حلقه‌های معرفت

هدف از برگزاري اين جلسات، عمق بخشي به باورهاي ديني زائران و پاسخگويي به شبهات است و در همه ايام سال، به شكل مستمر برگزار مي‌شود.

داخل رواق نشسته‌ام و زيارت‌نامه مي‌خوانم. كمي آن طرف‌تر حلقه‌هايي خودماني ميان اهل فن و دوستداران اهل‌بيت كه يك مقدار هم فراغتي دارند حاصل مي‌شود.

رواق از چند ساعت قبلش، خلوت‌تر شده اما باز شور و شوق مردم براي زيارت موج مي‌زند. زوار مي‌روند و مي‌آيند و انگار نه انگار كه نصف شب است.

آن طرف‌تر، يك روحاني جوان به ديوار سنگي رواق تكيه داده و دارد با 2 نوجواني صحبت مي‌كند كه پيش رويش نشسته‌اند. بدون آنكه بخواهم، حرف‌هايشان را مي‌شنوم.

پسر نوجوان مي‌پرسد: خب چطور ممكن است بهشت هيچ وقت تمام نشود؟ هر چيزي يك جايي بايد تمام بشود.
روحاني جوان مي‌گويد: شروع شدن و تمام شدن اتفاقات، چيزي است كه ما در اين دنيا با آن سر و كار داريم. «زمان» هم يكي از آفريده‌هاي خداست و ويژگي‌اي است كه در اين دنيا وجود دارد. ما هم چون همه اسباب شناخت‌مان در محدوده شرايط همين دنيااست، خيال مي‌كنيم در دنياي ديگر هم، پشت سر هم بودن لحظه‌ها، يعني آن چيزي كه ما به‌عنوان «زمان» و گذشت آن مي‌شناسيم؛ مثل همين دنياست؛ درحالي‌كه طبق كلام وحي و احاديث و روايت، اينطور نيست. در آن دنيا همه‌‌چيز جاودانه است. جاودانگي در آن دنيا، قابل تصور است، هر چند قابل درك نيست.

نوجوان ديگر مي‌پرسد: خب آدم توي آن دنيا، خسته نمي‌شود و حوصله‌اش سر نمي‌رود.
روحاني جوان لبخند مي‌زند: خستگي و سررفتن حوصله، مال اين است كه لذت‌هاي اين دنيا كامل نيستند و هر كدام‌شان با عوارضي همراه هستند؛ مثلا وقتي غذا مي‌خوريم، در عين اينكه سير مي‌شويم، احساس سنگيني هم پيدا مي‌كنيم يا اگر در كوه و جنگل قدم مي‌زنيم، خسته هم مي‌شويم اما نعمت‌هاي آن دنيا كامل است و عوارضي ندارد.

آرام مي‌چرخم سمت نوجوان ها. كنجكاو شده‌ام كه حرف‌هاي‌شان را بشنوم. يكي‌دو تا زائر ديگر هم كه صحبت‌هاي روحاني جوان را شنيده‌اند، آمده‌اند كنار نوجوان‌ها نشسته‌اند و دارند گوش مي‌كنند.

يكي از نوجوان‌ها مي‌خندد: پس همه كنار هم حسابي توي آن دنيا خوش مي‌گذرانيم.
روحاني جوان مي‌گويد: البته هر كس بسته به اعمال خوبش، در آن دنيا درجاتي دارد و متناسب با درجه‌اش، از نعمات بهشت بهره‌مند مي‌شود.

يكي از زوار كه حالا آمده و درست روبه‌روي روحاني جوان نشسته، مي‌پرسد: عذاب‌هاي آن دنيا هم جاودانه است؟
روحاني مي‌گويد: عذاب‌هاي آن دنيا، فقط براي آنهايي جاودانه است كه مقدر شده هميشه در عذاب بمانند.
حلقه‌اي كه دور روحاني جوان درست شده، زوار توي رواق را كنجكاو كرده كه اينجا چه خبر است. چند تاي‌شان از جايي كه نشسته‌اند، برمي‌خيزند و نزديك‌تر مي‌آيند. همينطور پيش برود، چند دقيقه ديگر همه زوار توي رواق كه زيارتشان تمام شده، دور روحاني جوان حلقه مي‌زنند.

‌ از روحاني جوان درباره موضوعاتي مي‌پرسم كه در اين حلقه‌ها بحث مي‌شود.جواب مي‌دهد: شروع جلسات معمولا با موضوعات اعتقادي است اما عمده‌وقت جلسه به بحث و پاسخگويي درباره سؤالاتي كه مطرح مي‌شود مي‌گذرد. معمولا استاد در ابتدا چند دقيقه‌اي درباره موضوع جلسه صحبت مي‌كند، بعد ازآن، مخاطبان پرسش‌هاي خود را درباره موضوع جلسه طرح مي‌كنند. البته همه پرسش‌ها درباره موضوع جلسه نيست و معمولا موضوعات ديگري هم در جلسات بحث مي‌شود.

