هوای روزهای پایانی بهمن‌ماه به لطف بادها کمی از شرایط بحران خارج شده است و تهرانی‌ها روزهای سراسر دود و مه را به فراموشی سپرده‌اند. مرکز کنترل کیفیت هوای تهران نیز شرایط هوای پایتخت را ناسالم اعلام کرد که با وزش باد عصرگاهی به‌تدریج هوای پایتخت تمیزتر شد. اما در این روزها که وارونگی دما کمتر شده است و کمتر کسی نگران آلودگی هواست، رئیس سازمان ثبت‌احوال کشور از افزایش مرگومیرها هنگام آلودگی هوای پایتخت خبر داده است.
وزارت بهداشت سال‌هاست با تکیه بر داده‌هایی که به آمار کیو (Q) معروف است، براساس شاخص‌های جهانی مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوای شهرهای بزرگ کشور را ثبت می‌کند.براساس این آمار، سالانه در شهر تهران بیش از 4هزار و 400نفر بر اثر آلودگی هوا می‌میرند؛ در واقع به ازای هر 24ساعت 12نفر در تهران بر اثر آلودگی هوا به کام مرگ می‌روند به‌عبارت دقیق‌تر در هر2ساعت یک نفر. این آمار رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
روز گذشته نیز رئیس سازمان ثبت احوال گفت که همواره این آمار را به مراجع ذیربط اعلام می‌کنیم چرا که در زمان افزایش آلودگی هوا مرگ‌ومیر به‌ویژه در کلانشهرها افزایش پیدا می‌کند.محمد ناظمی اردکانی درباره تأثیر میزان آلودگی در افزایش مرگومیرها، گفت: آمار دقیقی از میزان مرگومیرها بر اثر آلودگی هوا وجود ندارد و دلایل مشترکی برای این مرگ اعلام می‌شود.
بیشترین عامل آلاینده هوای شهر تهران نیز از سوی محققان و کارشناسان خودروها اعلام شده‌اند. بیش از 75درصد آلودگی هوا ناشی از تردد خودروهای پایتخت است.در تهران بیش از 3میلیون خودرو در حرکت است و بیش از 3میلیون موتورسیکلت نیز در شهر تهران تردد می‌کند.
آلاینده‌های متحرک
براساس مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران، هر خودرو به ازای هر کیلومتر 64گرم آلودگی تولید می‌کند. هر سفر شهری در این طرح در حدود 9کیلومتر تعیین شده است. در واقع هر خودرو به ازای هر سفر شهری بیش از نیم کیلوگرم آلودگی هوا تولید می‌کند. هر موتورسیکلت نیز در شهر تهران به اندازه خودروهای شخصی آلودگی تولید می‌کند. با تکیه بر این مطالعات در تهران بیش از 16میلیون سفر شهری انجام می‌شود و این به‌معنای آن است که در هر روز 9هزار و 216تن آلودگی وارد هوای پایتخت می‌شود.
فقط کافی است تصور کنید که این حجم از آلودگی وارد ریه شهروندان تهرانی می‌شود. گاه به لطف باد و باران این آلودگی‌ها به چشم نمی‌آید اما در روزهایی که هوا سنگین می‌شود، آلودگی به هیأت سایه سنگین مرگ بر فراز پایتخت در می‌آید. چندی پیش مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت از بروز30تا60نوع مرگ‌ومیر به ازای هر یک میلیون جمعیت شهری در ایران خبر داده بود.
این در حالی است که براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه 80هزار مورد مرگ‌ومیر در ایران به‌علت عوامل محیطی رخ می‌دهد. مرگ‌ومیر براثر عوامل محیطی در کشورهای مختلف 15تا30درصد مرگومیرها را تشکیل می‌دهد که این آمار در ایران 21درصد است. البته میزان مرگ‌ومیر بر اثر عوامل محیطی تا سال 1404 به 80 نفر در 100 هزار نفر باید کاهش پیدا کند که با روند افزایش مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در تهران و شهرهای بزرگ، دست یافتن به چنین برنامه‌ای کمی دور از ذهن به‌نظر می‌رسد.
طرح جامع کاهش آلودگی هوای شهر تهران نیز پس از گذشت تقریبا 30سال همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و هنوز برنامه‌ای قطعی برای کاهش آلودگی پایتخت در دست نیست. طرح‌های بازدارنده تنها حربه مقابله با آلودگی هوا در روزهایی است که سخت‌تر می‌شود نفس کشید.
مرگ سالانه بیش از 4هزار و 400شهروند در تهران و بیش از 3هزار و 200نفر در مشهد و 2هزار و 700نفر را در اصفهان به کام خود می‌کشد.آمارهای اعلام نشده در سایر شهرهای دیگر نیز بیانگر بروز یک فاجعه زیست‌محیطی در شهرهای بزرگ کشور است. اما همین که هوای این شهر کمی به شرایط سالم نزدیک می‌شود، آلودگی هوا نیز فراموش می‌شود و بحران هر ساله این شهر رنگ می‌بازد.
این روزها آسمان پایتخت و شهرهای بزرگ کمی آبی‌تر است و به‌نظر نمی‌رسد که همین هوا بتواند روزانه 12نفر را به کام مرگ فرو ببرد. اما این فاجعه هر روز بر فراز شهرهای بزرگ کشور پرسه می‌زند.
