با تراژدی تلخ حذف تدریجی شیر و لبنیات از سفره خانوارهای ایرانی از 15تیرماه سال90 و قطع پرداخت یارانه 500میلیارد تومانی به سالانه 2میلیون و 300هزار تن شیر نایلونی، وعده‌های دولت دهم برای تخصیص این یارانه به تولید و افزایش رقابت در عرضه و تثبیت قیمت‌ها رقم خورد.
دستاورد این شیوه سیاستگذاری، افزایش بیش از هزار درصدی قیمت شیر یارانه‌ای خانوار (با لحاظ کاهش 100گرمی وزن و درصد چربی به 1.5درصد) و کاهش 42درصدی مصرف شیر و لبنیات در 2سال گذشته بوده است. قطع توزیع شیر مدارس و تنزل سرانه مصرف این محصول به 69کیلوگرم یعنی کمتر از نصف سرانه مصرف 167کیلوگرمی شاخص توسعه‌یافتگی در دنیا (کمتر از یک سوم مصرف سرانه 250کیلوگرمی در برخی کشورها) از دیگر دستاوردهای هدفمندی یارانه شیر خانوار است.
یارانه حریف قیمت نشد
تا چند سال پیش شیر نایلونی پای ثابت سبد غذایی خانوارهای ایرانی بود و اقشار کم درآمد سختی ایستادن در صف‌های خرید را با توجه به ارزش بالای غذایی این محصول به جان می‌خریدند.بررسی قیمت این محصول نشان می‌دهد در سال 88یک کیلوگرم شیر نایلونی با چربی 2.5درصد به نرخ 250تومان به مردم عرضه می‌شد، نرخی که در اردیبهشت 88به 350و در تیرماه سال 90با هدفمند شدن یارانه شیر خانوار (با وزن 900گرم و چربی 1.5درصد) به 600تومان افزایش یافت. تیرماه 92، هدفمندی یارانه شیر نایلونی خانوار در حالی 3ساله شد که نرخ شیر نایلونی 900گرمی با چربی 1.5درصد (با کاهش چربی در برخی کارخانه‌ها به 6دهم درصد) به هزار و 250تومان، شیر نایلونی 3درصد چربی 800گرمی به هزار و 500و شیر بطری 970گرمی با چربی 1.5درصد به 2هزار و 100تومان رسید که بیانگر رشد بیش از 1000درصدی قیمت‌ها طی کمتر از 5سال است. این افزایش بی‌رویه قیمت تنها منحصر به شیر نبوده و قیمت پنیر 400گرمی بسته‌بندی نیز که تا تیرماه89، هزارو350تومان بود در تیرماه90 به 2500و اکنون به 4هزار و 500تومان افزایش یافته است. این گرانی در سایر اقلام لبنی پرمصرف و به‌ویژه اقلام کم مصرف بیشتر هم بوده است.
کاهش شدید مصرف
رشد بی‌رویه قیمت‌ها موجب کاهش شدید مصرف شیر و لبنیات و افزایش بیماری‌های پوسیدگی دندان و پوکی استخوان در بین کودکان و سالمندان شده است. این نگرانی وجود دارد که با توجه به نرخ کنونی رشد جمعیت و پیرتر شدن جمعیت در افق 1410دولت ناچار به صرف چندین برابر یارانه شیر برای درمان بیماری‌های ناشی از پوکی استخوان شود. آمارهای رسمی نیز از کاهش مصرف شیر و لبنیات حکایت دارد به‌نحوی که متوسط سرانه مصرف شیر از 85کیلوگرم اعلام شده طی سال89، در سال91 نسبت به سال90 حدود 22درصد و 92 نسبت به 91 به میزان14.6درصد کاهش یافته و تازه‌ترین آمار بانک مرکزی نیز حاکی از کاهش 42درصدی مصرف شیر طی 2سال گذشته است. گرچه براساس تکالیف برنامه پنجم نباید یارانه شیر تا 5سال قطع شود یا میزان آن کاهش یابد، اما یارانه شیر خانوار از اسفند‌ماه89 به‌تدریج کمتر و در 15تیرماه90 کاملا قطع شد.
دستاورد دیگر حذف تدریجی یارانه شیر خانوار تداوم مناقشه پرداخت یارانه شیر خام به دامداران، افت شدید کمی و کیفی شیر و لبنیات و چانه زنی برای افزایش چند باره قیمت‌هاست.
شیر خام ارزان‌تر از نوشابه
وزیر جهادکشاورزی با ابراز تأسف نسبت به کاهش شدید متوسط مصرف سرانه شیر در کشورمان، نرخ کنونی خرید یک لیتر شیر خام را ارزان‌تر از نرخ نوشابه قلمداد کرده و به خبرنگار ما گفت: باید بپذیریم که هزینه‌های تولید شیر و لبنیات افزایش یافته، اما کاهش مصرف این فرآورده‌ها ناشی از عدم‌ترویج فرهنگ مصرف کافی بوده است. مسئله اصلی کاهش مصرف شیر گرانی نیست.