اين ويژگي همه جلسات پرسش و پاسخ است و ما هم از آن استقبال مي‌كنيم. البته جلسه بايد منظم و قاعده‌مند باشد تا بشود از آن، بهتر بهره‌برداري كرد اما مخاطبان در جلسه‌هاي حلقه معرفت حق دارند هر پرسش ديني‌اي ‌كه مي‌خواهند، بپرسند.

مي‌پرسم‌ آيا اتفاق افتاده كه مخاطبي سؤالي بپرسد و شما پاسخي براي آن نداشته باشيد؟ مي‌گويدعمده سؤالات درباره اصول عقايد است كه پاسخ‌هاي روشني دارد، به‌ويژه بعد از چند سال تجربه مواجهه با نسل جوان، تقريبا با عمده سؤالاتي كه مطرح مي‌شود آشنا هستيم اما گاهي مخاطبان درباره مسئله‌اي سؤال مي‌پرسند كه در محدوده احكام قرار دارد و ممكن است حكم آن در بين مراجع مختلف متفاوت باشد. در اين مواقع، معمولا سؤال‌كننده را به همكاران مان در اداره پاسخگويي حرم مطهر ارجاع مي‌دهيم كه به شكل ويژه، در حوزه پاسخگويي به احكام فعال هستند.

يقين داشته باشيد كسي كه در جست‌وجوي كسب علم و معرفت باشد، از حرم عالم آل‌محمد(ص) دست خالي بيرون نخواهد رفت.

حلقه‌هاي معرفت كجا برگزار مي‌شود؟

مركز اصلي جلسات حلقه معرفت، اداره پاسخگويي حرم مطهر است كه در محل مدرسه تاريخي «پريزاد» در نزديكي روضه منوره تشكيل مي‌شود. در مدرسه پريزاد تقريبا در هر وقت روز، چندين حلقه معرفت در حال برگزاري است. در ديگر رواق‌ها، جلسات حلقه معرفت عمدتا نيمه شب‌ها و ساعات منتهي به اذان صبح برگزار مي‌شود. فرصت مناسبي است تا زائرين اوقات فراغت خود را در حرم‌مطهر به كسب علم و دانش اهل‌بيت بپردازند.
بانوان زائر حلقه‌هاي معرفت خودشان را دارند و آقايان زائر، حلقه‌هاي خودشان را اما موضوعات عمدتا مشترك است.

جلسات حلقه‌هاي معرفت براي بانوان، علاوه بر مدرسه پريزاد، عمدتا در رواق امام خميني(ره) يا مركز اختصاصي خانم‌ها در حرم مطهر ازجمله در دارالحجه، دارالولايه و دارالرحمه است و جلسات حلقه‌هاي معرفت آقايان در رواق امام خميني(ره) و رواق دارالاستجابه برگزار مي‌شود.
البته در بعضي از مناسبت‌هاي ويژه، تقريبا در همه رواق‌هاي حرم مطهر حلقه‌هاي معرفت تشكيل مي‌شود.

پاسخگويي به احكام شرعي

پاسخگويي به احكام شرعي از چند طريق در حرم امام رضا(ع) امكان‌پذير است.
‌ دفاتر پاسخگويي به احكام شرعي در صحن گوهرشاد و صحن انقلاب، به‌صورت شبانه‌روزي فعاليت مي‌كنند.
البته بيشتر سؤالات زائرين در باب نماز و روزه مسافر را در همان حلقه‌هاي معرفت پاسخ مي‌گويند. اما اگر مسير سؤالات به سمت سؤال از احكام شرعي پيش برود آنها را به اين دفاتر راهنمايي مي‌كنند.
‌ ائمه‌جماعت در صحن‌ها و رواق‌هاي مختلف حرم رضوي هم بزرگواراني از اهل علم هستند كه داراي كرسي‌هاي تدريس و بحث در حوزه‌هاي علميه مشهد هستند و از اين باب مي‌توانند به زائرين كمك كنند.
‌ سامانه‌هاي پاسخگويي ديني آستان قدس رضوي (05132020)؛ راهي است براي پاسخ به آنچه زائران از دينشان سؤال دارند:
عدد 1 سؤالات شرعي/ عدد 2اختصاص بانوان / عدد 3استخاره/ عدد 4 آشنايي با مسائل پركاربرد/عدد 5آشنايي با مراسم و برنامه‌هاي فرهنگي حرم‌مطهر/عدد 6 آشنايي با برخي مراكز پاسخگويي/ عدد 7 ارتباط با كارشناسان خاص ديني

