براساس آییننامه ابلاغی سلامت دانشآموزان 7اولویت اساسی برای کنترل بهداشت مدارس پیگیری میشود که دسترسی به آب آشامیدنی سالم و سرویسهای بهداشتی در مدارس، بوفه و موادغذایی عرضه شده، وضعیت بهداشت کلاسهای درس و وضعیت ایمنی ساختمان مدارس مهمترین آنهاست.
با توجه به اینکه تغذیه سالم و ارائه الگوهای تغذیهای مناسب برای پیشگیری از سوءتغذیه و چاقی در دانشآموزان از برنامههای حوزه معاونت سلامت وزارت آموزش و پرورش به شمار میرود، برنامه نظارت بر پایگاههای تغذیه سالم هرساله ابلاغ میشود اما کنترل نمیشود و در اکثر مدارس بهخصوص مدارس غیردولتی بوفههای مدارس در قالب قرارداد به افرادی سپرده میشوند که نه اصول بهداشتی را رعایت میکنند و نه موادغذاییای که ارائه میکنند ارزش غذایی دارند.
براساس توصیه متخصصان تغذیه، مواد غذایی قابل عرضه در بوفه مدارس بهعنوان میان وعده میتوان به انواع میوهها و سبزیها مثل سیب، پرتقال، هویج، خیار، شیرهای پاستوریزه بهخصوص اگر از نوع کم چرب باشند، انواع مغزها، میوههای خشک و دانهها، خرما، گردو، پسته، بادام، کشمش، کنجد، انجیر، توت، لقمههای سالم و مغذی مثل لقمه نان و پنیر و گردو، ساندویچ کوکو یا کتلت اشاره کرد.
همچنین د رمدارسی که مجهز به اجاق گاز در بوفه هستند غذاهای گرم مثل، انواع سوپ، لوبیا، عدس پخته، حلیم و فرنی به شرط اینکه آشپزخانه مطابق آییننامه بهداشتی محیط مدارس باشد، میتوان ارائه کرد اما چند مدرسه را میتوان نام برد که اقلام فوق را میفروشند؟ از سوی دیگر مواد غیرقابل عرضه نیز شامل:
ساندویچهای سوسیس و کالباس، فلافل، سالاد الویه، چیپس که از میان وعدههایی پرطرفدار میان دانشآموزان هستند هرچند که دارای مجوز بهداشتی هم باشند بهدلیل دارابودن کالری بالا، چربی، نمک و مواد افزودنی، میان وعده مناسبی برای دانشآموزان نبوده و با فهرست پایگاه مواد غذایی سالم همخوانی ندارند درحالیکه میتوان ساندویچهای مرغ، تنماهی و تخم مرغ را جایگزین آنها کرد چراکه افزایش آمار بالای بیماریهای غیرواگیر مانند دیابت، چاقی، فشارخون بالا و بیماریهای قلبی و عروقی زنگ خطری را درباره شیوع گسترده این بیماریها در جامعه به صدا درآورده است.
براساس آمار رسمی وزارت بهداشت از هر 10ایرانی، 3نفر به کبد چرب مبتلا هستند گرچه ممکن است این بیماری در ابتدا عوارضی در بدن ایجاد نکند، چنانچه تحتدرمان مناسب قرار نگیرد، میتواند به التهاب و نارسایی جدی کبد منجر شود. امروز بزرگترین مشکل شایع در میان نسل جوان بهویژه دانشآموزان چاقی و بیتحرکی است بهگونهای که 19.5درصد پسران و حدود 16درصد دختران اضافه وزن دارند درحالیکه با برنامهریزیهای اصولی و آموزش و مشارکت انجمنهای اولیا و مربیان میتوان نقش مؤثر و مفیدی را در سازماندهی یک زندگی سالم و عاری از تغذیه غیربهداشتی به فرزندان ایفا کرد ولی اجرای درست دستورالعملهای ابلاغ شده و تعهد به پیادهسازی مفاد آن نیز همکاری مدیران و مسئولان بوفهها را میطلبد و همچنین نظارتهای بیشتر و دقیقتر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت آموزش و پرورش بسیار تأثیرگذار است، این درحالی است که ضمانت اجرایی مناسبی برای بحث پایگاههای تغذیه سالم مدارس وجود ندارد.