از دوستان عرب نفتی خاورمیانه تا متحدان تجاری در آمریکای لاتین و همپیمانان طبیعی در اروپا، همگی دلیلی برای نارضایتی شدید از سیاستهای دولت آمریکا دارند. هر کدام هم در واکنش به این نارضایتی، اقدامات تلافیجویانه خود را شروع کردهاند.در خاورمیانه، از ترکیه و اسرائیل تا اعراب حاشیه خلیجفارس، این روزها آشکارا از نارضایتی خود از دولت باراک اوباما میگویند. ترکیه بهخاطر عمل نکردن دولت اوباما به توصیههای مورد نظر آنکارا در مورد سوریه، برای نشان دادن نارضایتیاش در اقدامی غیرمتعارف برای یک عضو ناتو، بهدنبال قرارداد موشکی با چین رفتهاست.
عربستان که اصلیترین متحد استراتژیک آمریکا در منطقه است، کار را از پیغام و اشاره گذرانده و بهصراحت از قهر با واشنگتن و محدود کردن رابطهاش با دولت اوباما سخن میگوید. دلیل اصلی نارضایتی عربستان تحولات اخیر در روابط میان ایران و آمریکا و تأکید دولت اوباما بر حل دیپلماتیک مشکلاتش با ایران و البته ماجرای سوریه است. ریاض از موضعگیری واشنگتن در عراق و مصر هم ناراضی است. اسرائیلیها هم در این ناخشنودی با سعودیها شریک هستند.
دیگر متحدان قدیمی آمریکا در جهان عرب هم به همین 2دلیل و البته بهدنبال موضعگیری آمریکا در جریان بهار عربی، دریافتهاند که دیگر نمیتوانند روی حمایت دولت آمریکا حساب کنند و به کارشان در هر شرایطی ادامه دهند. در اروپا که نزدیکترین همپیمان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آمریکا در جهان است، فاش شدن برنامههای سازمان اطلاعات آمریکا در شنود مکالمات و تماسهای اینترنتی شهروندان و مقامات ارشد اروپایی، موج گستردهای علیه واشنگتن ایجاد کردهاست.
در روزهای گذشته سفرای آمریکا در کشورهای فرانسه، اسپانیا و آلمان احضار شدهاند و رهبران این کشورها سخنان تندی علیه فعالیتهای اطلاعاتی و جاسوسی آمریکا در نقض حریم خصوصی شهروندان اروپا به زبان آوردهاند. اروپاییها از این هم فراتر رفته و از لغو توافقنامههای تجاری و همکاریهای اطلاعاتی خود با واشنگتن سخن گفتهاند و در همراهی با کشورهای آمریکای لاتین، قطعنامهای در محکومیت اقدامات آمریکا به سازمان ملل بردهاند. اوباما و وزرا و دیپلماتهایش در هفتههای اخیر در رویدادی کمسابقه در تاریخ این کشور، در جایگاه دفاع از خود، مدام در حال توجیه سیاستها و عذرخواهی بودهاند.
اما نشانهای از تغییر سیاستهایی که باعث این نارضایتیها در میان همپیمانان شده، دیده نمیشود. با وجود فشار فزاینده از سوی ترکیه، عربستان و قطر، آمریکا همچنان از مداخله مستقیم در جنگ سوریه خودداری میکند. با وجود فشار لابی صهیونیستی و کنایههای نتانیاهو، جان کری تأکید کرده که رویکرد جدید در قبال ایران ادامه خواهد یافت. اعتراضهای گسترده مردم و مقامات اروپا و حتی تهدید به تحریم اطلاعاتی آمریکا، سازمانهای اطلاعاتی این کشور را از ادامه برنامههای جاسوسیشان منصرف نکردهاست.
اوباما در سخنرانی شهریورماه خود در مجمع عمومی سازمان ملل، گفت که جهان باید برای ظهور یک آمریکای جدید آماده باشد. این آمریکای جدید بیشتر از گذشته به فکر منافع داخلی خود است. در سالهای گذشته جهان دچار تحولات عمیقی شدهاست. سرگونی دیکتاتورهای عربی و بیداری ملت عرب، کاهش قدرت اقتصادی غرب و ورود قدرتهای نوظهوری مانند برزیل، چین و هند، ازجمله این تحولات است. چهره متفاوت آمریکا که اینچنین همپیمانانش را ناخشنود کرده، بخشی از همین جهان تغییر یافته است.
سازگاری با این تغییرات زمان میبرد و پیامدهایی بهدنبال دارد که ابعاد آن هنوز نامشخص است. اما آنچه قطعی بهنظر میرسد، تغییر مبنای همپیمانیها و منافع مشترک میان آمریکا و متحدانش در نقاط مختلف دنیاست. با تغییر زمینه همپیمانیها و منافع مشترک، شاید ترکیب همپیمانان هم تغییر کند.