دکترمارک کتس، استاد سیاست و دولت در دانشگاه جورج میسون در آمریکا معتقد است دولت آمریکا در عرصه سیاست خارجی اختیارات زیادی دارد و می‌تواند به‌رغم مخالفت کنگره، هدف خود را پیش ببرد، همانطور که در گذشته مواردی از این دست بوده است. درباره تصویب قانون در کنگره، فعالیت لابی اسرائیل در روزهای اخیر، تحریم‌ها و نتیجه احتمالی مذاکرات هسته‌ای گفت‌وگویی کرده‌ایم که در پی می‌آید:
- معمولاً تصور بر این است که تغییر دولت‌ها در آمریکا تأثیری بر سیاست خارجی ندارد اما به‌نظر می‌رسد در ارتباط با ایران شاید اینگونه نبوده است. دولت بوش تمایل چندانی برای مذاکره با ایران نداشت، اما دولت اوباما تمایل زیادی برای این کار نشان می‌دهد.
فکر می‌کنم شخصیت‌های دولت بوش بسیار کمتر هوادار این تفکر بودند که بهبود روابط ایران و آمریکا امکان‌پذیر است. علاوه بر این، وضعیت هم عوض شده است. در زمان بوش، آمریکا احساس قدرت می‌کرد. تا مدتی هم به‌نظر می‌رسید وضعیت جنگ در افغانستان و عراق به خوبی پیش می‌رود. وقتی هم اوضاع خوب پیش نمی‌رفت، ایران را مقصر می‌دانستیم. الان هم که در حال ترک این کشورها هستیم. اکنون به‌نظر می‌رسد ایران به اندازه دیگر کشورها علاقه‌مند است آنچه آمریکا در این کشورها ساخته است، حفظ شود. ایران به جای آنکه بکوشد آنچه را آمریکا در این کشورها ساخته است، خراب کند، در پی حفظ آن است. فکر می‌کنم همه متوجه این امر شده‌اند.
- اخیراً لابی اسرائیل تلاش زیادی را آغاز کرده است تا کنگره را وادار کند تحریم‌های بیشتری برعلیه ایران اعمال کند که ظاهراً موفق نبوده است. آیا این امر به آن معناست که این لابی ضعیف شده است؟
فکر نکنم موضوع این باشد که آنها ضعیف شده‌اند، بلکه تفاسیر متفاوتی از این امر وجود دارد که چه چیزی برای اسرائیل بهتر است. روشن است که دولت نتانیاهو و دست‌راستی‌های تندرو مطمئن هستند که بهبود روابط ایران و آمریکا برای اسرائیل بد است، اما کسان دیگری هستند که فکر می‌کنند بهبود روابط 2کشور در حقیقت به اسرائیل کمک می‌کند، یعنی روابط عادی بین ایران و آمریکا این انگیزه را به ایران می‌دهد که علیه اسرائیل اقدام نکند. بنابراین، به‌نظرم لابی اسرائیل ضعیف نشده، بلکه دچار تفرقه است.
- روند ارائه و تصویب قوانین در کنگره چگونه است؟ آیا طرح‌های اولیه فقط باید مثلاً در سنا یا در مجلس نمایندگان مطرح و به رأی گذاشته شود؟
قوانین می‌تواند در ابتدا در هر کدام از 2بخش کنگره یعنی مجلس نمایندگان یا سنا مطرح شود. به‌طور سنتی، قوانین مربوط به بودجه ابتدا در مجلس نمایندگان مطرح می‌شود، اما عملاً هر عضو مجلس نمایندگان یا سنا می‌تواند طرحی را مطرح کند. طرح اولیه ابتدا باید در کمیته مربوطه تصویب شود. خیلی از طرح‌ها از همین مرحله نمی‌گذرد و تصویب نمی‌شود. اگر طرحی در کمیته تصویب شد، آنگاه باید در صحن به رأی گذاشته شود. وقتی این طرح در یک بخش کنگره تصویب شد، باید اول در کمیته مربوط در بخش دیگر و سپس در صحن بخش دیگر تصویب شود. اگر بخش دیگر آن را تصویب نکند، طرح از بین می‌رود. در واقع، تصویب‌کردن قانون در کنگره کار دشواری است.
- رئیس‌جمهور چه وقتی می‌تواند مصوبه‌ای را وتو کند؟
وقتی قانونی در 2بخش کنگره به تصویب برسد، رئیس‌جمهور 10روز کاری فرصت دارد که آن را امضا کند، نکند یا وتو کند. در 2حالت اول، به‌طور خودکار مصوبه قانون می‌شود. اگر رئیس‌جمهور آن را وتو کند، مصوبه باید به کنگره برگردد و اگر بیش از 2سوم 2بخش کنگره بار دیگر به آن رأی بدهند، وتوی رئیس‌جمهور بی‌اثر می‌شود.
- در ارتباط با تحریم‌ها، گفته می‌شود بخشی از تحریم‌ها را رئیس‌جمهور می‌تواند لغو کند، اما بخشی دیگر را فقط کنگره می‌تواند لغو کند. لطفا در این‌باره توضیح دهید.