حلقه گمشده نيمه‌شب‌هاي حرم مطهر

خيلي‌ها هستند كه نيمه‌شب‌ها زمانشان را درون اين گروه‌هاي نوراني فعال در صحن‌ها و رواق‌ها مي‌گذرانند. محمد، يكي از مستمعان پر‌و‌پا‌قرص اين جلسات دورهمي است. از او در مورد دليل شركت در حلقه‌هاي معرفت مي‌پرسم:
‌ حلقه‌هاي معرفت در واقع حلقه گمشده نيمه‌شب‌هاي حرم مطهر است؛ چون ما زماني كه براي زيارت و حرم رفتن مي‌گذاريم گاهي زماني طولاني است و اوقات‌فراغتي حاصل مي‌شود كه بهترين فرصت است براي كسب علم و معرفت خاندان نبوت.
بيشترين سؤالاتي كه مطرح مي‌شود يا مايليد مطرح كنيد چيست؟
بعد از احكام، بيشترين سؤالاتي كه مطرح مي‌شود سؤالات اعتقادي است. من خودم بيشتر در مورد برزخ و مهدويت سؤال دارم كه جواب بيشتر سؤالاتم را در اين گروه‌ها پيدا كرده‌ام. در واقع حتي اگر سؤالي چالشي شود، استادان حلقه‌هاي معرفت افراد سرشناسي را به ما معرفي مي‌كنند كه ما مي‌توانيم با آنها در ارتباط باشيم و جواب سؤالاتمان را از آنها بپرسيم.

فضاي اين حلقه‌ها چگونه است؟

‌ من كمتر جمعي را ديده‌ام كه در آن بتوان اينقدر راحت و صميمي و بدون هيچ‌گونه معذوريتي سؤالات‌مان را بپرسيم و رو در رو در يك فضاي معنوي پاسخ خود را پيدا كنيم. اينجا يكي از مكان‌هايي است كه هر وقت به حرم مي‌آيم بايد به اينجا هم بيايم و واقعا اين بار كه به شهرستان‌مان برگردم به همه دوستان و اقوامي كه گاهي دور هم مي‌نشينيم و مباحثي را دنبال مي‌كنيم مي‌گويم كه اگر به مشهد و حرم آقا آمدند به اين جمع نوراني هم سري بزنند.

دورهمي نوراني

سيدجلال حسيني، مديركل تبليغات و ارتباطات اسلامي آستان قدس رضوي است. او پرسشگري را يكي از شاخصه‌هاي حياتي در رشد و تعالي فكر و انديشه مي‌داند و مي‌گويد: حلقه‌هاي معرفت جلسات پرسش و پاسخ چهره‌به‌چهره است كه درباره مسائل مختلف اعتقادي در رواق‌هاي حرم مطهر امام‌رضا(ع) تشكيل مي‌شود. هدف از برگزاري اين جلسات، عمق‌بخشي به باورهاي ديني زائران است و در همه ايام سال، به شكل مستمر برگزار مي‌شود.

برگزار‌كنندگان حلقه‌هاي معرفت، استادان حوزه و دانشگاه هستند و با مهارت‌هاي ارتباطي هم آشنايي دارند.
وي آمار قابل‌توجهي از برگزاري جلسات حلقه معرفت دارد. او مي‌گويد: در همين نوروزي كه گذشت يعني نوروز 93، 82هزار زائر، تنها در حلقه‌هاي معرفت ويژه خواهران شركت كرده‌اند.«در ايام نوروز، 285حلقه معرفت ويژه خواهران در اماكن متبركه حرم مطهر رضوي برگزار كرديم كه با استقبال زائران روبه‌رو شد.»

وي ادامه مي‌دهد: جالب است بدانيد در همين جلسات، بيش از 5هزار سؤال اعتقادي كه مخاطبان طرح كرده‌اند، پاسخ داده شده است كه هر كدام از سؤال‌ها درواقع يك محور بوده و سؤالات فرعي هم درباره آن طرح شده و پاسخ گرفته است. در روزهاي دهه كرامت كه از تولد حضرت معصومه(س) شروع مي‌شود و تا تولد حضرت رضا(ع) ادامه دارد، همچنين در ايام پايان ماه صفر و شهادت امام رضا(ع) حلقه‌هاي معرفت پربار‌تر از قبل، تشكيل مي‌شود و زائراني كه توفيق دارند در اين روزها و شب‌ها به حرم مطهر امام رضا(ع) مشرف شوند، مي‌توانند از اين جلسات بهره‌مند ‌شوند. پيش‌بيني كرده‌ايم كه در ايام خاص بيشتر از 700حلقه معرفت در حرم مطهر امام رضا(ع) برگزار شود.