این آمار در حالی از سوی رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی اعلام شده است که به گفته متخصصان ژنتیک، در حال حاضر یک تا 5 درصد ازدواج‌ها در دنیا، خویشاوندى است و میانگین ابتلای افراد به بیماری‌های متابولیک و ژنتیک در جهان از هر 500 نفر، یک نفر است اما این میزان در کشور ما بیشتر از استاندارد جهانی است.
اما در حالی که بررسی‌های کارشناسان حاکی از آن است که حدود 70 درصد بیماران مبتلا به نقص اولیه ایمنی نتیجه ازدواج‌های فامیلی هستند و همه بیماری‌ها به جز حوادث، منشاء ژنتیکی دارند، تصور مردم ما از بیماری‌های ژنتیک، فقط معلولیت است.
دکتر داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک ایران و کارشناس سازمان جهانی بهداشت، با اشاره به اینکه حدود 35 سال پیش ازدواج خانوادگی در ایران سیر رو به افزایشی داشت و به‌خصوص ازدواج‌های تراز اول تا بالای 50 درصد دیده می‌شد، در پاسخ به این سؤال همشهری که چرا در دهه اخیر باز هم شاهد افزایش این آمار هستیم می‌گوید: «در یک دوره زمانی مردم از ازدواج خویشاوندی فاصله گرفتند ولی ظرف دو سه سال گذشته عوامل دیگری مجدداً به این مسئله دامن زدند مانند اعتیاد و مشکلات اقتصادی.»
وی با تاکید بر اینکه ما همیشه می‌گوییم ازدواج خویشاوندی چه برای دختر و چه برای پسر به ویژه در خانواده‌هایی که از انواع عقب‌‌ماندگی‌های ذهنی، معلولیت‌ها، ناشنوایی، نابینایی، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های پوستی، سرطان و ناباروری و نازایی رنج می‌برند، باید حتماً با مشاوره ژنتیک همراه باشد تا این بیماری‌ها مجدداً گسترش پیدا نکنند، ادامه می‌دهد: «اما به طور کلی در یک جامعه بزرگ اگر هزار ازدواج خویشاوندی را با هزار ازدواج غیر‌خویشاوندی مقایسه کنیم، بیماری‌های ژنتیکی در ازدواج‌های غیر‌خویشاوند، دو تا سه درصد است در حالی‌که این بیماری‌ها در ازدواج‌های خویشاوندی بین 4 تا 6 درصد دیده شده است.»
البته به گفته این متخصص تفاوت این دو گروه آنقدر معنا‌دار و زیاد نیست که به طور کلی بگوییم مردم باید از ازدواج خویشاوندی صرف نظر بکنند.
دکتر فرهود با اشاره به اینکه این تحقیقات در جوامع دیگر نیز همین نتایج را نشان می‌دهد، ادامه می‌دهد: «آمار سازمان جهانی بهداشت هم همین آمار را نشان می‌دهد اما توصیه می‌کنیم باید حتماً مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج در کسانی که قصد ازدواج فامیلی دارند، صورت گیرد.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا ایران در این زمینه رتبه اول را در میان کشورهای دنیا دارد یا نه توضیح می‌دهد: «به طور کلی در تمام دنیا بخصوص در کشورهای پیشرفته به غیر از کسانی که پیرو دین مسیحیت هستند، ازدواج فامیلی رواج دارد و در این شرایط نمی‌توان گفت که ایران از این نظر رتبه اول را دارد ولی آمارهای گزارش‌شده هم چشمگیر هستند.»
تولد روزانه یک‌هزار نوزاد معلول
در ازدواج‌های فامیلی ژن‌های معیوب که حالت مغلوب دارند، فرصت بروز پیدا می‌کنند.
تحقیقات متخصصان و آگاهی مردم از خطرات ازدواج‌های فامیلی نشان می‌دهد که میزان این ازدواج‌ها در جهان رو به کاهش است و حتی در برخی از کشورها از نظر قانونی ممنوع است.
