سارکوئیدوز چیست؟ تنگی نفس با علت ناشناخته

سارکوئیدوز (sarcoidosis ) ازجمله بیماری‌های با علت ناشناخته است.

سارکوئیدوز‮ یک ‬بیماری‮ ‬التهابی‮‌ ‬است‮ ‬که‮ ‬به‮ ‬صورت‮ ‬یک‮ ‬ضایعه‮ ‬پاتولوژیک‮، ‬ارگان‌های‮ ‬مختلف‮ ‬بدن‮ ‬را‮ ‬درگیر‮ ‬می‮‌‬کند. ‬به‮ ‬همین‮ ‬دلیل ‬بیماران‮ ‬برای‮ ‬تشخیص‮ ‬و درمان‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ به‮ ‬پزشک‮ ‬های‮ ‬مختلفی‮ مراجعه‮ ‬می‮‌‬کنند‮. ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬به‮ ‬طور‮ ‬شایع‮ ‬ریه‮ ‬و‮ ‬دستگاه‮ ‬تنفس‮ ‬را‮ ‬درگیر‮ ‬می‮‌‬کند‮ اما در عین حال‮ ‬به‮ سایر‮ ‬ارگان‮‌های‮ ‬مختلف‮ ‬بدن‮ ‬مثل‮ ‬قلب‮، مغز‮، چشم‮، کلیه‮، ‬مفاصل‮ ‬و‮ ‬پوست‮ ‬هم‮ ‬آسیب‮ ‬می‮‌‬رساند‮‮. ‬

دکتر‮ ‬اردا‮ ‬کیانی‮، ‬فوق‮‌تخصص‮ ‬بیماری‮‌های‮ ‬ریه‮ ‬و‮ ‬عضو‮ ‬هیأت‮ ‬علمی‮‌‬ دانشگاه‮ ‬علوم‮ ‬پزشکی‮ ‬شهید‮ ‬بهشتی‮ ‬به‮ ‬همشهری‮ ‬می‮‌‬گوید‮:‮ ‬در‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬که‮ ‬با‮ ‬تظاهرات‮ ‬بالینی‮ ‬مختلف‮ ‬ظهور‮ ‬می‮‌‬کند‮، توده‮ ‬کوچکی‮ ‬از‮ ‬بافت‮ ‬غیر‮ ‬طبیعی‮ (‬گرانولوما‮) ‬در‮ ‬اندام‮ ‬خاصی‮ ‬از‮ ‬بدن‮ ‬شکل‮ ‬می‮‌‬گیرد. بیماران ساکوئیدوزی با علائم غیراختصاصی به پزشک مراجعه می‌کنند، به همین دلیل از زمان بروز علائم تا زمان تشخیص، مدت زمان زیادی طول می‌کشد. بیماری به 2شکل حاد و مزمن در ریه قابل مشاهده است که البته شکل حاد آن بیشتر در افراد جوان دیده می‌شود.

علائم و نشانه‌های سارکوئیدوز

پزشکان معتقد هستند که شایع‮‌ترین نشانه‌های این‮ ‬بیماری ‬در‮ دستگاه تنفس‮ ‬و‮ ‬ریه‮ ‬با‮ سرفه، تنگی نفس و درد سینه بروز‮ ‬می‮‌‬کند‮ اما‮ ‬به‮ ‬دلیل‮ ‬آنکه‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬‬روی‮ ‬ار‬گان‌‬های‮ ‬مختلف‮ ‬بدن‮ ‬تأثیر‮ ‬می‮‌‬گذارد،‮ ‬در‮ ‬صورت‮ ‬ابتلا‬ی‮ ‬فرد‮ ‬به‮ ‬سارکوئیدوز‮ این‮ ‬بیماری‬، پوست‮‬، چشم‬، کلیه‬، قلب‮، ‬سیستم‮ ‬اعصاب‮ و‮ ‬استخوان‮‌‬ها‮ ‬و‮ ‬مفاصل‮ ‬را‮ ‬نیز‮ ‬درگیر‮ ‬می‮‌‬کند‮ ‬و‮ ‬باعث‮ ‬آسیب‮ ‬به‮ ‬هریک‮ از آنها ‬می‮‌‬شود‮. ‬

