نمایشگاه کتاب فرانکفورت از لحاظ تعداد ناشران و بازدیدکنندگان بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب دنیا محسوب می‌شود. این نمایشگاه ۵ روزه، در اواسط اکتبر هر سال در نمایشگاه تجارت فرانکفورت در آلمان برگزار می‌شود. ۳ روز اول آن به بازدیدکنندگان تجاری (متخصصان صنعت چاپ و نشر) اختصاص دارد و ۲ روز آخر آن به روی همه بازدیدکنندگان گشوده می‌شود.
همه ساله نویسندگان، نمایندگان عرصه نشر و شرکت‌های چندرسانه‌ای از سراسر جهان به‌منظور مذاکره و تعامل جهت دست یافتن به حقوق نشر و مجوز انتشار بین‌المللی آثارشان، عرضه و تبلیغ آثار و یافتن بازارهای جهانی، آشنایی با ناشران و عقد قراردادهای تازه در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور می‌یابند. این نمایشگاه به‌عنوان بزرگ‌ترین نمایشگاه صنعت جهانی نشر با پیشنهادهای ویژه در عرصه نشر دیجیتال در‌ماه اکتبر دور جدید خود را شروع می‌کند.
حضور ناشران ایرانی در شصت‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت در چند سال اخیر با حاشیه‌هایی روبه‌رو بوده است. چند سالی می شد که ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور نداشت اما سال گذشته ناشرانی در نمایشگاه حضور یافتند و در کنار مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران نزدیک به 13ناشر در نمایشگاه شرکت‌کردند. اما امسال برخلاف سال گذشته جمهوری اسلامی ایران در شصت و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت به‌صورت تجمیع حضور خواهد داشت تا آثار ناشران و تالیفات نویسندگان ایرانی بیشتر در معرض دید عموم قرارگیرد. براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته قرار بر این شده که 200 اثر برگزیده سال 91در جشنواره‌های مختلف در حوزه ایران شناسی، تمدن، جغرافیا، انقلاب اسلامی، هنر ایرانی، جاذبه‌های توریستی و گردشگری و خلیج‌فارس در غرفه ایران معرفی شوند. طبق گفته مجریان و با بررسی‌های رایزنی فرهنگی ایران در آلمان این کشور در تمام نقشه‌های خود عنوان دقیق خلیج‌فارس را ذکر کرده و آن را متعلق به جمهوری اسلامی ایران می‌داند، از این‌رو در غرفه ایران برای این مهم برنامه‌ریزی شده تا ضمن معرفی خلیج‌فارس بسته‌های فرهنگی به علاقه‌مندان ارائه شود.
همچنین از دیگر برنامه‌های حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت معرفی 26دوره برگزاری نمایشگاه کتاب تهران است و طبق هماهنگی قرار است نمایشگاه کتاب تهران در فرانکفورت غرفه‌ای مجزا داشته باشد. برگزاری نشست‌های تخصصی، بررسی راهکارهای تعامل نشر ایران با سایر کشورها، جایگاه دین و معنویت در دنیای معاصر، پژوهش‌های حوزه خلیج‌فارس و خدمات متقابل ایران و اسلام با تکیه به نقش ایرانیان در بسط و گسترش فرهنگ قرآنی از دیگر برنامه‌های حضور ایران در شصت و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت است. محمد عظیمی، مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران با بیان اینکه نمایشگاه کتاب فرانکفورت جزو نمایشگاه‌های معتبر بین‌المللی به شمار می‌آید و ایران می‌کوشد در آن حضور شایسته داشته باشد، گفت: با شرکت در نمایشگاه کتاب فرانکفورت سال گذشته، از شیوه حضورمان در این نمایشگاه ارزیابی‌هایی را به عمل آوردیم و بعد از بازگشت به ایران جلسه‌هایی را با هدف بررسی نقاط قوت و ضعف حضورمان در این نمایشگاه برگزار کردیم تا فرصت‌های پیش‌روی خود را بررسی و در نهایت با استفاده از تجربه‌های کسب شده، تصمیم‌هایی را با هدف حضور قوی و غنی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت سال‌جاری اتخاذ کنیم. بر این اساس جلسه‌های مختلفی را با اتحادیه‌ها و تشکل‌های نشر تشکیل دادیم و از آنها خواستیم برای حضور مستقیم ناشران ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت سال‌جاری با ما همکاری لازم را داشته باشند.
وی ادامه داد: نشر ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت سال گذشته 96متر فضای بخش بین‌الملل را به‌خود اختصاص داده بود اما امسال این فضا به 200متر ارتقا یافته است. بر همین اساس غرفه کودک و نوجوان جمهوری اسلامی ایران مانند سال گذشته در بخش کودک و نوجوان این نمایشگاه و در فضایی افزون بر 40مترمربع به ارائه تازه‌های نشر در این حوزه می‌پردازد.
