به نظر آزمایش ساده و پیشپا افتادهای میآید، نه؟ اما همینکاری که به نظر ما خیلی معمولی است، برای خیلیها آرزوست. همینکه ما میتوانیم با دستانمان نه تنها اشیا را جابهجا کنیم بلکه میتوانیم جنس و شکل آنها را هم حدس بزنیم، به کمک سیستم اعصاب و مغز ما اتفاق میافتد و ساختار پیچیدهای دارد.
آدمهای زیادی در سراسر زمین هستند که به دلایل مختلفی دستشان را از دست دادهاند. اما به لطف فناوری، امکان استفاده از دستهای مصنوعی یا همان پروتزها را دارند و میتوانند خیلی از کارهایی را که برشمردیم، با کمک همین دستهای مصنوعی انجام دهند. این دستها به جز یکسری سیم و قطعات که چیز دیگری نیستند. بهعبارت دیگر حس ندارند! پس چهطور میتوانند به آدمها کمک کنند تا چیزهایی را که لمس میکنند، حس کنند و جنسشان را تشخیص دهند؟
دانشمندان به تازگی روباتی ساختهاند که به افراد بدون دست، امکان لمس اشیا را میدهد. یعنی نوک انگشتان این دست مصنوعی، به حسگرهایی مجهز است که حس لامسه را بهوجود میآورد. این روبات برای یک ماه روی بازوی مردی قرار گرفت که در آتشسوزی دستش را از دست داده بود. این مرد سرانجام توانست نرمی و سفتی اشیا را تشخیص دهد. یعنی با کشیدن نوک انگشتان مصنوعیاش روی اجسام، آنها را حس کرد. اتفاقی که ۹ سال بود نمیتوانست تجربه کند.
به گفتهی سازندگان این روبات، این اولینباری است که دست مصنوعی میتواند حس لامسه را به فردی برگرداند که دستش قطع شده است. جالب است بدانید که تا قبل از این اختراع، دستهای مصنوعی پیشرفته تنها میتوانستند با فکرکردن فرد، حرکت کنند. یعنی همانکاری که یک فرد عادی، در کسری از ثانیه انجام میدهد. وقتی تصمیم میگیریم لیوان را برداریم، دستمان را دراز میکنیم و آن را برمیداریم! الکترودهایی که به شانه وصل میشوند، امکان کنترل این دستها را فراهم میکند و با فکرکردن کنترل میشوند.
البته سالها دربارهی شناخت و روش کار دستها و همچنین فشار و نوع برداشتن وسیلههای مختلف مطالعه و تحقیق شده است. مثلاً برای فهمیدن این موضوع لیوانی بردارید؛ بدون اینکه هیچفکری کرده باشید، وقتی میخواهید لیوانی را بردارید، انگشتانتان شکل لیوان را به خود میگیرند. برای برداشتن یک لیوان شیشهای نازک، ناخودآگاه حواستان هست زیاد به آن فشار وارد نکنید. همهی این کارها را ما غیرارادی انجام میدهیم، اما برای ساختن وسیلهای که توانایی انجام این کارها را داشته باشد، باید به چگونگی انجامشان آگاه بود! مثلاً زمان بلندکردن یک تخممرغ باید فشاری را که به آن وارد میکنیم، بسنجیم وگرنه فشار انگشتان مصنوعی بیشتر از مقدار مورد نیاز خواهد بود و تخممرغ خواهد شکست!
روبات ساخته شده کمی بزرگتر از دست واقعی است و در قدم بعدی، باید روی کوچکتر کردن آن کار شود. البته هنوز این روبات کامل نیست و بسیاری تواناییهای حس لامسه مثل سنجش گرمی و سردی را هم ندارد.