اما امسال هم چتر سینمای ایران در بازار جشنواره کن گشوده شد تا موسسات سینمایی فیلم‌های ساخته شده خود را در معرض دید خریداران خارجی بگذارند. بازار کن در حال حاضر بزرگترین بازار بین‌المللی فیلم و در عین حال فرصت مناسبی برای بازاریابی فیلم‌های داخلی است.
سینمای ایران امسال با 17 فیلم در ویترین کن حضور پیدا کرد. هر چند که امکان حضور همه فیلم‌های ایرانی در این بازار فیلم برابر است اما نباید فراموش کرد که فیلم‌های ایرانی حاضر در این بازار، نماینده و معرف سینمای ایران هستند. اما آیا فیلم‌های ارائه شده به بازار کن آثاری بودند که مخاطب غیرایرانی هم بتواند با آنها ارتباط برقرار کند؟
در این میان معیار حضور فیلم‌ها در بازار کن چیست و آیا فیلمی به صرف فراهم شدن شرایط جدای از کیفیت و محتوا، می‌تواند در این بازار حضور پیدا کند؟ در انتخاب فیلم تا چه حد نظرات کارشناسی اعمال می‌شود؟
بسیاری معتقد بودند فیلمهایی که در این دوره به بازار کن راه یافتند چندان مناسب مخاطب بین‌المللی نبودند، اگر این عقیده درست است چه چیز باعث رخ داد آن شده است و معیارهای فیلمی با مخاطب بین‌المللی چیست؟
امسال سینمای ایران در بازار فیلم کن حضور قابل توجهی داشت. هنوز زمان برای قضاوت در مورد نتایج این حضور زود است. کارشناسان و اهالی سینما هم در این رابطه نظرات متفاوتی دارند. عده‌ای معتقدند فیلم‌های ارائه شده در بازار کن، مقدمه‌ای برای شرکت در جشنواره‌های معتبر به دست آورده‌اند و برخی هم ترکیب نمایندگان سینمای ایران در بازار فیلم را چندان نمی‌پسندند و معتقدند برای حضور پربار در این عرصه، نیاز به نمایندگان شایسته‌تری است.
عبدالرضا کاهانی که امسال با فیلم «آدم» در بازار فیلم کن حضور داشت با این عقیده که فیلم‌های ایرانی حاضر در بازار کن، امسال چندان مناسب مخاطب خارجی نبودند موافق نیست و در دفاع از فیلم خود می‌گوید: مطمئناً در مورد فیلم «آدم» نظرها این‌گونه نیست. هر چند که معتقدم یک فیلم برای حضور جهانی باید اشل جهانی داشته باشد.
بسیاری از فیلم‌های ایرانی شایستگی حضور در این بازار را دارند و فیلم «آدم» به خاطر خاص بودن موضوع و فضا و قصه این قابلیت را داشت و البته تاکنون مدیران فستیوالهای ونیز، لوکارنو و بوسان کره‌جنوبی، صحبتهای مقدماتی را برای حضور «آدم» در این جشنواره‌ها انجام داده‌اند.به اعتقاد کارگردان «آدم»، سینما یک هنر فرامرزی است و حرف، فضا، ساختار و کیفیت فیلم باید جهانی باشد. فیلم باید نو و بدیع باشد.
البته نظر کارشناسان خارجی در این میان مهم است هر چند بازاریابی ما هنوز به سطح عالی نرسیده، اما در حد قابل قبول تجربیاتی کسب شده و باید بپذیریم فیلم‌های ایرانی که تاکنون در فستیوالهای خارجی شرکت کرده‌اند توسط همین بازاریاب‌های بین‌المللی معرفی شده‌اند.
البته خود فیلم باید پتانسیل مطرح شدن در سطح جهانی را دارا باشد.در پایان این کارگردان معتقد است شانس حضور در بازار فیلم کن برای همه فیلم‌ها بطور یکسان وجود دارد و هر متقاضی می‌تواند از این فرصت استفاده کند. مسئله مهمتر از حضور در بازار کن، حضور فیلم‌های ایرانی در بخش رقابتی جشنواره است که متاسفانه امسال میسر نشد.
