آشنایی با سینمای برزیل

برزیل با ۱۸۷ میلیون نفر جمعیت و بالغ بر ۸ و نیم میلیون کیلومتر مربع وسعت در نیمکره جنوبی قاره آمریکا قرار دارد. به سبب غنای فرهنگی و ادبی در برزیل؛ که به سده پانزدهم میلادی برمی‌گردد؛  سینما نیز به عنوان هنری جدید بسیار زود در این کشور جای خود را باز کرد.

در سال ۱۸۹۸ یک ایتالیایی به نام آلفونسو سگرتو در ریو به تاسیس سینما اقدام کرد و از این به بعد این شهر به مرکزی برای نمایش فیلم درآمد.

بین سالهای ۱۹۱۰ تا ۱۹۲۵ چندین شرکت فیلمسازی کوچک در برزیل تاسیس شد که عمدتا آثار کوتاه تولید می‌کردند اما فیلمسازان خارجی مقیم این کشور هنوز دست برآتش داشتند و کارگردانی بومی وارد صنعت نشده بود. اگرچه بازیگران تئاتر به مقوله سینما ورود کرده بودند مهمترین آنها "کارمن میراندا"(۱۹۵۵-۱۹۰۹) بود که از سال ۱۹۳۳ در سینما بازی می‌کرد.

ایمار گونزاگا(۱۹۷۸-۱۹۰۱)  اولین کارگردان برزیلی بود که بازیگران بومی را در فیلم‌هایش به کارگرفت و در حدود سالهای ۱۹۳۵ با هالیوود نیز ارتباطاتی برقرارکرد. که همین مهم اگرچه باعث شد فیلم‌های بیشتری در برزیل تولید شود اما سمت و سوی این آثار همگی به سمت سینمای تجاری ختم شد.

از ۱۹۴۰ به بعد این سینما دچار بحران می‌شود.در حالیکه برزیل از زبان و ادبیات غنی و بسیار پویایی برخوردار بود هیچ اقتباس و یا اثر خاصی در این دوران به وجود نمی آید. نویسندگان سرشناس ادبیات برزیل در این دوره مانند؛ جوزه لینس دوریگو (-۱۹۰۱) ؛ جورج آمادو (-۱۹۱۲) ،ادی‌دیاس‌داکروز (-۱۹۰۷) ؛ اریکوورسیمو (-۱۹۰۵) ؛ ریبه ئیروکوتو (۱۸۹۸-۱۹۶۳) هستند.

در ۱۹۵۰ تعداد سینماهای برزیل به به حدود ۵۰۰ سالن سینما می‌رسد؛ بیش از ۲۵۰ سالن فقط در ریو ساخته شده بود.

از اواسط دهه ۵۰ موج نوی سینمای برزیل به راه می‌افتد. و البته همگام با شروع این نهضت سینمایی بخش تجاری سینمای بریل با همکاری واسطه‌های هالیوودی و شرکت فیلمسازی وراکروز تولیدات بومی برزلی را رونقی می دهند. که این فیلم‌ها در آمریکا و اروپا نیز امکان نمایش پیدا می‌کنند و سینمای برزیل تا حدودی به مخاطبان جهانی عرضه می‌شود.از مهمترین فیلم های این دوره باید از "اوکانگاسرو" اثر "لیما باره‌تو" نام برد.

نهضت سینمای برزیل یا موج نوی سینمای برزیل موسوم به Cinema Novo در دهه ۶۰ بیشتر جان می‌گیرد. ظهور فیلمسازان جوانی مانند "گلوبر روشا"؛ "نلسون‌پریرا دوس‌سانتوس" و "روی گوئرا" حرکت روبه رشدی را در این نهضت نوید می‌دهد.

مضمون این نهضت و آنچه فیلمسازان پیشرو موج نوی سینمای برزیل در دهه ۶۰ ابراز می‌کردند بسیار ساده بود: یک دوربین در دست و یک ایده در ذهن.

این شعار حداقل از ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۴ آئینه تمام نمای جوانانی‌بود که جذب موج نوی سینمای برزیل شده بودند. در این سالها سینمای برزیل در عرضه فیلم‌های هنری نیز اعتبار بدست آورد و برای اولین بار آثار سینمای برزیل در جشنواره‌های معتبری مانند کن و برلین جوایز مهمی بدست آوردند.

از مهمترین آثار این دوره درخشان بین سالهای ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۲  آثار زیر قابل اشاره‌اند:

- "ویداس سکاس" VIDAS SEDAS  ساخته‌ی نلسون پریرادو سانتوس محصول ۱۹۶۳ که در سال ۱۹۶۴ در بخش مسابقه جشنواره فیلم کن حضور داشت.