دکتر‮ ‬کیانی‮ ‬می‮‌‬گوید‮: ‬معمولا‮ ‬در شکل‮ ‬حاد‮ ‬این‮ ‬بیماری‮، ‬فرد‮ ‬با‮ ‬علائمی‮‌‬ همچون‮ ‬بزرگ‌ ‬شدن‮ ‬غدد‮ ‬لنفاوی‮ ‬ریه‮، ‬التهاب‮ ‬مفاصل‮ ‬دست‮ ‬و‮ ‬پا‮، ‬ضایعات‮ ‬دردناک‮ ‬قرمز‮ ‬روی‮ ‬پا‮ ‬و‮ ‬بیشتر‮ ‬روی‮ ‬ساق‮ ‬پا‮ ‬به‮ ‬پزشک‮ ‬مراجعه‮ ‬می‮‌‬کند‮ ‬و‮ ‬در‮ ‬شکل‮ ‬مزمن‮ ‬فرد‮ ‬مبتلا‮ ‬به‮ ‬سارکوئیدوز‮ ‬از‮ ‬سرفه‮، ‬تنگی‮ ‬نفسی‮ ‬که‮ ‬به‮ ‬تدریج‮ ‬پیشرونده‮ ‬است‮ ‬و‮ دردهای‮ ‬غیر‮‌‬اختصاصی‮ ‬قفسه‮ ‬سینه‮ ‬که‮ ‬البته‮ ‬مشابه‮ ‬دردهای‮ ‬قلبی‮ نیست‮، ‬شکایت‮ ‬می‮‌‬کند‮. ‬

این‮ ‬فوق‌تخصص‮ ریه‮ ‬از‮ ‬انواع ضایعات پوستی درصورت، گردن، بازوها و پاها یا تنه و‮ ‬التهاب‮ ‬در‮ ‬ساختمان‌‬های‮ ‬مختلف‮ ‬چشم‮ ‬مثل‮ ‬شبکیه‮ ‬و‮ ‬قرنیه‮ هم‮ ‬سخن‮ ‬می‮‌‬گوید‮ ‬و‮ ‬اضافه‮ ‬می‮‌‬کند‮ ‬که‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬می‮‌‬تواند‮ ‬به‮ ‬سیستم‮ ‬قلب‮ ‬نیز‮ آسیب‮ ‬برساند، ‬به‮ ‬طوری‮ ‬که‮ ‬باعث‮ ‬اختلال‮ هدایتی‮ ‬در‮ ‬قلب‮ و‮ ‬همچنین‮ نارسایی‮ ‬قلبی‮ ‬شود‮ ‬و‮ ‬علاوه‮ ‬براین، ‬در‮ ‬صورت‮ ‬ابتلای‮ ‬کلیه‮، ‬سبب‮ ‬اختلال‮ ‬در‮ ‬کارکرد‮ ‬درست‮ ‬آن‮ ‬شود‮. ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬اگر‮ ‬سیستم‮ ‬اعصاب‮ ‬را‮ ‬درگیر‮ ‬کند‮ ‬می‮‌‬تواند‮ ‬سبب‮ ‬ضعف‮ ‬عضلانی‮ ‬و‮ ‬بی‮‌‬حسی‮ ‬شود‮. ‬تورم‮ ‬مفاصل‮، ‬ناراحتی‌‬های‮ ‬عضلانی و ‬قرمزی‮ ‬و‮ ‬تورم‮ ‬مچ‮ ‬پاها‮ ‬از‮ ‬دیگر‮ ‬نشانه‌های‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬است‮. ‬به‮ ‬گفته‮ ‬این‮ ‬استاد‮ ‬دانشگاه‮، ‬احتمال‮ ‬درگیر‮ ‬شدن‮ ‬سایر‮ ‬اندام‮‌های‮ ‬بدن‮ ‬هم‮ ‬در‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬وجود‮ ‬دارد‮. ‬ بنابه‮ ‬گفته‮ ‬این‮ ‬استاد‮ ‬دانشگاه‮، ‬بیماری‮ ‬سارکوئیدوز‮ ‬خیلی‮ ‬مواقع‮ ‬با‮ ‬سل‮ ‬اشتباه‮ ‬گرفته‮ ‬می‮‌‬شود‮ ‬چرا‮ ‬که‮ ‬با‮ ‬سل،‮ ‬بافت‌‬شناسی‮ ‬مشابهی‮ ‬دارد‮. ‬

