کی داده؟ کی گرفته؟

 کار زمانی خراب‌تر می‌شود که آدم بدجنس فیلم تصمیم می‌گیرد سفته‌ها را اجرا بگذارد. گاهی تمام کشش فیلم در همین اجرا گذاشتن یا نگذاشتن سفته‌ها خلاصه می‌شود. تصوری که در مورد این وسیله تعهد پول، در ذهن خیلی از ما شکل گرفته در همین حد است،تا جایی که حتی از صدور سفته می‌ترسیم یا تصور می‌کنیم نقطه‌ضعف بزرگی است که ممکن است بعدها علیه خودمان، از آن استفاده شود اما سفته بر خلاف این تصور مطلق، نکات و ویژگی‌های مختلفی دارد که می‌تواند بسیار کاربردی باشد. با اینکه در حال حاضر برای تعهد پرداخت مبلغی در زمان آینده همه از چک استفاده می‌کنند و آن را ترجیح می‌دهند اما سفته در مقابل چک خطر کمتری برای صادرکننده آن دارد. شاید به همین دلیل هم کم‌کم از معاملات کنار رفته؛ چرا که خطر کمتر برای صادرکننده سفته، یعنی پایین‌تر آمدن احتمال وصول مبلغ.

پر کردن سفته

برای اینکه بشود نام یک سند را سفته گذاشت، باید مشخصات ظاهری آن رعایت شود، در غیر این صورت، سفته‌ای که امضا می‌کنید مشمول مقررات سفته نمی‌­شود. اول اینکه مبلغ سفته باید به صورت تمام حروف روی آن نوشته شده باشد. مبلغی كه در سفته تعهد می‌کنید نباید از مبلغ اسمی آن بیشتر باشد، در واقع مبلغ اسمی سفته، سقفی است برای تعهد در آن سند؛ مثلا برای تعهدکردن 270میلیون ریال باید سفته 300میلیونی بخرید. دوم اینکه گیرنده­ وجه مشخص باشد البته حتما لازم نیست نام شخص خاصی روی سفته نوشته شود. سفته می‌تواند در وجه حامل باشد یا به شخص دیگری حواله شود؛ عبارت «حواله‌کرد» در سفته برای همین است. سومین ویژگی‌ای که در نوشتن سفته باید به آن توجه کنید این است که تاریخ پرداخت آن مشخص باشد. اگر تاریخ در سفته نوشته نشود، سفته مشخصات ظاهری خود را از دست می‌دهد و دیگر یک سند تجاری نخواهد بود. بلکه فقط یک سند عادی است که طبق قانون مدنی می‌توان نسبت به وصول مبلغ آن اقدام کرد. در ضمن تاریخ نداشتن سفته می‌تواند دلیلی بر عندالمطالبه‌بودن آن باشد؛ یعنی موقع پرکردن سفته تاریخ برای دو‌طرف اهمیتی نداشته بلکه مبلغ تعهد شده مهم بوده است.

تغییر در سفته

برای اینکه وضعیت سفته را تغییر دهید، می‌توانید آن را پشت‌نویسی یا ظهرنویسی کنید. مثلا عبارت «حواله‌کرد» روی سفته برای انتقال سند به فرد دیگری است اما اگر این عبارت را خط بزنید به این معنی است که حق انتقال سفته را از دارنده سلب کرده‌اید و اگر مجبور به انتقال شوید باید سفته را ظهرنویسی کنید و بنویسید که این سند به فلانی منتقل شد و پای نوشته‌تان را هم امضا کنید. همچنین می‌توانید براى دریافت وجه سفته به ديگرى وکالت دهید که این‌ را هم باید پشت سفته بنویسید و امضا کنید، چون اصولا ظهرنويسى براى انتقال است، اگر براى وکالت در وصول باشد، بايد عبارت «برای وکالت» تصريح شود و به امضاى دارنده برسد. کسى که با ظهرنويسى در وصول سفته وکالت پيدا مى‌کند، درست مانند دارنده سفته حق اقامه دعوى را نيز براى وصول آن خواهد داشت.

