درواقع رسانه در مدیوم‌های متفاوت و کاربردی‌اش و بسته به موقعیت‌های فرهنگی و جغرافیایی آن کشور است که فراگیری و همه‌گیری پیدا می‌کند، در منطقه‌ای تلویزیون، در جایی دیگر رادیو و جای دیگر شاید فقط رسانه نوشتاری.
با این حال در کشور خودمان رسانه شنیداری رادیو به جهاتی نه‌تنها یک سر و گردن بالاتر از دیگر رسانه‌های نزدیک به خود (به لحاظ ذات) است که حتی دیگر رسانه‌ها رقیبی برای آن به شمار و حساب نمی‌آیند.
حتی می‌توان ادعا کرد که رادیوی ایران به نوعی به لحاظ وزن و مرتبه تقریبا سایه به سایه و همگام با رادیوهای دیگر کشورها در حال حرکت است؛ حرکتی که به آن دینامیک بودن رسانه‌ای اطلاق می‌شود و یک طرف ماجرا همیشه برمی‌گردد به مخاطبان آن؛ مخاطبانی که اگرچه می‌توانیم آنها را در چندین و چند رده فرعی جای دهیم، اما به طور کلی همه جا 2 دسته‌بندی جامع برای این مخاطبان انجام می‌دهند و فارغ از هر نوع دسته‌بندی، مخاطبان رادیو که دست بر قضا مخاطب خاص محسوب می‌شوند و این ادعا نیاز به رمل و اسطرلاب ندارد بشدت این رسانه را سرند می‌کنند.
پس از سرند کردن است که نوبت وقت دادن می‌رسد و این خود نوعی امتیاز به سازندگان و دست‌اندرکاران این رسانه محسوب می‌شود. اگر آن پویایی باشد که چه خوب، چون ذات دینامیک بودن رسانه شنیداری باعث می‌شود مخاطب شش‌دانگ حواسش به رادیو باشد و اگر این زمان دادن‌ها کارگر نشد، دلسردی پیش می‌آید و باید برویم سراغ قهر گاه و بیگاه به زبان عامیانه یا حتی قهرهای بلندمدت؛ اما این سرند کردن را ربط بدهیم به آن دسته‌بندی جامع که 2 گروه دارد.
دسته اول مخاطبی است که به صورت سنتی اگر نه وابسته، اما دلبسته رادیوست. قدیمی‌های بیشتر خانواده‌ها و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را می‌توان جزو این دسته قرار دارد؛ مخاطبان سالمندی که به هر حال با این رسانه خو گرفته‌اند و حاضر نیستند آن را از دست بدهند یا به تعبیر بهتر رادیو را کنار بگذارند. اینها همان شنوندگان دائمی رادیو نام می‌گیرند؛ البته یکضرب می‌توانیم یک زیرگروه برای شنوندگان دائمی هم درست کنیم که بسیار به ذهن متبادر است، شنوندگانی مانند رانندگان، معلمان، دانشجویان و حتی روشنفکران نیز کمی تا قسمتی به عنوان یک زیرگروه می‌توانند جزو شنوندگان همیشگی یا دائم باشند.
اما دسته دوم، داستان بامزه و جالبی دارند. این مخاطبان به نوعی مهمان ناخوانده‌اند. یعنی اگر رادیو را میزبان در نظر بگیریم، شنونده وقت و بی‌وقت و گاه و بیگاه می‌شود جزو دسته دوم مخاطبان. اگرچه عمده کارشناسان اعتقاد دارند این رادیوست که برای این جماعت میهمان ناخوانده نام می‌گیرد، زیرا مخاطب، رادیو را به فضایی دعوت کرده که فعلا در آنجا حضور دارد که این فضا را از یک سالن بزرگ تا یک کابین کوچک می‌توان تعمیم داد. شنوندگان اتفاقی، نام بامزه‌ای است که می‌توانیم به این گروه پرتعداد اطلاق کنیم.
یک سوی دیگر قضیه برمی‌گردد به پراکندگی مخاطب رادیو. اینجا دیگر باید بقیه رسانه‌ها کوتاه بیایند، چراکه هیچ رسانه‌ای مثل رادیو فراگیر نیست و این فراگیری اگر برگردد به آن داستان، دینامیک بودن یک دنیا ارزش پیدا می‌کند. توسعه رادیو آن وقت است که پراکندگی را فقط به عنوان یک مزیت نگه نمی‌دارد. برای مثال رادیوهای اینترنتی را در نظر بگیرید. یکی از علت‌های توسعه رادیو به واسطه سایت‌های اینترنتی است؛ روندی که باعث می‌شود این پراکندگی یا بهتر بگوییم گستردگی هدفمند به جذب مخاطب بپردازد. وقتی این روند اتفاق افتاد قضیه دوسره بودن یا در اصطلاح تعامل بین سازنده و مصرف‌کننده (رادیوی اینترنتی و شنونده مخاطبش) هم روی می‌دهد.
جای هیچ شکی نیست که رادیوهای اینترنتی در تعامل با مخاطب محدودیت ندارند و ارتباطات را بهینه می‌کنند. فناوری رادیویی درواقع می‌تواند خیال برنامه‌ساز و مخاطب را راحت کند؛ روندی که حداقل در این چندین ساله در ایران خودمان و رادیوهایمان به عینه می‌توانیم شاهد باشیم و حتی فناوری رادیویی‌مان را موفق بدانیم. به زبان دیگر یا به تعریف دیگری باید اذعان کنیم رادیوهای سنتی‌مان برای پویایی با استفاده از فناوری روز بهتر می‌توانند فعالیت کنند. در ضمن تمرکززدایی هم گاهی در این امر مساعدت می‌نماید.
آنچه با عنوان برنامه‌های رادیویی از شبکه‌های متنوع رادیویی پخش می‌شود به خاطر وجود دکل‌های کلان و سوپر فرستنده‌هایی است که در تهران نصب شده‌اند؛ اما تمرکززدایی باعث شده در حال حاضر چیزی نزدیک به 30 مرکز استانی به فرستنده‌های محلی و استانی تجهیز شوند و به اینها رادیوهای برون‌مرزی را نیز اضافه کنید. فناوری‌ها و ساز و کار فناوری نوین باعث رشد سخت‌افزاری رادیو شده است. حالاست که باید بیش از هر وقت دیگری سراغ پویایی در ساخت و ساز و تولید برنامه‌های رادیویی برویم. مجری، گوینده، نقش‌آفرین و... همگی ممکن است به تکرار برسند یا ماهیت برنامه‌های رادیویی آنقدر سهل و ممتنع از کار دربیاید که حتی خود سازندگان هم به این امر واقف باشند.
اگر برنامه‌سازی رادیویی هم به یک پویایی قابل قبول برسد، آنگاه است که باید بگوییم بحق رسانه رادیو در ایران همپای دیگر رادیوهای دنیا در حال حرکت است.
نظر شما