موضوع پیچیده‌ای است. تصویب تحریم‌های جدید نیازمند تأیید رئیس‌جمهور است. اگر رئیس‌جمهور موافق نباشد، کنگره به سختی می‌تواند تحریم جدید را تصویب کند. البته تحریم‌های موجود بسیار متنوع هستند. لغو‌کردن کل این تحریم‌ها نیازمند تصمیم کنگره است، اما بسیاری از این قوانین این اختیار را به رئیس‌جمهور می‌دهد که آنها را به‌طور موردی و موقت لغو کند یا به حال تعلیق درآورد بنابراین رئیس‌جمهور تا حدی در این زمینه اختیار دارد.
- برخی نظرسنجی‌ها حاکی از کاهش شدید محبوبیت کنگره در میان مردم آمریکاست. یک نظرسنجی میزان رضایت از عملکرد کنگره را فقط 9درصد اعلام کرد. دلیل نارضایتی مردم از کنگره چیست؟
فکر می‌کنم به تعطیلی اخیر دولت و بی‌میلی کنگره برای آشتی‌کردن بی‌تأثیر نیست. اعضای کنگره باید با هم کار کنند و به توافق برسند، اما مواضع متفاوتی پیدا می‌کنند و در سال‌های اخیر اینگونه نبوده است. این امر تا حدی به‌دلیل ساختار حزب جمهوریخواه به‌خصوص در مجلس نمایندگان است که از سال2010در آن اکثریت دارند. این حزب دچار تفرقه است، یعنی جمهوریخواهان میانه‌رو و محافظه‌کاران افراطی موسوم به تی‌پارتی در آن هستند که از نظر عددی پرشمار نیستند، اما همیشه آماده‌اند علیه رهبری حزب شورش کنند. رئیس فعلی مجلس نمایندگان بسیار ضعیف است و همواره می‌کوشد دل آنها را به‌دست آورد.
در گذشته، رئیس مجلس نمایندگان اختیاراتی مانند دیکتاتورها داشت و اگر می‌خواست قانونی تصویب شود، بهتر بود همه اعضای حزب به آن رأی می‌دادند چون وی می‌توانست آنان را تنبیه کند، مثلاً از کمیته‌ها بر کنار کند یا امکان جمع‌آوری منابع مالی را برای انتخاب مجدد آنان تضعیف کند. تی پارتی معتقد است فقط قوانینی باید در مجلس نمایندگان تصویب شود که به تصویب اکثریت جمهوریخواهان برسد ! البته اکثریت مجلس نمایندگان خود یک اقلیت است. رئیس جاری مجلس نمایندگان به این وضع تن داده است.
- با توجه به فضای محافل سیاسی آمریکا، برداشت شما از نتیجه مذاکرات هسته‌ای چیست؟
فکر می‌کنم جامعه سیاست خارجی واقعاً خواهان مؤثربودن مذاکرات است. آنها خواستار بهبود روابط ایران و آمریکا هستند. مشکل این است که شمار رأی‌دهندگان به بهبود رابطه 2کشور زیاد نیست. در عوض، افراد زیادی هستند که حاضرند علیه این فرایند رأی دهند. اما در گذشته مواردی بوده است که کنگره خواستار دوستی نبوده، اما دولت توانسته این کار را بکند. معروف‌ترین مورد مربوط به نیکسون و کیسینجر بود که البته آن زمان اوضاع خیلی فرق می‌کرد و آنان بسیار پنهان‌کار بودند، کنگره را تحقیر می‌کردند و کاری را که فکر می‌کردند درست است، انجام دادند. کلینتون هم در چنین وضعی با ویتنام آشتی کرد.
دولت بوش رابطه را با لیبی بهبود بخشید، هر چند که اوباما بعداً زیر آب قذافی را زد! در آن زمان هم مردم آمریکا اشتیاقی به رابطه با لیبی نداشتند. به همین دلیل، به‌نظرم اگر دولت بر این امر پافشاری کند، می‌تواند بدون نیاز به تصویب کنگره با ایران به توافق برسد. دولت در سیاست خارجی برخلاف سیاست داخلی قدرت مانور زیادی دارد. فکر می‌کنم افراد زیادی هستند که علناً نمی‌گویند، اما می‌خواهند که این فرایند به نتیجه برسد. شرکت‌ها به‌خصوص شرکت‌های نفتی می‌خواهند با ایران کار کنند.
یک گروه داخلی در آمریکا که خواستار بهبود روابط ایران و آمریکاست، لابی ارمنی-آمریکایی است. چند هفته پیش 2محقق ارمنی به دفترم آمدند که از بهبود روابط 2کشور طرفداری می‌کردند، زیرا این امر سبب می‌شود آنها دیگر زیر فشار روسیه نباشند. آنها رابطه خوبی با ترکیه و آذربایجان ندارند. غرب هم از آنها حمایت نمی‌کند. بهبود روابط ایران و آمریکا باعث آزادی ارمنستان می‌شود و آنها مجبور نیستند به روسیه متکی باشند. لابی ارمنی در برخی ایالت‌ها به‌خصوص کالیفرنیا نفوذ فراوانی دارد.
