آشنایی با میراث فرهنگی ناملموس جهانی ایران

آشنایی با کنوانسیون میراث فرهنگی ناملموس / میراث فرهنگی ناملموس چیست؟

• ردیف موسیقی ایران:

موسیقی ردیف یا موسیقی دستگاهی، رپرتوار اصلی موسیقی کلاسیک (سنتی) یا بدنه موسیقی دستگاهی ایران است. ردیف، به مجموعه‌ای از قطعات موسیقی ایرانی اطلاق می‌شود که برای اجرا، یادگیری و آموزشِ قابلیت‌های خاصی از موسیقی ایرانی انتخاب، منظم و مرتب شده‌اند. رديف‌ حاوي الگوهايي از انواع گام‌ها، ملودي‌ها و گوشه‌هاست كه در يك سيستم واحد گردآوري شده‌اند. مهم‏ترین ویژگی ردیف موسیقی ایران که گفته می‌شود ریشه‌هایش به ایران باستان بازمی‌گردد، در انتقال سینه ‌به سینه و شفاهی آن است. ردیف موسیقی نخستین پرونده‌ ایران است که در میراث فرهنگي ناملموس به ثبت رسید. 

• نوروز:

نوروز، جشن سال نو و آغاز بهار است که هم‏زمان با آغاز بهار در منطقۀ جغرافیایی وسیعی از آسیای میانه و خاورمیانه جشن گرفته می‌شود. نوروز با افسانه‌ها و اسطوره‌های مختلف درآميخته و جشنی است که با سنت‌های محلی و کهن کشورهای مختلف گره خورده ‌است. نوروز تنها پرونده‌ مشترک بین کشورهای مختلف است که ایران در آن سهم دارد. 

• موسیقی سنتی بخشی‌های خراسان:

بخشی‌های منطقه خراسان بزرگ به دلیل مهارت‌های خاص‌شان در نوازندگیِ دوتار و روایتگری‌شان شناخته می‌شوند. موسیقی سنتی بخشی‏‌ها شامل موسیقی محلی به همراه اشعاری با محوریت‌ اساطیر، اخلاق، حماسه و عشق است. [آشنایی با مجله سازهای موسیقی]

• آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای:

ورزش زورخانه كه امروزه در بعضي از زورخانه‌ها انجام مي‌شود، بازمانده آئيني باستاني است. پهلوانانی که پا به گود زورخانه می‏‌گذارند نه براي نمایش زور بازو كه براي فهم آیین و مرام پهلوانی است که پا به ميدان مي‌گذارند. ورزش زورخانه‌‌اي تفاوتي اساسي با سایر ورزش‌ها دارد و آن هم اجراي آئين‌هاي خاص در اين ورزش است و از همین رو شایسته ثبت در میراث جهانی بشریت شناخته شد. [آشنایی با انواع کشتی پهلوانی و محلی ایران]

• تعزیه:

تعزیه، نمایشی آیینی و کهن است که مضمون اصلی آن روایت واقعه عاشور است و در آن افراد مختلفی نقش‏خوانی شخصیت‌های اصلی واقعه عاشورا را بر عهده می‌گیرند. هر اجرای تعزیه دارای چهار عنصر اصلی شعر، موسیقی، آواز و حرکت است. نمایش تعزیه به عنوان هنر اجرایی مردمی در طول قرن‌ها با عناصری بومی و محلی هر منطقه گره خورده و این‏چنین شکل گرفته ‌است.

• مهارت‌های سنتی فرش‌‏بافی استان فارس:

فرش ایران معروف‌ترین فرش جهان است و جالب آنکه در مناطق مختلف ایران مهارت‌های خاصی برای بافت آن وجود دارد. این فرش‌ها به‏ روی چارچوب‏هایی معروف به دار قالی به ‌صورت افقی روی زمین قرار می‌گیرند و بافته می‌شوند. مهم‌ترین ویژگی این فرش‌ها آن است که بدون نقشه و صرفاً براساس خلاقیت ذهنی بافندۀ فرش خلق می‌شوند.

• مهارت‌های سنتی فرش‏‌بافی کاشان:

شهر کاشان تاریخچه‌ای طولانی در بافت فرش دارد و تقریباً حدود یک ‏سوم ساکنان این شهر در صنایع مرتبط با فرش مشغول کار هستند. فرش‌های کاشان به روی دارهای ایستاده و براساس طرح مشخصی بافته می‌‏شوند که معروف به نقشه فرش است. تاریخ و هنر هر منطقه بر نقشه و طرح هر فرش تأثیر می‏‌گذارد و فرش‌‏های کاشان نیز از این قاعده مستثنا نیستند. [رونمایی از لوح ثبت جهانی آیین قالیشویان کاشان]

• نقالی، هنر داستان‌گویی و نمایشی ایران:

نقالی قدیمی‌ترین شکل اجرای نمایشی در ایران است که از مدت‌ها قبل در سراسر ایران و در شهرها و روستاها رواج داشته‌است. نقالی شیوه‌ای منحصر به ‏‏فرد در حفظ و انتقال سینه ‌به‌ سينه فرهنگ عامیانه، داستان‌های حماسی، قومی و موسیقی محلی ایران است و با کمک آن بخش‌هایی از فرهنگ عامه جامعه ایران از روزگار گذشته به دوران معاصر منتقل شده‌است.

• دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی در خلیج فارس:

قدمت دانش ايرانيان در دريانوردي به هزاران سال پيش بازمي‌گردد و مُهرها، سكه‌ها و نقوش‌ زيادي به اين موضوع در طول تاریخ ایران‏زمین اشاره كرده‏اند. ايرانيان با لنج، راهی سفرهای تجاری شده‏ و از خليج‌فارس عازم مناطق دوردستی در هند، چين و آفريقا مي‏شده‏اند. دانش دريانوردي سينه به سينه به ايرانياني رسيده است كه امروزه در شمال خليج‌فارس مشغول لنج‌سازي و لنج‌راني هستند و هنوز هم جهت ماهي‏گيري و يا تجارت از این دانش سنتی بهره مي‌برند.

• مراسم قالی‏شویان مشهد اردهال:

مراسم قالی‏شویی قرن‌هاست که در روستایی به نام مشهد اردهال و در حوالی کاشان برگزار می‌گردد. این مراسم در دومين جمعه مهرماه و در صحن امامزاده سلطا‌ن‏على (ع) اين روستا برگزار می‌شود. در دومين پنج‌شنبه پاییز، مردم فین کاشان چوب به دست به سمت روستای مشهد اردهال حرکت می‌کنند و روز جمعه طی مراسمي قالی موجود در حرم امامزاده را در دست گرفته، لب چشمه برده و به آب می‌رسانند و سپس سر جای خود می گذارند.