دکتر‮ ‬کیانی‮ ‬از‮ ‬بیماری‮ ‬ساکوئیدوز‮ ‬در‮ ‬خانمی‮ ‬صحبت‮ ‬کرد که‮ پس‮ ‬از‮ ‬تاتوی‮ ‬ابرو‮ ‬ضایعه‮ ‬گوشت‌‬آلودی‮ ‬در‮ ‬ابروی‮ ‬او‮ ‬به‮ ‬وجود‮ ‬آمد‮ ‬و‮ ‬پزشکان‮ ‬پس‮ ‬از‮ ‬انجام‮ ‬آزمایش‮‌های‮ ‬مختلف‮ ‬به‮ ‬ابتلا‮ی این خانم به ‬سارکوئیدوز‮ ‬ پی‮ ‬بردند‮. ‬

شیوع‮ ‬بیماری‮ ‬

دکتر کیانی خاطرنشان می‌کند که این بیماری جدید نیست و از قبل از دهه 70میلادی در جهان دیده شده است. او از شیوع بیشتر این بیماری در استان‌های شمالی کشور به ویژه غرب گیلان سخن می‌گوید و اظهار امیدواری می‌کند که با مطالعاتی که در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری با همکاری انجمن سارکوئیدوز در حال انجام است، محققان و پزشکان به نتایج خوبی در زمینه اپیدمیولوژی و آسیب‌شناسی این بیماری برسند. به گفته وی شیوع این بیماری یک تا 40در هر 100هزار نفر است که البته این میزان بنا بر منطقه جغرافیایی و نژاد متفاوت است.

این‮ ‬فوق‮‌‬تخصص‮ ‬ریه‮ ‬با‮ ‬تأکید‮ ‬بر‮ ‬اینکه‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬علت‮ ‬شناخته‌‬شده‬ای‮ ‬ندارد‮ ‬می‮‌‬گوید‮:‬ چون‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬علت‮ ‬مشخصی‮ ‬ندارد‮ ‬بنابراین‮ ‬درمان‮ ‬مشخصی‮ ‬هم‮ ‬ندارد‮ ‬مگر‮ ‬آنکه‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬ارگان‌های‮ ‬حیاتی‮ ‬بدن‮ ‬مثل‮ ‬قلب‮ ‬و‮ ‬مغز‮ ‬را‮ ‬درگیر‮ ‬کند‮ ‬که‮ ‬در‮ ‬چنین‮ ‬شرایطی‮ ‬نیاز‮ ‬به‮ ‬درمان‮‌های‮ ‬اختصاصی است. ‬در‮ ‬موارد‮ ‬درگیری‮ ‬ریوی‮ ‬حاد‮، خوشبختانه‮ ‬بیماری‮ ‬خود‮ ‬محدود‮‬شونده‮ ‬است‮ ‬و‮ ‬خود‬به‬خود‮ ‬بهبود‮ ‬می‮‌‬یابد‮ ‬و‮ ‬احتیاج‮ ‬به‮ ‬درمان‮ ‬خاصی‮ ‬ندارد‮. ‬

دکتر‮ کیانی‮ ‬معتقد‮ ‬است‮ ‬که‮ ‬گرچه‮ ‬برای‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬هنوز‮ ‬علت‮ ‬مشخصی‮ ‬اعلام‮ ‬نشده‮ ‬است‮ ‬اما‮ ‬مطالعات‮ ‬انجام‮ ‬شده‮ ‬نشان‮ ‬می‮‌‬دهد‮ ‬که‮ ‬از‮ ‬عفونت‮‌‌های‮ ‬مختلف‮ ‬گرفته‮ ‬تا‮ ‬ضعیف‌‬شدن‮ ‬سیستم‮ ‬ایمنی‮ ‬بدن‮ ‬و همچنین‮ ‬زمینه‮ ‬ژنتیک،‮ ‬می‮‌‬تواند‮ فرد‮ ‬را‮ ‬مستعد‮ ابتلا ‬به‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬کند؛‮ ‬البته‮ ‬هیچ‮ ‬کدام‮ ‬از‮ ‬اینها‮ ‬هنوز‮ ‬ثابت‮ ‬نشده‮ ‬است‮. ‬