حق بازداشت در صورت عدم پرداخت

براى اینکه بتوانید از مسئوليت تضامنى ظهرنويس‌ها برای وصول طلب خود استفاده کنید، بايد تا قبل از اینکه يک سال از تاريخ واخواست بگذرد، دادخواستی علیه آنها به دادگاه تقديم کنید. اگر اين کار را انجام ندهید، بعد از یک‌سال دعوى شما عليه ظهرنويس‌ها پذيرفته نمی‌شود اما اگر دادخواست بدهید، این حق را خواهید داشت که از دادگاه تقاضای تأمین کنید؛ به این معنی است که قبل از رسيدگى و صدور حکم، مالی را از اموال طرف دعوى که معادل مبلغ طلب شماست، به دادگاه معرفی کنید تا برای اطمینان از وصول طلب، به نفع شما توقيف شود. اينطوری بعد از صدور حکم، حتی در صورتی که ضامن طلب شما را نپذیرد، باز هم وصول طلب شما از مال توقيف شده، امکان دارد. در این صورت خیلی آسان‌تر و مطمئن‌تر به پولتان می‌رسید اما اگر اموالی از محکوم پیدا نشود، به استناد ماده2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، می‌توانید تقاضای بازداشت شخص محکوم را کنید. نکته: تمام ویژگی‌ها و وظایفی که در قانون تجارت برای سفته گفته شده است، در عرف امروز با استفاده از چک خیلی ساده‌تر و مطمئن‌تر اجرا می‌شود. بنابراین بهترین و مهم‌ترین کاربردی که امروز برای سفته باقی مانده، استفاده از آن برای ضمانت است؛ یا ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت پرداخت اقساط وام و مانند اینها. در این صورت سفته تبدیل به امانتی می‌شود که شما در اختیار کارفرما یا طلبکار خود گذاشته‌اید تا در صورت تخلف از شرط از آن استفاده کند. حواستان را جمع کنید که اگر می‌خواهید سفته را به عنوان ضمانت و یا هر عنوان دیگر غیري تعهد مبلغی پول به شخصی بدهید، حتما در یک دفتر اسناد رسمی، از او رسید بگیرید که این سفته را برای چه منظور به نام او صادر می‌کنید. تاکید روی دفتر اسناد رسمی به این دلیل است که سند شما رسمیت بیابد و اعتبار آن بالا برود، چون سند عادی در دادگاه اعتبار چنداني ندارد.

اگر سفته وصول نشود

ممکن است مبلغ تعهد شده در سفته، با رسیدن موعد مقرر پرداخت نشود. در این صورت اگر دارنده سفته هستید، بايد تا 10روز بعد از تاريخ سررسيد، سفته را واخواست کنید. برای این کار باید واخواست‌نامه‌ای تنظیم و به دادگاه رسیدگی‌کننده به امور حقوقی تقدیم کنید. واخواست‌نامه چاپی را می‌توان از دادگاه و یا حتی از بانک‌ها تهیه کرد. در تنظیم واخواست‌نامه باید یک رونوشت کامل از موارد امضا شده در سفته، بنویسید و با استفاده از کاربن آن را در 3نسخه مشابه تنظيم ‌کنید. بعد از تهیه و چسباندن تمبر به واخواست خود، دادگاه دستور می‌دهد که این برگه توسط مامور اجرا به صادرکننده سفته ابلاغ شود. یادتان باشد که در مورد وصول مبلغ سفته، هيچ نوشته‌‌اى از نظر اعتبار و قدرت اجرایی، جايگزين واخواست‌نامه نمی‌‌شود.

مسئولیت ظهرنویسان

سفته ممکن است با ظهرنويسی‌هاى متعدد به اشخاص متعددی منتقل شود. در اين حالت صادرکننده سفته یعنی کسى که آن را امضا می‌کند و تمام ظهرنويس‌ها همگى در مقابل دارنده آن «مسئوليت تضامنى» دارند. مسئولیت تضامنی به این معنى است که تمام این افراد مسئول پرداخت تمام مبلغ سفته هستند؛ یعنی اگر دارنده سفته هستید می‌توانید به هر کدام از امضاکنندگان که دسترسی راحت‌تری به او دارید مراجعه کنید و کل مبلغ سفته را از او بخواهید. البته این کار برای هر کدام از امضاکنندگان این حق را به وجود می‌آورد که برای پس گرفتن مبلغی که به دارنده پرداخت کرده، به امضاکننده قبل از خود رجوع کند؛ یعنی برای هر يک از ظهرنويس‌ها حق مطالبه‌ وجه نسبت به ظهرنویس‌های قبل از خود و در نهایت نسبت به شخص صادرکننده وجود دارد.

