اینجا همان مکانی است که در دهه 60 مرکز اسلامی فیلمسازی و محلی بود برای تربیت نسل تازه‌ای از کارگردانان و امروزمیراث‌دار سینمای ایران است. با محمدحسن پزشک، مدیر موزه سینما که سابقه حضور در پست معاونت سینمایی و مدیرعاملی بنیاد سینمایی فارابی را نیز در کارنامه دارد و در مدت حضورش در موزه کوشیده تا فعالیت‌های آن را گسترش دهد گفت‌وگو کرده‌ایم. موزه او این روزها میزبان یادگارهای زنده‌یاد پیمان ابدی بدلکار حرفه‌ای سینمای کشورمان شده است.
- معمولاً موزه‌ها مکانی است برای آثار گذشتگان اما ظاهراً موزه سینما با نگاهی متفاوت راه‌اندازی و اداره می‌شود؟
دقیقاً همین‌طوراست. درواقع موزه سینما یکی ازموزه‌های متفاوت در کشور ماست که اگرچه در آن گنجینه‌ای ازعکس‌ها، اسناد و وسایل و تجهیزات قدیمی سینما و از شخصیت‌های سینمایی نظیر دوبلورها وفیلمسازان ونیزپشت صحنه فیلم‌های بزرگ، پوسترها و دیگر وسایل وابسته به سینما به نمایش گذاشته شده‌است اما آثار بسیاری از افرادی که در قید حیات هستند و آثارشان نیز در این موزه نگهداری می‌شود.
- موزه تحت نظارت سازمان و یا نهاد خاصی اداره می‌شود؟
موزه سینما یک تشکیلات مردم‌نهاد است و هیچ مرکز دولتی در اداره این موزه دخالت ندارد. در واقع با توجه به داشتن هیئت امنا به هیچ سازمان و نهادی متصل نیست. البته کمک‌هایی از سوی برخی مسئولان مانند مهندس یزدانی شهردار منطقه داریم. ایشان نهایت کمک و همکاری را با موزه داشته‌اند و هزینه‌های بسیار زیادی را متقبل شده‌اند. بناهایی که در حال تخریب بود، به همت ایشان مرمت شد. یکی از کهنسال‌ترین درخت‌های تهران در موزه سینماست که شهرداری در نگهداری از آن به ما کمک زیادی می‌کند و جا دارد که از زحمات بی‌دریغ ایشان و همه مسئولانی که در شهرداری منطقه یک ما را حمایت کرده‌اند تشکر کنیم.
- در میان آثاری که در موزه قرار دارد برخی تصاویر مربوط به افرادی است که در گذشته یا حال ممنوعیت کاری داشته‌اند. مشکلی در این زمینه برای شما ایجاد نمی‌شود؟
معتقدم ما نباید بخشی از تاریخ سینما را پاک کنیم و اگر هم حاشیه‌ای وجود دارد باید درباره آن در جای دیگر حل شود. به هر حال تاریخ ارزشمند است و نباید حذف شود و این افراد هم بخشی از خاطرات مردم هستند. ازهمه جشنواره‌های معتبر اینجا جایزه هست. دراینجا تاریخ سینمای ایران مرور می‌شود، سازندگان فیلم‌ها را می‌شناسید، فیلم‌ها را می‌بینید. اینجا با کمک یک عده‌علاقه‌مند درست شده مانند عزت‌الله‌انتظامی که نقش بسیارتأثیر‌گذاری در این موزه داشته‌اند و دارند. ایشان و سایر دوستانشان برای این موزه بسیار زحمت کشیده‌اند بدون حمایت و چشمداشت این موزه امروز این‌گونه شده است.
- یادگارهای سینماگران و افراد مشهور را چگونه جمع‌آوری می‌کنید؟ خودتان به سراغشان می‌روید یا خودشان مراجعه می‌کنند؟
در برخی ازموارد من شخصاً اقدام کرده‌ام و ازسینماگران خواسته‌ام جوایز خود را به موزه اهدا کنند. در برخی مواقع هم دوستان لطف دارند و خودشان از این موضوع استقبال می‌کنند اما حضوربزرگانی مثل عزت‌الله انتظامی و عباس کیارستمی که دراهدای جوایز و یادگارهای سینمایی‌شان پیشقدم شدند، عاملی بود که بسیاری ازاهالی سینما علاقه‌مند بشوند و به موزه سینما اطمینان کنند تا اسناد و مدارک و گنجینه‌هایشان را تحویل دهند.
