از این‌رو درس‌های فرای زمان و مکان مکتب عاشورا از بنیادی‌ترین اعتقادات جامعه هنری ایرانی محسوب می‌شود که در طول سال و در هر مجموعه رد پای فرهنگ والای آن را می‌توان بازشناخت. اگر در دوران صفوی و حتی پیش از آن همه تلاش‌های تصویری در بازنمایی اصل واقعه عصر عاشورا و به اسارت کشیدن خاندان خورشید امامت معطوف بود، رفته‌رفته کنش نقاشانه به القای هنری‌تر این حماسه همیشه‌جاوید پرداخت تا آن سان که اشکال پیشرو از هنر عاشورایی در جنبش سقاخانه حوالی دهه٤٠ شمسی پا گرفت؛ این جنبش هنری گرچه صرفا یک جنبش هنری - مذهبی نبود اما بهره جستن بسیاری از هنرمندان آوانگارد از نماد سقاخانه خود گویای عمق نفوذ عاشورا میان جامعه ایرانی بود؛ ویژه آنکه در آن سال‌ها هنرمندان ایرانی در تلاش بودند تا راه خود را از موج نقاشی مدرن آمریکایی- اروپایی جدا کنند. از همین رهگذر جنبش سقاخانه را با المان‌های معروف و جهانی‌شده ایرانی اسلامی برگزیدند.
این تحول ادامه یافت تا با رشد بینش بصری مردم و ارتقای سواد تجسمی، در روزگار معاصر گاه با یک تاش رنگی سرخ‌فام در بستری از سپیدی بوم هم می‌توان یک دنیا حرف در وادی عاشورا زد. هر چند به درستی، هنوز هم نقاشی، عکس و پوستر عاشورایی سهمی پررنگ در خلق محصولات هنری ما دارند، اثر شاخص همان نگارگری جاویدان استاد محمود فرشچیان است که از ظهر عاشورا خلق شده است. در آستانه اربعین حسینی ده‌ها رویداد تجسمی در سراسر ایران برپا می‌شود که چند نمونه آن از نظر شما می‌گذرد.
روز پایانی عکس‌های کربلا
فرهنگسرای بهمن که از عاشورا میزبان نمایشگاه عکس سجده صاحب‌نظران بود تا عصر فردا از این زیارتنامه تصویری، میزبانی می‌کند. این نمایشگاه شامل تصاویر کمتر دیده شده از کربلا و اماکن زیارتی عراق است و به‌خاطر استقبال اقشار مختلف مردم تا اربعین حسینی تمدید شده است. عکس‌ها حاصل سفرهای محمد خوشرو بین سال‌های ١٣٨٨ تا ١٣٩٠ به عتبات عالیات عراق است که دوربین در آن بسان یک زائر، جلوه‌های معنوی و زیبایی‌شناسی حرم‌های مطهر ائمه را به تصویر کشیده است. مجموعه این عکس‌ها در قالب کتاب نفیس «سجده صاحب‌نظران» توسط مؤسسه توسعه ایرانیان به زیور طبع آراسته شد. اینک ٣٦ تصویر برگزیده این عکس‌ها با محوریت ضریح نورانی امام حسین(ع) و بین‌الحرمین و حرم مطهر ابوالفضل(ع) در جنوب تهران در معرض دید همگان است. این عکس‌ها به‌طور ضمنی تاریخ معماری اسلامی، از قدیمی‌ترین ضریح مربوط به دوران آل بویه تا آخرین ضریح طراحی‌شده توسط استاد فرشچیان را مرور می‌کند.
سوگواره عصر سوره
همزمان با اربعین حسینی، سوگواره عصر سوره شامل نمایشگاه عکس و نقاشی، تعزیه و تئاتر در روزهای دوم تا چهارم دی‌‌ماه در حوزه هنری برپا می‌شود. نمایشگاه برگزیدگان پنجمین جشنواره پوسترهای عاشورایی، نمایشگاه نقاشی آثار عاشورایی و همچنین نمایشگاه عکس برگزیدگان جشنواره شورش رنگ‌ها و جوشش دل‌ها ازجمله برنامه‌های بخش تجسمی عصر سوره در روزهای پایانی‌ماه صفر است. در کنار این رویدادهای تجسمی، تکیه هنرمندان در فضای باز حوزه هنری برپا می‌شود که تعزیه‌های مجلس حر، حضرت عباس(ع) و بازار شام و شهادت حضرت رقیه(س) در 3شب آخر‌ماه صفر در این تکیه به اجرا درمی‌آید. پرده‌خوانی و مراسم مداحی و عزاداری و شب شعر از دیگر بخش‌های این سوگواره است.
نقاشی‌های معرفت صدف
در آستانه اربعین حسینی نقاشی‌های عاشورایی علی شیخی در نگارخانه ابوالفضل عالی حوزه هنری روی دیوار رفته است. معرفت صدف عنوان این نمایشگاه است که در آن هنرمند، تلاش کرده با سبک آبستره و زاویه نگاه نمادین و فراواقع‌گرایانه مفاهیم بلند و آسمانی عاشورا را منعکس کند. به گفته شیخی، خلق این آثار 3 سال زمان برده و توجه ویژه او در این آثار به مبارزه عاشورا معطوف بوده است: در یکی از آثارم حرکت ماهی‌ها را خلاف جریان آب کشیده‌ام تا با این نماد نشان بدهم برای رسیدن به بارگاه امام حسین(ع) باید مسیر سختی را طی کنیم. نفر برگزیده نقاشان پیرغلامان اهل‌بیت در اردبیل با بیان اینکه سعی کرده پیام عاشورا را با نمادها و به زبان تصویر بیان کند، افزود: بیشتر در آثارم از نماد گل استفاده کردم و خون را کمتر در آثار به تصویر کشیدم. عقیده دارم واقعه عاشورا را نباید تنها با کشیدن خون به نمایش گذاشت؛ وقتی گلی پرپر کشیده می‌شود، تأثیری به‌مراتب بیشتر بر مخاطب می‌گذارد.
* مطلع شعری از آیت‌الله صافی گلپایگانی