محمد اطبایی، مدیر امور بین‌الملل خانه سینما نیز در مورد حضور فیلم‌های ایرانی در بازار فیلم شصتمین دوره جشنواره کن معتقد است: وقتی سینمای ایران هیچ نماینده‌ای در بخش‌های اصلی جشنواره ندارد، خلأ حضور سینمای ایران در این جشنواره احساس می‌شود.این خلأ باعث می‌شود توجه رسانه‌ها و به دنبال آن توجه خریداران فیلم یعنی بخش اقتصادی این موضوع نیز کمرنگ شود چون توجه اولیه معمولاً به فیلمهایی است که در بخش‌های مختلف جشنواره به نمایش درمی‌آیند.
اما بازار فیلم کن مهمترین بازار فیلم دنیاست و خوشبختانه بنیاد سینمایی فارابی امسال چتر سینمای ایران را برپا کرد و در این چتر غیر از فارابی، انجمن سینمای جوانان ایران، موسسه سینمایی سوره، کانون پرورش فکری، موسسه شهید آوینی، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی از سوی سازمانهای رسمی و دولتی و در بخش خصوصی، بامداد فیلم و برخی پخش‌کننده‌های مستقل حضور داشتند و به بازاریابی فیلم‌ها پرداختند.
این پخش‌کننده معتقد است برای اینکه به برآیندی از استقبال از فیلم‌های ایرانی این دوره برسیم باید کمی صبر کنیم، چون فیلم‌ها ابتدا باید در فستیوالهای خارجی نمایش داده شوند و بعد از معرفی به دنبال بازار فروش باشند. چون فیلم‌های ایرانی قابل قیاس با فیلم‌های مطرح هالیوودی نیستند که نیاز به بازاریابی نداشته باشند.
فیلمهایی که توسط کارگردانان مطرح سینما ساخته می‌شوند حتی قبل از ساخت پیش‌فروش می‌شوند. به عنوان مثال وقتی عباس کیارستمی به تهیه‌کنندگی شرکت فرانسوی MK2 در تدارک ساخت یک فیلم است فیلم طی یک کنفرانس معرفی می‌شود و همان موقع بسیاری از شرکت‌های پخش آن را پیش‌خرید می‌کنند.
اما در مجموع فیلمهایی که در این دوره بازار کن به نمایش درآمد با توجه به کیفیت و ساختار، اکثراً مناسب مخاطب بین‌المللی نبودند. فیلم‌ها از نظر موضوع و محتوا کاملا مناسب مخاطب ایرانی ساخته شده و تنها مخاطب ایرانی با دیالوگ‌های آن ارتباط برقرار می‌کنند، دیالوگ‌هایی که نیاز به پیش‌زمینه ذهنی نسبت به مسائل داخل ایران دارد چطور می‌تواند با مخاطب خارجی ارتباط برقرار کنند. هر فیلم خوب ایرانی لزوماً نمی‌تواند با مخاطب خارجی ارتباط برقرار کند.
به اعتقاد این پخش‌کننده، فیلم‌های ایرانی حاضر در بازار کن نماینده سینمای ایران هستند و هیأت انتخابی که به تماشای فیلم‌ها می‌نشینند، در مواجهه با فیلمهایی از این دست ذهنیت منفی نسبت به سینمای ایران پیدا می‌کند. در اینجاست که لزوم وجود یک تشکل حرفه‌ای احساس می‌شود تا هماهنگی در عرضه فیلم‌ها به وجود بیاید. در گزینش فیلم‌ها با سعه صدر، نگاه حرفه‌ای بهتر است. به منافع ملی سینمای کشور نیز توجه داشته باشیم.
اکشن ایرانی جایی در بازارهای جهانی ندارد.
سعید ابراهیمی‌فر دیگر کارگردانی است که امسال با فیلم «تک‌درخت‌ها» در بازار فیلم کن حضور پیدا کرد. این کارگردان، «تک‌درخت‌ها» را فیلم مناسبی برای حضور در این بازار دانسته و می‌گوید: «تک‌درخت‌ها» یک فیلم کاملاً ایرانی با فضاها، معماری و سنت‌های ایرانی است. طبیعتا آنهایی که فیلم را انتخاب کرده‌اند این پارامترها را مدنظر قرار داده‌اند.