البته ما جزء معدود کشورها و پیشگام در این موضوع هستیم که توانسته‌ایم فضایی را فراهم کنیم که بشود جوایز و دست نوشته‌ها و یادگاری‌های هنرمندان حفظ شود و این بسیار ارزشمند است. به‌طور مثال اصغر فرهادی ضمن بازدید از موزه سینمای ایران برای تحویل جوایز و یادگارهای خود از جمله جایزه‌ی «اسکار» به موزه سینما اعلام آمادگی کرده است.
- در خبرها آمده که یادگارهای زنده‌یاد پیمان ابدی هم قرار است به موزه اضافه شود؟
بله. یادگارهای زنده‌یاد پیمان ابدی بدلکار حرفه‌ای سینمای کشور شامل لوح‌های تقدیر و مدارک مربوط به آتش‌نشانی و شنا و... و مدال‌ها و افتخارات ایشان و تندیسی از پیمان ابدی با لطف و بزرگواری مادرشان دراختیار موزه سینما قرار گرفته است که این آثار پس از آماده‌سازی درغرفه‌مخصوص در معرض دید علاقه‌مندان سینما قرار گرفته است.
- معمولاً در کشور ما استقبال بسیار کمی از موزه‌ها می‌شود. موزه سینما هم چنین است؟
متأسفانه این‌گونه است، اما دوست دارم رسانه‌ها به گونه‌ای کار کنند که نشان دهند موزه سینما فضایی متفاوت است چون سینما زنده است. ما حتی زمینه‌ای ایجاد کرده‌ایم تا مدارس دانش‌آموزان را برای بازدید بیاورند. معتقدم رسانه‌ها باید بیش از اینها در زمینه فرهنگسازی گام بردارند. فیلم‌های سینمایی ما نشان‌دهنده فرهنگ ماست. ما نخل طلا در موزه سینما داریم، چیزی که کمتر کشوری آن را دارد. اما متأسفانه مردم خیلی از امکانات و داشته‌های موزه ما مطلع نیستند. انتظار من از اصحاب رسانه این است که در این زمینه بیش از اینها کار کنند.
- مهم‌ترین ویژگی موزه سینما را در چه می‌دانید؟
موزه سینما، از آن دسته موزه‌هایی است که پایتان را داخل آن بگذارید حوصله‌تان به هیچ عنوان سرنمی رود، در گوشه گوشه این عمارت به خاطر وجود المان‌هایی از سینمای ایران، به راحتی می‌توانید حس و حال سینما و دنیای آن سوی جعبه جادویی تلویزیون را درک کنید. ما حتی برای کودکان هم بخش‌هایی را در نظر گرفته‌ایم و تهیه‌کننده‌های بسیاری عروسک‌های فیلم‌های خود را در اختیار موزه قرار داده‌اند. عروسک‌های مانند کلاه قرمزی و پسرخاله، عروسک گربه فیلم «الو الو من جوجوام» حتی چکمه قرمزفیلم «چکمه» را در تا همه شهروندان از هر سن و قشری بتوانند از این موزه بازدید کنند.
