این روستای سرسبز و زیبا از قدیمی‌ترین روستاهای شهرستان نیشابور و استان خراسان رضوی و بنا به برخی روایات تاریخی روستایی باستانی به شمار می‌رود و در منطقه‌ای کوهستانی در بین باغات و محصور بین کوه‌های سنگی و زیبا واقع شده است.
به لحاظ موقعیت اکولوژیگی و قابلیت‌های ذاتی یکی از زیباترین و متنوع‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی نیشابور محسوب می‌شود، وجود درختچه‌های جنگلی همچون زالزالک، نسترن، دامنه‌های وسیع، ارتفاعات متعدد با پوشش متنوعی از گیاهان مرتعی و انواع وحوش از دیگر ویژگی‌های این روستا است.
با وجود اینکه بیشتر مردم روستاهای سرولایت به زبان ترکی سخن می‌گویند، مردم روستای کلیدر، گویش فارسی (لهجه خاص کلیدری) دارند؛ نام خانوادگی بیشتر اهالی کلیدری است و مردم روستا با القاب و نام پدر یکدیگر را می‌شناسند.
این منطقه با وجود بقعه متبرکه یحیی ابن زید علوی(ع) در روستای زیارت که در یک کیلومتری شرق کلیدر واقع شده است، داشتن آب و هوای خنک و دلنشین، وجود رودخانه پر آب و عبور آن از روستاهای زیارت و کلیدر و وجود باغات فراوان، به‌عنوان مقصد بسیاری از مسافران از سراسر استان و شهرستان انتخاب می‌شود.
- پیشینه تاریخی روستای کلیدر
معنای دقیقی برای واژه کلیدر وجود ندارد که با شرایط این روستا هم‌خوانی داشته باشد؛ اما کلی به زبان پهلوی به معنای کاری، محکم و استوار و «در» به معنای قلعه است؛ بنابراین واژه کلیدر باید ماخوذ از زبان پهلوی به معنای قلعه محکم و بزرگ باشد. به‌نظر می‌رسد این معنی به سبب وجود قلعه‌هایی که در اطراف این روستا بوده و در حال حاضر آثاری از آنها نیز به‌سختی می‌توان پیدا کرد و حضور گذشتگان روستا در یکی از این قلعه‌ها عنوان شده است.
پیشینه تاریخی کلیدر به روشنی مشخص نیست اما خود واژه کلیدر، آداب و رسوم مردم آن، گویش، ویژگی‌های ساکنان روستا و حضور نام کلیدر در کتاب‌های تاریخی، حاکی از قدمت و پیشینه آن است؛ البته وجود آثار باستانی در روستا و اطراف آن همچون شناسنامه‌ای برای این روستا است.
- آثار تاریخی
بیشتر آثار باستانی موجود در کلیدر مربوط به دوره اسلامی است و هیچ اثری به قطعیت مشخص نیست که به قبل از اسلام، تعلق داشته باشد؛ این را می‌توان به این معنی دانست که دوره درخشان زندگی مردم کلیدر در دوره اسلامی بوده است.
از جمله آثار موجود در کلیدر می‌توان به سفالینه‌های تپه قلعه کهنه مربوط به قرن چهارم تا اواخر دوره تیموری، بنای خواجه ابوالقاسم از آثار مربوط به قرن پنجم، بنای امامزاده یحیی بن زید(ع) در زیارت مربوط به دوره تیموری، آثار معماری در درون غار قلعه کمری مربوط به دوره اسلامی، آثار رباط شاه عباسی مربوط به دوره صفوی و حمام نادری اشاره کرد.
به گفته اهالی، بنای گنبد کلیدر مربوط به دوره صفویه و قاجاریه می‌باشد که در وسط روستا واقع شده، مربوط به آرامگاه فردی به نام جوشن بیگ بیات(از بزرگان ایل بیات) بوده است؛ بنا بر اطلاعات به دست آمده و مطالب درج شده در کتاب «کلیدر این خاک مهربان من» نوشته جواد کلیدری بیشترین اوج شکوفایی و درخشندگی کلیدر در زمان حکومت سربداران در سبزوار بوده است.
اما طبق معمول وجود این آثار باستانی در روستای کلیدر از دید سودجویان و جویندگان اشیای عتیقه دور نبوده است؛ در طول سال‌های اخیر گویا، افراد زیادی برای بدست آوردن اشیای قدیمی در این روستا دست به‌کار شده‌اند؛ کنده‌کاری‌هایی درون غار قلعه‌کمری و تپه‌های مشرف به روستا و مکان‌های دیگر در اطراف روستا که به گفته اهالی به‌صورت شبانه صورت گرفته است.
- انواع محصولات کشاورزی و باغی
شغل بیشتر مردم روستا دامداری، کشاورزی، باغداری و زنبورداری است؛ این روستا از جمله روستاهایی است که دارای مزارع گندم، جو، ذرت، سیب‌زمینی، لوبیا، یونجه، نخود، عدس و ... است.
باغات وسیع با درختان گردو، سیب، زردآلو، آلبالو، گیلاس، هلو، شلیل، انواع گلابی، انگور، توت و میوه‌های متنوع، به‌ویژه فراوانی سیب و گردو از ویژگی‌های روستای کلیدر به شمار می‌رود.
رودخانه کلیدر از چشمه‌های دائم آب شیرین در کوه‌های بالادست سرچشمه می‌گیرد و با گذشتن از روستای زیبای زیارت در مجاورت کلیدر به دشت وسیع در نزدیکی امین‌آباد برای مزارع و باغات روستائیان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تنوع گیاهی سرشار کوه‌های مشرف به کلیدر و مجاورت با منطقه حفاظت شده دهنه حیدری، وجود صخره‌ها، دامنه‌های وسیع و تپه‌ها سبب تنوع گونه‌های جانوری در این مناطق شده است.
انواع قوچ‌های وحشی، میش اوریال، پلنگ، گراز، کفتار، گربه وحشی، شغال، گرگ، روباه، خرگوش، خارپشت و انواع جوندگان و وجود پرندگانی مانند کبک، عقاب، شاهین، کرکس، کلاغ نوک سرخ، چکاوک، گنجشک کوهی، لاک‌پشت سهم‌بزدار شرقی و انواع مارمولک این منطقه را دیدنی کرده است.
نظر شما