عضویت ندارد. قطعا این تشخیص‌ها بر اساس قوانین و آیین‌نامه داخلی این کمیسیون بوده است. آن‌ها این اختیار را دارند که در این رابطه به نامزدها تذکر داده و کاندیداها نیز اصلاحات لازم را انجام دهند.
آیا کدخدایی از شورای نگهبان می‌رود؟
به گزارش ایسنا، کدخدایی با اعلام این که دوره زمانی حضور چند تن از اعضای شورای نگهبان، پایان تیر ماه به اتمام می‌رسد، گفت که یکی از آن‌ها، خودم هستم.
وی هنگامی که با این سوال مواجه شد که آیا تمایل به ماندن دارید یا رفتن؟ گفت: کیف ما برای رفتن همیشه پشت در است.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان در مورد صیانت از آرای مردم نیز تصریح کرد: یکسری اقدامات قانونی وجود دارد که ما موظف به انجام آن‌ها در چارچوب قانون هستیم. از سوی دیگر مجموعه اقداماتی را در جهت ایجاد اعتماد و اطمینان بیشتر انجام می‌دهیم. یکی از وظایف قانونی ما در مورد حضور نمایندگان کاندیداها بر سر صندوق‌هاست. کاندیداها می‌توانند نمایندگانی را بدون هیچگونه دخالت در امر اجرا و نظارت، بر سر صندوق‌ها اعزام کنند. حضور آن‌ها صرفا رصد روند اخذ آرا و ارسال گزارش‌های احتمالی به ستاد کاندیدای مورد نظر یا شورای نگهبان و وزارت کشور است.
وی با اعلام این مطلب که اکنون تعرفه‌ها در فرمانداری‌ها توزیع شده و روز جمعه در شعب اخذ رای توزیع خواهد شد، گفت: در تمام این مراحل ناظران شورای نگهبان حضور دارند.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان درباره میزان تعرفه‌ها نیز گفت: به تعداد واجدین شرایط تعرفه چاپ شده است و البته با توجه به اینکه تعداد واجدین شرایط احتمالی است و قطعی نیست، تعرفه‌ها با درصدی بیشتر به چاپ رسید.
معرفی نمایندگان کاندیداها برای حضور در شورای نگهبان
وی خاطرنشان کرد: با توجه به تجربه دوره گذشته این امکان فراهم شد که نمایندگان کاندیداها در روز اخذ رای در شورای نگهبان حضور داشته باشند و تاکنون برخی از ستادها، نمایندگان خود را برای حضور در شورای نگهبان معرفی کرده‌اند.
سخنگوی شورای نگهبان درباره سازوکار اخذ رای از ایرانیان خارج از کشور، گفت: حدود 128 حوزه در خارج از کشور وجود دارد که هیات اجرایی و هیات نظارت دارند. ما هیات نظارت را یک ماه گذشته انتخاب کردیم و عمدتا این افراد از کارکنان، مدیران و مسوولان وزارت خارجه هستند تا دسترسی سریعتر و آسان‌تری به خارج از کشور داشته باشند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در مورد حضور رییس‌جمهور در وزارت کشور هنگام ثبت‌نام اسفندیار رحیم‌مشایی و ارائه گزارش شورای نگهبان به قوه قضاییه، گفت: ما گزارشی را به قوه قضاییه ارسال کردیم و ادامه آن بر عهده قوه قضاییه است. با استناد به مواد 68 و 73 قانون انتخابات هیات مرکزی نظارت این مساله را تخلف تشخیص داد. ولی ممکن است قوه قضاییه آن را تخلف تشخیص ندهد.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان در پاسخ به این سوال که آیا این امر در بررسی صلاحیت اسفندیار رحیم‌مشایی تاثیرگذار بود؟ گفت: خیر.
وی در توصیه‌ای به کاندیداها و طرفداران آن‌ها،گفت: انتخابات یک رقابت است و طبیعتا باید یک رقابت سالم باشد؛ رقابتی که انسانیت و اخلاق در آن ملاک و معیار اصلی قرار گیرد. فراموش نکنیم کسی که می‌خواهد رییس‌جمهور شود به خداوند بزرگ و قرآن مجید سوگند یاد می‌کند که پاسدار حقوق مردم و قانون اساسی باشد.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان افزود: اگر چنین فردی را در نظر بگیریم طبیعتا انتظار مشروع مردم این است که این فرد در ابتدای کار یعنی در زمان رقابت‌های انتخاباتی مرتکب تخلف نشود. کاندیداها و طرفداران‌شان در تبلیغات قانون را رعایت کنند. طبیعتا هر فرد که رای آورد و این موضوع از سوی شورای نگهبان تایید شود رییس‌جمهور قانونی کشور خواهد بود و مراحل بعدی را نیز طی می‌کند.
کدخدایی اظهار امیدواری کرد که مردم با آگاهی کامل پای صندوق‌های رای حاضر شوند.
گفت‌وگو از خبرنگاران ایسنا: الهام رئیسی و فرهاد صمدی‌پور