احتیاط‮ لازم‮ ‬

از‮ ‬آنجا‮ ‬که‮ ‬این‮ ‬بیماری‮ ‬می‮‌‬تواند‮ ‬سایر‮ ‬ارگان‮‌های‮ ‬بدن‮ ‬را‮ ‬نیز‮ ‬درگیر‮ ‬کند‮ ‬بنابراین‮ باید‮ ‬به‮ ‬طور‮ ‬سالانه‮ ‬و‮ ‬منظم‮ ‬یا‮ ‬حداقل‮ 2بار‮ ‬در‮ ‬سال‮ ‬مناطقی‮ ‬که‮ ‬احتمال‮ ‬خطر‮ ‬بیشتر‮ ‬وجود دارد‮ ‬مثل‮ ‬قلب‮، ‬چشم‮ ‬و‮ ‬کلیه‮ ‬مورد‮ ‬معاینه‮ ‬قرار‮ ‬گیرند‮. ‬

چگونگی تشخیص بیماری

دکتر کیانی می‌گوید: برای تشخیص مناسب و دقیق باید از مجموعه نشانه‌های بالینی کمک گرفت و پس از آن با رادیوگرافی از قفسه سینه و نمونه‌برداری از ریه و غدد لنفاوی و سایر اندام‌های دیگر بنا به صلاحدید پزشک متخصص به تشخیص درست رسید. از روش‌های جدید مثل پوزیترون امیشن توموگرافی در درگیری‌های قلبی سارکوئیدوز‌ استفاده شده است.

انجمن سارکوئیدوز ایران

دکتر عاطفه عابدینی، فوق‌تخصص بیماری‌های ریه و دبیر انجمن سارکوئیدوز به همشهری می‌گوید: این انجمن در سال1392 در بیمارستان مسیح دانشوری در تهران تشکیل شد. این انجمن، اهداف پژوهشی، درمانی و آموزشی را در جهت خدمت به بیماران دنبال می‌کند. در این انجمن بیمارانی که تشخیص داده شده سارکوئیدوز دارند یا مشکوک به آن هستند تحت پیگیری و معاینات مکرر و مداوم قرار می‌گیرند. او با بیان اینکه انجمن و کلینیک ویژه سارکوئیدوز‮ ‬هم‮ ‬در‮ ‬بیمارستان‮ ‬مسیح‮ ‬دانشوری‮ راه‌اندازی شده‮ ‬است،‮ ‬می‮‌‬گوید‮: درمانگاه سارکوئیدوز به دانشجویان پزشکی و محققین این امکان را می‌دهد که دسترسی آسان به بیماران و منابع و مقالات علمی داشته باشند‮. ‬

عابدینی‮ ‬اضافه‮ ‬می‮‌‬کند‮: بیمار مبتلا به سارکوئیدوز احتیاج به پیگیری مرتب و مداوم دارد که این امر مستلزم معاینات دوره‌ای منظم است. به همین منظور‮ ‬انجمن‮ ‬و کلینیک ویژه سارکوئیدوز، بیمارانی که تشخیص ثابت‌شده داشته یا مشکوک به سارکوئیدوز ‬هستند را تحت پوشش قرار داده و درصورت درگیری ارگانی غیر از ریه مشاوره‌های لازم با فوق‌تخصص مربوطه انجام می‮‌پذیرد.

شیوع سارکوئیدوز در غرب استان گیلان

همانند سایر کشورهای دنیا، شیوع سارکوئیدوز بنا به منطقه جغرافیایی متفاوت است. یک فوق‌تخصص ریه نسبت به شیوع این بیماری در غرب استان گیلان هشدار می‌دهد.

دکتر سیدعلی علوی‌فومنی، فوق‌تخصص ریه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان به همشهری می‌گوید: از سال81 تاکنون، بیش از 500 مورد بیمار مبتلا به سارکوئیدوز در غرب استان گیلان شناسایی شده است. به همین دلیل در خرداد‌ماه گذشته، نخستین کنفرانس سارکوئیدوز را در رشت برگزار کردیم.

دکتر علوی خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه هنوز عامل این بیماری مشخص نشده نمی‌توان با قاطعیت اعلام کرد که به چه دلیل آمار مبتلایان به سارکوئیدوز در غرب گیلان بالاست اما به‌نظر می‌رسد که عوامل ژنتیک و محیطی خاص که در بروز این بیماری ثاثیر آنها مطرح شده است در این منطقه شایع‌تر باشد.