ماجرا زماني فاش شد كه به پليس گزارش رسيد يك فقره قتل در طبقه سوم ساختمان مسكوني در منطقه جيحون به وقوع پيوسته است كه با حضور كارآگاهان پليس تحقيقات آغاز شد و تا جايي پيش رفت كه ماموران پليس، به دختر جوان مقتول مشكوك شدند. وقتي اين دختر تحت‌بازجويي قرار گرفت و ديد پليس پي به رازش برده حقيقت را فاش كرد. او گفت: «قتل پدرش را جواني به نام امير انجام داده است». او اعتراف كرد كه با امير مدتي پيش از طريق فيسبوك آشنا شده و به‌دليل اختلافات و دعواهايي كه با پدرش بر سر دوست قبلي‌اش داشته اعصابش به‌هم ريخته و براي همين مخفيانه از طريق فيسبوك با امير حرف مي‌زده است؛ «يك شب به امير گفتم اگر پدرم بميرد تمام اموالش به من مي‌رسد. بعد او هم پيشنهاد كرد كه حاضر است پدرم را به قتل برساند، به شرط اينكه بعد از مرگ پدرم به عقد او در بيايم. من هم قبول كردم و قرار شد وي نقشه جنايت را عملي كند.» افشاي راز اين جنايت بار ديگر همه نگاه‌ها را به سمت فضاي جرم‌خيز سايبري كشاند. در گزارش زير عليرضا سلوكي، كارشناس ويژه جرائم سايبري و فربد فدايي، كارشناس جرم‌شناسي از فضاي حساس عالم سايبري و تخلفات صورت‌گرفته در آن حرف زده‌اند. اينكه چطور استفاده نادرست از اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي مي‌تواند جرم‌خيز و آسيب‌زا باشد.
روزانه تخلف‌هاي بسياري در فضاهاي سايبري و مجازي در حال رخ دادن است؛ تخلفاتي كه ممكن است بخشي از آنها در سكوت و بي‌خبري در حال اتفاق افتادن باشد و بخشي ديگر از آنها در دست پليس فضاي سايبري يا لابه‌لاي پرونده‌هاي قضايي جا خوش كرده باشد؛ موضوعي كه فراموش‌كردن و پاك‌كردن صورت مسئله آن، راه به جايي نمي‌برد. طبق گفته عليرضا سلوكي استفاده از فضاهاي سايبري يك تيغ دولبه است كه افراد با هدف‌هاي مختلفي در آن مشغول به فعاليت هستند؛ «شبكه‌هاي اجتماعي هم فرصت هستند و هم تهديد. فيسبوك يك ميليارد كاربر دارد. در ايران هم افراد مختلفي در فيسبوك عضو هستند؛ عده‌اي براي دوستيابي، عده‌اي ديگر براي پست‌گذاشتن و ارائه نظرات خودشان و بعضي‌ها هم خاطرات و شعرهايشان را در آن مي‌نويسند؛ فضايي كه هم مي‌توان از آن استفاده‌هاي مفيد داشت، هم منفي، دقيقا مثل يك چاقو كه هم مي‌شود از آن درست استفاده كرد و هم مي‌شود با آن آدم كشت.»
عليرضا سلوكي معتقد است كه همه عوامل مختلفي كه در اين فضاها مورد توجه قرار مي‌گيرد و بيشتر مورد بحث است به مسائل اجتماعي مربوط مي‌شود؛ يعني آن دسته از افرادي كه صرفا با هدف دوستيابي در اين شبكه‌ها عضو مي‌شوند؛ «بيشترين شاكيان خصوصي‌اي كه در اين زمينه داريم در رابطه با مقوله دوستيابي است؛ يعني همان موضوعي كه يك فرد، شخصيت، اسم و تحصيلاتش چيز ديگري است ولي خودش را چيز ديگري معرفي كرده و آن را در فضاي مجازي منتشر مي‌كند.
بعد از آن، مسائل برمي‌گردد به اخاذي‌ها و برهم‌زدن كانون‌هاي خانواده براي رسيدن به اهداف غيراخلاقي خودشان. مثلا مواردي بوده كه افرادي كه باهم آشنايي پيدا مي‌كنند و يا حتي نسبت‌هاي فاميلي دارند بعد از مدتي دچار اختلاف خانوادگي مي‌شود و براي اينكه مشكلي براي آن شخص ايجاد كند عكس‌هاي شخصي او را به نام خود همان فرد در اين فضاها منتشر مي‌كند.»
هدف آنها جلب اعتماد شماست!