انتقال سفته

دارنده سفته، یعنی کسی که این سند به نام او صادر شده است، می‌تواند آن را به شخص ديگري انتقال دهد. برای این کار باید سفته را به نام نفر سومی ظهرنويسی کنید. در این صورت، تمام حقوق و مزایای مربوط به سفته، به دارنده جدید منتقل می‌شود. انتقال سفته با امضای دارنده آن انجام می‌شود. کسی که سفته به نام او امضا شده یا کسی که سفته با ظهرنویسی به او منتقل شده، دارنده سفته محسوب می‌شود. دارنده می‌تواند برای وصول وجه تعهد شده در سفته، به دیگری وکالت دهد. برای این منظور باید دارنده با نوشتن عبارت «وکالت برای وصول» سفته را پشت‌نویسی و امضا کند.

ضمانت سفته

اگر قرار است سفته به نام شما صادر شود یا اینکه با ظهرنویسی به شما انتقال یابد، می‌توانید برای اطمینان بیشتر از پرداخت وجه آن، ضامن بخواهید. ضامن سفته هم باید آن را ظهرنویسی و امضا کند. ضمانت سفته برای دارنده این امتیاز را دارد که موقع وصول مبلغ می‌تواند علاوه بر امضاکننده اصلی، به ضامن هم مراجعه کند. این حق برای تمام امضاکنندگان بعدی سفته هم وجود خواهد داشت. در صورتی که برای وصول مبلغ به ضامن مراجعه شود و او مبلغ را بپردازد، می‌تواند برای وصول مبلغ ذکر شده به امضاکنندگان قبلی مراجعه کند.

نكته1: چک؛ جانشین سفته

سفته یک سند است که فردی آن را امضا می‌کند و طی آن پرداخت مبلغی پول را در مقابل دیگری، در زمانی معین، به عهده می‌گیرد. از این جنبه سفته همان وظیفه‌‌ عرفی چک را به عهده دارد اما به مرور زمان در معاملات چک جای هر سند دیگری را گرفت؛ چراکه برای تعهد پرداخت پول در آینده نیاز به وجود ضمانتی برای اجرای تعهد است و چک به دلیل اینکه جنبه کیفری دارد این ضمانت را خود به خود و طبق قانون همراه دارد. جنبه کیفری یعنی صدور چک بلامحل به خودی خود جرم است، بدون اینکه جنبه مسئولیت مدنی و بدهکاری به غیر را در نظر بگیریم. تفاوت دیگری که چک با سفته دارد این است که برای داشتن چک نیاز به مقدماتی است؛ شما باید در بانک حساب جاری داشته باشید تا بتوانید به نام خود چک صادر کنید. برای باز کردن حساب جاری هم نیاز است به بانک ثابت کنید که منبع مالی مستمر دارید و می‌توانید پول‌های تعهد شده را از آن منبع تامین کنید. در صورتی که سفته را می‌توانید خیلی راحت و با پرداخت مبلغ معینی بخرید.

نكته 2 :از کجا سفته بخرم؟

سفته را می‌شود از هر جایی تهیه کرد، از دستفروش‌هاي توی بازار گرفته تا بعضی از دکه‌های روزنامه‌فروشی اما مطمئن‌ترین محل برای تهیه این سند، شعبه‌های بانک ملی است. اگر سفته را از جای نامعتبر بخرید ممکن است مبلغی بیشتر از آنچه مصوب است از شما بگیرند. حتی ممکن است در مقابل مبلغ بیشتر به شما یکسری سفته جعلی بدهند که دردسرهای زیادی بعدها برای شما داشته باشد. بهای مصوب برای سفته عبارت است از 3‌هزارم مبلغ اسمی سند؛ یعنی آنچه روی سند چاپ شده است؛ مثلا برای سفته یک میلیون ریالی، سه هزار ریال باید پول بدهید.

قيمت ها به ريال است.