عنوان محوری، ملاک انتخاب ناشران
مدیر غرفه ایران در شصت‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در پاسخ به این سؤال که انتخاب ناشران ایرانی برای حضور در این دوره از نمایشگاه کتاب فرانکفورت بر چه اساس و ملاکی صورت گرفته است؟ گفت: عنوان‌محوری ملاک اصلی مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران برای انتخاب ناشران بوده است؛ به این معنا که ناشرانی در این نمایشگاه حضور خواهند داشت که کتاب‌های فاخر و قابل ارائه در این نمایشگاه منتشر کرده باشند. در این حوزه تصور می‌کنیم بتوانیم فضای مناسبی را به حداقل 20ناشر اختصاص دهیم.وی در ادامه تأکید کرد: ناشرانی باید در این نمایشگاه شرکت کنند که بتوانند به وظیفه خود در این رویداد فرهنگی اعم از معرفی کتاب‌ها و مذاکره با ناشران بین‌الملل با هدف ارتقای سطح تعاملات ایران در حوزه نشر عمل کنند.
تمرکززدایی فعالیت‌ها برای حضور در نمایشگاه
مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران می‌گوید: این مؤسسه برای حضور در شصت‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت تمرکززدایی را در راس فعالیت‌های خود قرار داده است؛ به این معنا که امسال تصمیم داریم بخشی از فعالیت‌های اجرایی مانند خدمات اجرایی قبل، حین و بعد از برپایی نمایشگاه کتاب فرانکفورت، خدمات مربوط به کتاب‌ها و ترجمه آنها و تهیه بروشورها را به وسیله تشکل‌های نشر عملیاتی کنیم.
مدیران وزارت ارشاد به فرانکفورت نمی‌روند
سال گذشته رسانه‌ها حضور برخی از مسئولان فرهنگی کشور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت را غیرکاربردی اعلام کردند؛ سیاستی که ظاهرا امسال تغییر کرده است. عظیمی در این رابطه گفت: امسال تصمیم داریم تنها نیروهای اجرایی را با خود به نمایشگاه کتاب فرانکفورت ببریم. بنابراین مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر وزارتخانه‌ها در این نمایشگاه حضور نخواهند داشت. در این نمایشگاه تنها همایون امیرزاده، مشاور اجرایی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان ناظر قراردادها حضور خواهد داشت.
نمایش 300عنوان کتاب در نمایشگاه فرانکفورت
امسال همچنین مسئولیت انتخاب بهترین کتاب‌های ناشران سراسر کشور برای عرضه در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران واگذار شده و قرار است در غرفه 80متری این اتحادیه 300عنوان از بهترین عناوین منتشر شده همه ناشران به نمایش گذاشته شود. محمود آموزگار، دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفت‌وگو با مهر گفت: مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی امسال در نمایشگاه کتاب فرانکفورت 240مترمربع فضای نمایشگاهی گرفته است؛ یک غرفه 40متری که در سالن کودک و نوجوان است و مدیریت آن به انجمن ناشران کودک و نوجوان تفویض شده است، یک غرفه 120متری که در اختیار خود این مؤسسه است و به‌عنوان نماینده نمایشگاه کتاب تهران، برنامه‌های معمول هر ساله خود را در آنجا برگزار می‌کند و یک غرفه 80متری که طبق تفاهمنامه فیمابین مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی با اتحادیه ناشران و کتابفروشان، مدیریت آن به این اتحادیه واگذار شده است. دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران سپس گفت: بر این اساس امسال یک نقش محوری و کشوری برای انتخاب عناوین و کتاب‌هایی که شایسته حضور در این نمایشگاه هستند و احتمال فروش رایت را دارند، به اتحادیه واگذار شده است.به گفته آموزگار، تهیه چکیده فارسی و انگلیسی کتاب‌ها برای درج در کاتالوگ نمایشگاه کتاب فرانکفورت، الزامی و بر عهده خود ناشران است و در عین حال از چندی پیش ارتباط‌گیری با ناشران متخصص هر حوزه و همچنین اتحادیه‌های ناشران کشورهای دیگر شروع شده و میزگردهایی هم پیش‌بینی شده تا در ایام نمایشگاه کتاب فرانکفورت در غرفه اتحادیه ناشران و کتابفروشان برگزار شود و به علاوه در میزگردهایی هم که با کمک مسئولان نمایشگاه کتاب فرانکفورت برگزار می‌شود، رویکرد دولت جدید ایران و همچنین اتحادیه ناشران را که در واقع اظهار علاقه به حضور در بازارهای بین‌المللی نشر است، تبیین خواهد شد.