در اين بين چيزي كه حائز اهميت است پيدا كردن مقصران اصلي اين مشكلات است.چه عواملي باعث بروز اين تخلفات و مشكلات مي‌شوند؟ براي پيدا كردن مقصر اصلي اين موضوع نمي‌توان نوك پيكان را به سمت يك موضوع خاص گرفت. اين كارشناس جرائم سايبري معتقد است كه بروز اين مشكلات برمي‌گردد به هردو‌طرف؛ يعني هر دو مقصرند؛ هم متهم و هم شاكي چون حتي كسي هم كه شاكي است بايد بداند كه خودش هنگام انتشار اطلاعات و عكس‌هاي خود، امكان دسترسي به اين اطلاعات را براي همگان در دنيا فراهم كرده است. اما مشكل اساسي به اعتماد بيش از اندازه جوان‌هاي ما به اين فضاها برمي‌گردد؛ چه به خود اين شبكه‌ها و چه به كاربران آنها؛ به‌عنوان مثال مديران همه اين شبكه‌ها به اطلاعات كاربران دسترسي دارند و اگر شما به يك پيج سر بزنيد و از آن بازديد بكنيد ردپاي شما در آن فضا باقي مي‌ماند و با تكرار بازديد‌هاي شما، متوجه علايق شما به يك موضوع خاص مي‌شوند. پيشنهاد‌هايي هم كه به شما ارائه مي‌شود در همين جهت است؛ يعني بر مبناي علايق و سلايق شما.
اما نكته ديگر اعتماد نسبت به افرادي است كه در اين شبكه‌ها وجود دارند چون در اين فضاها افراد خودشان را هرطوري كه دلشان مي‌خواهد نشان مي‌دهند و يك نوع اعتمادسازي براي طرف مقابل ايجاد مي‌كنند. اين امر مي‌تواند منجر به تخلفاتي همچون كلاهبرداري شود. بسياري از افراد در اين فضاها عنوان مي‌كنند كه وضع مالي خوبي دارند يا تحصيلات بالايي دارند و درصورتي كه اينطور نيست و صرفا براي اعتمادسازي است. اين روند اعتمادسازي به اندازه‌اي ادامه پيدا مي‌كند كه فرد بعد از مدتي رازهاي زندگي‌اش را براي او فاش مي‌كند و از اين طريق فرد سودجو شروع مي‌كند به اخاذي كردن. حتي كامپيوتري كه به اينترنت وصل است اطلاعات داخل آن كامپيوتر براي افراد قابل دسترس مي‌شود؛ يعني فرد با فرستادن يك ويروس مي‌تواند همه كارها و فعاليت‌هاي شما را در نظر بگيرد و نه تنها آي‌دي كه حتي سيستم شما را هك كند.
تخلف‌هايي كه در اين فضاها شكل‌مي‌گيرد
تخلفات و جرائمي كه در فضاهاي سايبري و به‌خصوص شبكه‌هاي اجتماعي‌اي همچون فيسبوك صورت مي‌گيرد داراي گونه‌هاي متفاوتي است؛ «در شبكه‌هاي اجتماعي همه نوع جرمي اتفاق مي‌افتد؛ از مشكلات اخلاقي، اخاذي و جعل هويت گرفته تا ايجاد فرقه‌هاي ضدديني مثل شيطان‌پرستي يا حتي مشكلات اقتصادي. به‌عنوان مثال خيلي از كلاهبرداري‌هاي اقتصادي‌اي كه در اين فضاها صورت مي‌گيرد به اينگونه است كه افراد شروع مي‌كنند به پيام‌هاي تبليغاتي فرستادن كه مثلا براي خريد فلان چيز، مبلغي به اندازه 5000تومان به ما پرداخت كنيد و اين عمل را در سطح گسترده‌اي انجام مي‌دهند. از طرفي هم اين مبلغ در ظاهر براي هر فرد آنقدر زياد نيست كه بخواهد شكايت بكند اما همه اين مبلغ‌ها وقتي در كنار هم قرار بگيرند مبلغ قابل توجهي مي‌شود و شخص اقدام به كلاهبرداري مي‌كند.» سلوكي، كارشناس ويژه جرائم سايبري از كم نبودن سودجويان حرفه‌اي و نيمه‌حرفه‌اي در اين زمينه خبر مي‌دهد اما از طرفي فقدان فرهنگسازي در نحوه استفاده از اين فضاها را نيز مشكلي مي‌داند كه مسئولان و مديران بايد براي رفع آن اقدام كنند؛ «ما در جامعه خودمان خيلي اوقات بدترين استفاده را از بهترين وسيله‌ها داريم. مثلا اينترنت وسيله خوبي براي ارتباطات است و سيستم‌هاي ما بايد براي فرهنگسازي درست در راستاي استفاده صحيح از اين تكنولوژي تلاش بكنند. افراد تصاويري كه مي‌گذارند نبايد به گونه‌اي باشد كه افراد بتوانند از آنها سوءاستفاده كنند چون موارد بسياري بوده كه خانواده‌هاي زيادي سر اين مسائل دچار مشكلات عديده‌اي شده‌اند.