موزه سینما به روایت تاریخ
از تاریخ دقیق بنای باغ و ساختمان اطلاع دقیقی دردست نیست اما مستندات روایی حکایت از آن دارد که این باغ درزمان محمدشاه قاجارساخته شده است. پس از فوت نظام‌الدوله مالک باغ، پسرش دوستعلی خان معیر الممالک داماد ناصرالدین شاه شد. او براساس آنچه روایت کرده‌اند به این باغ و عمارتش اهمیتی نمی‌داد تا اینکه باغ رو به ویرانی گذاشت. در سال 1316 شمسی به دستور «علی اصغر حکمت» وزیرمعارف عمارت خریداری و بازسازی و از آن به‌عنوان مدرسه استفاده شد. در سال 1336 شمسی باغ فردوس بین وزارت آموزش و پرورش و شهرداری تقسیم شد. در این هنگام بنیاد فرح پهلوی باغ فردوس را از شهرداری خریداری و پیرو تصمیمی که مبنی بر احیا باغ فردوس برای برگزاری جشن‌های فرهنگ و هنر گرفته شده بود مرمت باغ به سازمان رادیو و تلویزیون ایران سپرده شد. در این دوران این باغ مرکز فعالت‌های هنری شد وپس ازانقلاب اسلامی نیز در سال 1358زیر پوشش وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی درآمد وبه‌عنوان مرکز آموزش فیلمسازی از آن استفاده می‌شد. فکرایجاد موزه سینمای ایران در 1373 با حمایت مهندس سیدمحمد بهشتی درزمان ریاست مرکز توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران مطرح شد و در 1377 در مراسمی، فاز اول موزه سینمای ایران در خیابان لاله‌زار، کوچه پیرنیا افتتاح شد. انتشارچند کتاب، یک مجموعه کارت پستال، یک مجموعه موسیقی متن فیلم‌های ایرانی و برگزاری جشن‌های 100 سالگی سینمای ایران، آغاز فعالیت‌های موزه سینما بود. سرانجام در 1380، با حمایت و کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور سینمایی، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و بنیاد فارابی، موزه سینمای ایران در بخشی از باغ فردوس، که قبل از انقلاب ستاد جشن هنر شیراز و نمایشگاه هنرهای تجسمی و محل اجرای کنسرت موسیقی بود و سپس در سال‌های پس از انقلاب، مرکز آموزش فیلمسازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد، با حضور سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت، افتتاح شد.
معرفی امکانات و بخش‌های مختلف موزه
تالارهای موزه شامل 7 تالار است، با ورود به محوطه باغ از طریق پله‌های ساختمان زیبای باغ فردوس می‌توان وارد تالارهای موزه شد. در طبقه فوقانی 3 سالن وجود دارد و از داخل تالار سوم سینما به وسیله پله‌های مارپیچ می‌توان 4 تالار دیگر را بازدید کرد. اما بخش‌های دیگر شامل:
عکس‌ها: هزاران عکس از صحنه‌های فیلم‌های سینمایی، پشت صحنه و مراحل فیلمسازی و فعالیت‌های سینمایی وهنرمندان و دست‌اندرکاران صنعت و هنر سینماست که قدیمی‌ترین آن به نخستین روزهای نمایش فیلم در ایران باز می‌گردد.
فیلمنامه‌ها: 400 فیلمنامه ساخته شده در این موزه نگهداری می‌شود.
اعلان‌ها: بیش از 2500 اعلان سینمایی از دهه 1310 تاکنون گردآوری شده و بخشی از آن به نمایش گذاشته شده‌است.
جایزه‌های داخلی و بین‌المللی: بخشی ازجوایزوافتخارات بین‌المللی سینمای ایران در موزه جمع‌آوری شده و تکمیل آن ادامه دارد.
کتاب‌ها: کتاب‌های سینمایی از نخستین چاپ‌ها تاکنون است که به حدود 8000 جلد می‌رسد.
اسناد و مدارک: حدود 3000 قطعه سند شامل اسناد دولتی، نمایش‌ها، قراردادها، اسناد تاریخی، اسناد مالکیت، سینماها و... از حدود 90 سال پیش تاکنون موجود است.
فیلم و ویدئو: 1000 فیلم سینمایی ایرانی به همراه 500 عنوان نمونه کوتاه (آنونس) آرشیو تصویری فعلی موزه را تشکیل می‌دهد.
مطبوعات: شامل 5000 جلد نشریه است که قدیمی‌ترین آن متعلق به سال 1309 است.
اسباب سینما توگراف: شامل حدود 300 دستگاه و ابزار قدیمی است که بسیار قیمتی و قابل نمایش در موزه است که قدیمی‌ترین این دستگاه‌ها متعلق به 1309 است و ساخت صنعتگران قدیمی سینمای ایران است که در همان زمان هم موجب شگفتی خارجی‌ها می‌شده است.
لباس، دکور و گریم: نمونه‌های تاریخی لباس، دکور سازی، صحنه‌آرایی و چهره‌پردازی است که تلاش بسیار زیادی برای جمع‌آوری آنها صورت گرفته است.