- "اسلحه" THE GIN ساخته‌ی روی گوئرا محصول ۱۹۶۴.

- "آنتونیو داس مورتس"ANTONIO DAS MORTES  ساخته‌ی گلوبرروشا که در کن ۱۹۶۹ موفقیتی بزرگ بدست آورد. روشا در این جشنواره به جایزه بهترین کارگردانی دست یافت.

- "پیندوراما" PINDORAMA ساخته‌ی آمالدو جابور که در کن ۱۹۷۱ و در بخش مسابقه حضور د اشت.

در اواخر دهه ۷۰ سینمای برزیل و موج نویش به سرنوشت موج نوی سینمای فرانسه دچار شد. و دوباره بازاری سازی و تجاری ساختن سرلوحه شرکت‌های فیلمسازی دائر در ریو قرار گرفت.

تا اوایل دهه ۹۰ خبری از جوانان جدید مانند دوره‌های دهه ۱۹۶۰ نبود تا اینکه با آمدن چهره‌هایی مانند فرناندو میرالس و والتر سالس بازهم سینمای این کشور تکان خورد.

والتر سالس با ساخت درام اجتماعی؛ ایسنگاه مرکزی برزیل و نمایش آن در کن ۱۹۹۸ خود را تثبیت کرد. فیلم دیگر او خاطرات موتور سیکلت محصول ۲۰۰۴ نیز با اقبال روبرو شد. همچنین در سال ۲۰۱۲ فیلم او با نام درجاده در کن ۶۵ در بخش مسابقه به نمایش درآمد و مورد تحسین واقع شد.

• ایستگاه مرکزی برزیل؛ آئینه‌های زندگی

• کن ۶۵؛ در جاده ساخته‌ی والتر سالس

فرناندو میرالس نیز با فیلم شهرخدا محصول ۲۰۰۲ خود را تثبیت کرد. او فیلم کوری را نیز در سال ۲۰۰۸ ساخت که یک تولید تمام هالیوودی به شمار می‌آمد.

• کوری؛ شعارزدگی در اقتباسی ناموفق

در سال ۲۰۱۱ با افزایش ۱۳ درصدی گیشه سینماها؛ فروش حدود ۸۰۰ میلیون دلاری (نمایش فیلم خارجی + تولیدات بومی) در سینماهای برزیل، نوید روزهای خوشی را برای اعتلای هرچه بیشتر این سینما نوید داد. از این مبلغ فروش بیش از ۱۲ درصد سهم سینمای برزیل و تولیدات بومی آن بود.

تا سال ۱۹۹۵ حدود ۱۵۰۰ سالن سینما در برزیل فعال بودند. در سال ۲۰۰۵ این رقم به عدد ۱۹۲۰ سالن رسید. در سال ۲۰۱۱ تعداد سالن ها به عدد ۲۲۰۰ می رسد و دو سال بعد در سال ۲۰۱۳ سالن های فعال نمایش فیلم در برزیل به عدد خیره کننده ۲۶۰۰ سالن رسیده است. تعداد سینما رو های برزیل نیز سالیانه ۱۵۱ میلیون نفر برآورد شده است.

در حال حاضر تولید سینمای برزیل حدود ۵۷ فیلم در سال است. ۴۰ فیلم مستند و حدود ۲ فیلم انیمیشن نیز سالیانه در این بومی سینمای برزیل چرخه تولید به اکران برسند.

از سالهای دور تاکنون سرزمین برزیل محلی ایده‌آْل برای ساخت و سازهای هالیوودی بوده و سینمای آمریکا از لوکیشن این کشور استفاده فراوان‌برده است. روندی که در بخش‌های مختلف اقتصادی نیز برای برزیل دارای سود سرشار بوده است.

در سالهای اخیر فیلم‌هایی نظیر ایندیانا جونز ساخته‌ی استیون اسپیلبرگ محصول ۲۰۰۸؛ کوری ساخته‌ی فرناندو میرالس محصول ۲۰۰۸؛ هالک شگفت‌انگیز محصول ۲۰۰۸ و سریع و خشمگین ۶ محصول ۲۰۱۳ از این جمله آثار به شمار می‌آیند.

در برزیل جشنواره های سینمایی بزرگ و کوچک فراوان است اما شاید مهمترین فستیوال سینمایی این کشور که وجهه جهانی نیز داشته باشد؛ جشنواره بین المللی فیلم سائوپولو است. این جشنواره در سال ۱۹۷۷ شکل گرفته است و اکنون ۳۷ ساله است.

شرح تصویر: نمایی از گابریل گارسیا برنائل در فیلم خاطرات‌موتور سیکلت ساخته والترسالس محصول ۲۰۰۴ سینمای برزیل