يكي از علت‌هاي سوءاستفاده در اين موارد هم برمي‌گردد به اينكه فرد سودجو با آگاهي به اينكه اطلاعاتي مثل آي‌پي و آي‌دي او به راحتي در دسترس نيست راحت‌تر دست به اين‌كار مي‌زند چون فيسبوك يك شبكه اجتماعي خارجي است ولي در شبكه داخلي خوشبختانه اگر تخلفي انجام شود ما خيلي راحت‌تر مي‌توانيم با در اختيار قرار دادن آي پي‌هاي افراد، جرائم و تخلفات را پيگيري كنيم چون در شبكه‌هاي اجتماعي ما بايد مثلا درخواست كنيم كه در نهايت اطلاعات فرد مورد شناسايي را در اختيار ما قرار بدهند. براي همين توصيه ما به كاربران اين است كه ترجيحا از شبكه‌هاي اجتماعي داخلي استفاده كنند مثل فيس‌نما، كلوب و... براي اينكه پيگيري تخلفات در آنها سريع‌تر و راحت‌تر صورت مي‌گيرد.»
مهم‌ترين جرائم رايانه‌‌اي كدام‌ها هستند؟
جرائم اخلاقي
جرائم اخلاقي در رتبه‌بندي پليس فتا، رتبه دوم جرائم را در اختيار دارد اما با توجه به واكنش‌هاي عمومي به اين جرائم در سطح جامعه، معمولا حساسيت‌ها به وقوع جرائم اخلاقي در فضاي اينترنتي بالاست. براساس آمار رسمي پليس فتا، حدود 20درصد جرائم در اينترنت جرائم اخلاقي است كه با توجه به فعاليت گسترده پليس فتا اين آمار در حال كاهش است. جرائم اخلاقي اينترنتي معمولا به مواردي همچون اشاعه فحشا و منكرات، تحريك، تشويق، ترغيب، تهديد يا دعوت به فساد و فحشا و ارتكاب جرائم منافي عفت، انتشار، توزيع و معامله محتواي خلاف عفت عمومي (مبتذل و مستهجن)، تحريك، تشويق، ترغيب، تهديد يا تطميع افراد به دستيابي به محتويات مستهجن و مبتذل و استفاده ابزاري از افراد در تصاوير و محتوا و تحقير و توهين به جنس زن، تبليغ تشريفات و تجملات نامشروع و غيرقانوني اطلاق مي‌شود.
جرائم اقتصادي
سرقت اطلاعات كارت‌هاي بانكي ازجمله شماره كارت، رمز دوم، كد cvv2 از طريق صفحات جعلي (فيشينگ)، اسكمير (كپي‌كردن غيرقانوني داده‌هاي كارت بانكي)، سوءاستفاده از اعتماد افراد و دريافت كارت و رمز آن، جزو روش‌هاي پيچيده مجرمان براي فريب افراد در فضاي سايبري است. پليس مي‌گويد كه حدود 80 درصد انگيزه مجرمانه در فضاي سايبري مربوط به جرائم مالي و اقتصادي است.
دعوت به جرم
اما در گروه ديگري از جرائم سايبري، انتشار محتواهايي براي تحريك، ترغيب يا دعوت افراد به ارتكاب جرم است كه افرادي از طريق فضاي اينترنتي به‌خصوص شبكه‌هاي اجتماعي تلاش مي‌كنند افرادي را دعوت به اعمال خشونت‌آميز مانند قتل، خودكشي، تبليغ و ترويج مصرف مواد‌مخدر، مواد روانگردان و باز انتشار و ارتباط (لينك) به محتواي مجرمانه تارنماها و نشاني‌هاي اينترنتي مسدود شده و... كنند.
معمول‌ترين اين دعوت به جرائم، دعوت به قمار بازي است كه پليس فتا توانسته فقط در سال92 با هماهنگي دستگاه‌هاي قضايي 300سايت شرط‌بندي و قمار را شناسايي و با گردانندگان و عوامل مؤثر آن برخورد كند.
نظر شما