به طور قطع سینمای ایران نمی‌تواند در ژانر اکشن فیلمی مناسب بازار جهانی عرضه کند چون در این زمینه بسیار ضعیف است، ما باید فیلمهایی را به بازارها و جشنواره‌های جهانی ارائه دهیم که رنگ و بویی از فرهنگ‌مان را دارا باشند چون سینما، نماینده فرهنگی کشور است.
خارجی‌ها می‌خواهند از فرهنگ بیگانه اطلاعات به‌دست بیاورند.به اعتقاد این کارگردان گاهی اوقات یک فیلم ایرانی که از لحاظ محتوا و کیفیت فنی و سینمایی چندان قابل قبول نیست مورد توجه مخاطب داخلی قرار می‌گیرد و همین مسأله باعث می‌شود آن فیلم به غلط به بازارهای جهانی راه پیدا کند.
البته وقتی صحبت از بازار فیلم می‌شود منظور این است که هر محصولی خوب یا بد می‌تواند در این بازار عرضه شود و محصولات در کنار هم قرار می‌گیرند و به دنبال مشتری می‌گردند. اما در محافل فرهنگی وقتی فیلمی به عنوان نماینده یک کشور مطرح می‌شود، بهتر است در انتخاب آن کارشناسی صورت بگیرد تا سوءتفاهماتی در ذهن تماشاگر خارجی فیلم‌های ایرانی ایجاد نشود.
مسئله کیفیت
بهرام توکلی نیز که با فیلم اول خود یعنی «پابرهنه در بهشت» در بازار فیلم کن حضور داشت این ادعا را که فیلم‌های ایرانی حاضر در بازار کن چندان مناسب این بازار نبودند، قبول ندارد و می‌گوید: من نمی‌دانم منظور از فیلمی با معیارهای بین‌المللی چیست چون وقتی فیلمی برای مخاطب داخلی ساخته می‌شود عده‌ای می‌گویند چرا این فیلم را به بازارهای جهانی می‌برید و وقتی فیلمی به اصطلاح با معیارهای بین‌المللی ساخته می‌شود فیلم را محکوم می‌کنند به اینکه جشنواره‌ای است.
البته این پارادوکس ایجاد شده از آدم‌ها نشأت می‌گیرد و نه از فیلم. اما در مجموع به اعتقاد من فیلم باید بومی باشد و هر فیلم خوبی می‌تواند در بازارهای بین‌المللی شرکت کند و البته تعیین خوب بودن فیلم‌ها سلیقه‌ای است.
کارگردان «پابرهنه در بهشت» فیلم خودش را چندان مناسب بازارهای خارجی نمی‌داند و معتقد است این فیلم به دلیل پردیالوگ بودن با مخاطب غیر ایرانی به سختی ارتباط برقرار می‌کند و موضوع آن نیز به دلیل اینکه بر پایه کلیات بنا نشده است برای مخاطب جهانی چندان قابل درک نیست.
او در توضیح این مسأله می‌گوید: موضوع فیلم من دینی است و به جزئیات پرداخته است به همین دلیل به سختی با مخاطب خارجی ارتباط برقرار می‌کند. اما برای حضور بین‌المللی فیلم‌ها مهمتر از هر چیز نحوه فعالیت پخش کننده و بازاریاب است. گاهی اوقات بعضی فیلم‌ها که در ایران چندان مطرح نبودند به جشنواره‌های خارجی رفتند و باعث تعجب هم شدند.
اما هیچ‌وقت فیلمی از اساتید سینما همچون بیضایی و مهرجویی در جشنواره‌های خارجی مطرح نمی‌شوند چون برای آنها بازاریابی نمی‌شود. پس در این موارد باید دلایل را در جایی خارج از کیفیت و محتوای فیلم‌ها جست‌‌وجو کنیم.
کارگردان «پابرهنه در بهشت» معتقد است نکته مهم در این بحث این است که بسیاری فیلم‌سازان معتقدند وقتی هیچ فیلم ایرانی برای رقابت در جشنواره کن برگزیده نمی‌شود بهتر است حضور در بازار کن را هم تحریم کنیم که این عقیده درستی نیست. حضور در کن به هر شکلی که باشد باید تقویت شود تا نتایج بهتری در جشنواره‌های خارجی کسب کنیم.