به‌طور کلی 4 تا 5/4 درصد افراد داوطلب ازدواج، خودشان نیز نوعی بیماری ژنتیکی جسمی و ذهنی شدید یا خفیف دارند و کارشناسان می‌گویند با توجه به اینکه به گفته متخصصان ژنتیک مهمترین عامل معلولیت و بیماری ژنتیکی در کشور ما ازدواج‌های فامیلی است، اگر این روند ادامه یابد در آینده درصد بالایی از جمعیت کشور دچار معلولیت‌های شدید یا خفیف ذهنی و جسمی خواهند شد و در نتیجه به طور متوسط روزانه بیش از یک هزار کودک و سالیانه حدود 350 هزار کودک معلول در کشور ما متولد می‌شوند که اکثر آنها به علت ازدواج‌های فامیلی است.
دکتر ناهید خداکرمی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر علمی انجمن مامایی ایران نیز با تأیید این که متأسفانه ازدواج‌های فامیلی مجدداً رو به افزایش است، توضیح می‌دهد: «ازدواج فامیلی حتی در میان اقشار تحصیلکرده هم به وفور دیده می‌شود، غافل از اینکه این اتفاق نسل‌های آتی را علاوه بر انواع بیماری‌های جسمی در معرض اختلالات روانی مثل اسکیزو‌‌فرنی و افسردگی قرار می‌دهد.»
این در حالی است که به گفته روانشناسان بیش از 30درصد بیماران اسکیزو‌‌فرنیک، اظهار داشته‌اند که پدر و مادرشان ازدواج فامیلی داشته‌اند.
به گفته این متخصص البته ازدواج‌های فامیلی دورتر خطر زیادی ندارند، ولی بیشترین اختلالات بخصوص در رشته مامایی مرگ‌های داخل رحمی هستند. البته میکروسفالی و هیدروسفالی (بیماری‌های جمجمه)، کری، لالی، نابینایی و ناشنوایی و کودکان با اختلال لب‌شکری از دیگر اختلالاتی هستند که بیشتر کودکان با آن مواجهند.
دکتر خداکرمی می‌گوید: «این امر بخصوص در مورد تالاسمی نوع ماژور مشکلات بیشتری ایجاد می‌کند چون شیوع این بیماری از این طریق تمام برنامه‌های غربالگری مربوط به آن را با شکست مواجه می‌کند.»
حلقه مفقوده مشاوره
در یک ازدواج فامیلی احتمال اینکه یک اختلال ژنتیکی در نوزاد بارز شود، یک‌چهارم است ولی این عدد به گفته متخصصان دائماً افزایش پیدا می‌کند و حتی به سه‌چهارم هم می‌رسد.
دکتر خداکرمی می‌گوید: «متاسفانه هنوز برخی تصور می‌کنند که با بررسی اسناد و شجره‌نامه می‌توان در مورد احتمال بروز یک بیماری ژنتیکی در نسل آینده اظهار‌نظر قطعی کرد، در حالی که در اکثر موارد و مواقع به علت تغییرات ناگهانی ساختمان ژن، صفات و خصوصیات ارثی دچار تغییر و دگرگونی می‌شود و این تغییرات به نسل بعد منتقل می‌شود.»
او با اشاره به اینکه این پدیده به علت جهش‌های تازه در انسان است، می‌گوید: «به خاطر همین جهش‌های ژنتیکی حتی وقتی ما به افراد مشاوره ژنتیک را توصیه می‌کنیم و حتی با تأیید کردن همه جوانب توسط متخصص ژنتیک، باز هم این اختلالات بروز می‌کنند.»
به گفته وی بسیاری از این نا‌بهنجاری‌ها هم مخفی هستند و سال‌های بعد خودشان را نشان می‌دهند، از قبیل کند ذهنی، قد کوتاه و شکست تحصیلی؛ و این اتفاقات در حالی می‌افتند که ایران در زمینه اصول اولیه تشخیصی آنها خیلی عقب‌تر از کشورهای دیگر است.
به گفته عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر علمی انجمن مامایی ایران، در کشور ما تشخیص این بیماری‌ها گاهی اوقات حتی با 20 سال تاخیر و حتی بیشتر صورت می‌گیرد.