وی تأکید کرد: در این دوره و با تدبیر خیلی خوبی که از سوی دولت یازدهم به‌کار گرفته شد، یک وظیفه کشوری بر عهده اتحادیه ناشران و کتابفروشان گذاشته شد و ما هم مایل هستیم که از این امکان طوری استفاده شود که همه ناشران شهرستانی از این فرصت بهره ببرند.
دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران درباره نحوه انتخاب‌کتاب‌ها برای عرضه در نمایشگاه امسال کتاب فرانکفورت گفت: صرف‌نظر از ویژگی‌های کلی کتاب‌ها که باید فاخر باشند، حتی‌المقدور دوزبانه باشند و یا ترجمه شده باشند، چکیده فارسی و انگلیسی داشته باشند، باید با توجه به‌نظر کارشناسانه‌ای که عمدتا مبتنی بر یک نگاه بازرگانی است، امکان عرضه و فروش رایت آنها هم فراهم باشد. ممکن است کتابی براساس آمار و ارقام و معیارها، خوب باشد اما قابلیت جذب مخاطب خارجی را نداشته باشد. از سوی دیگر با توجه به فضای غرفه، مجموع عناوینی که انتخاب خواهند شد، حدود 300عنوان کتاب خواهد بود.
آموزگار درباره اینکه با توجه به وضعیت نشر در ایران، تا چه میزان نسبت به فروش رایت کتاب‌هایی که انتخاب می‌شوند، در نمایشگاه کتاب فرانکفورت امیدوار است؟ افزود: باید پذیرفت که تنها چاره ممکن خروج از بحران اقتصادی نشر، رویکرد به بازارهای بین‌المللی است و به همین منظور باید آمادگی‌های لازم را کسب کنیم و آموزش‌های لازم را ببینیم و قواعد این بازار را بیاموزیم. البته خیلی پسندیده بود که ما زودتر این تلاش را شروع می‌کردیم. ما در آخر کار با مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی به توافق رسیدیم و سعی کردیم از همین زمان اندک هم استفاده لازم را ببریم.دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در پایان تأکید کرد: قاعدتا انتظار خیلی ویژه‌ای از حضور در نمایشگاه امسال کتاب فرانکفورت نداریم اما امیدواریم جمع‌بندی این حضور به‌گونه‌ای باشد که بتوانیم برای سال‌های آینده یک مبنای مناسب را برای حضور در این رویداد مهم حوزه نشر ایجاد کنیم.
شمار نمایش‌دهندگان کتاب از کشورهای آسیایی در نمایشگاه امسال رشد داشته است
مدیر نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت با تأکید بر بین‌المللی بودن این نمایشگاه اعلام کرده تنها در حدود یک سوم از نمایش‌دهندگان از کشورهای آلمانی‌زبان شرکت می‌کنند و به‌خصوص شمار نمایش‌دهندگان کتاب از کشورهای آسیایی در نمایشگاه امسال رشد داشته است. سال گذشته 7300غرفه دار به بزرگ‌ترین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دنیا آمده بودند.همچنین هر ساله در این نمایشگاه، یک کشور به‌عنوان مهمان ویژه شرکت می‌کند و می‌تواند بخش‌های گوناگون ادبیاتش را با بهره‌گیری از فضای نشر خاص معرفی کند. به گفته مدیر این نمایشگاه مهمان ویژه امسال، کشور برزیل است که با 90نویسنده حضور خواهد یافت و 500برنامه برای آن پیش‌بینی شده است. بر این اساس، 260کتاب تازه منتشر شده از نویسندگان برزیلی عرضه خواهد شد که از این تعداد، 117عنوان جزو کتاب‌های پرفروش هستند که بخشی با کمک برنامه حمایت از ترجمه به زبان آلمانی ترجمه می‌شوند.مدیر نمایشگاه فرانکفورت همچنین گفته: از نقاط تمرکز امسال نیز کتاب‌های کودکان و نوجوانان است که نخستین بار یک سالن مخصوص برای برنامه‌های خود دارد. از دیگر بخش‌های موردتوجه، بخش کتاب‌های ارزشمند است که با ساختارهای هنرمندانه و مواد سازنده فوق‌العاده، متونی قابل‌توجه برای دیجیتال شدن محسوب می‌شوند.در طول مدت برگزاری، نزدیک به ۷هزار ناشر از ۱۰۰ کشور در این نمایشگاه شرکت و حدودا ۲۸۶هزارنفر از این نمایشگاه بازدید می‌کنند. این نمایشگاه به‌دلیل میزان بالای تبادلات و معاملات (تجارت نشر) یکی از مهم‌ترین نمایشگاه‌های کتاب است. مدیر این نمایشگاه انتظار دارد 250هزار تا 300هزار بازدید‌کننده از آن دیدن کنند. کاتیا بونه، سخنگوی این نمایشگاه هم اعلام کرد: مرکز نمایندگان ناشران برای خرید و فروش حقوق آثار به بزرگی سال‌های گذشته نیست.
