معاهده‌ای برای حفظ اقیانوس‌ها

به گزارش ایرنا، البته همه کشورها در تسریع این مذاکرات تمایل نداشتند که از جمله به طور مشخص می‌توان از آمریکا، روسیه، کانادا، ایسلند و ژاپن نام برد.

اگرچه طرفداران جهانی محیط زیست افیانوس‌ها بیش از یک دهه منادی ایجاد چنین معاهده‌ای در مجامع بین‌المللی هستند اما برای نخستین بار قرار است سازمان ملل به عنوان نهاد جهانی که همه کشورها در آن عضو هستند، متولی ایجاد یک پیمان بین‌المللی برای مقابله با تهدیدات محتلف این مرزهای بزرگ آبی و زیست‌بوم اقیانوسی آنها، از جمله گرم شدن زمین، آلودگی و ماهی‌گیری بیش از اندازه باشد.

این توافق پس از چهار روز مذاکرات مستمر نمایندگان بیش از 193 کشور در نیویورک صورت گرفت و توافق نهایی بر سر مواد و جزییات این پیمان تا ماه سپتامبر 2015 (شهریور 94) نهایی خواهد شد.

البته چالش‌های متعددی بر سر راه این توافق وجود دارد اکنون تعداد کمی از کشورها حاضر به کاهش میزان فعالیت‌های ماهیگیری و اکتشافات معدنی خود از آب‌های اقیانوسی هستند و کارشناسان کشورها در حال رایزنی و مذاکره برای رفع این چالش‌ها هستند.

در حالی که اکثر اعضای سازمان ملل خواستار سرعت بخشیدن به مذاکرات در مورد جزییات این معاهده هستند اما سه کشور غربی آمریکا، ایسلند، کانادا و دو کشور آسیایی ژاپن و روسیه نسبت به تسریع در این مذاکرات ابراز تمایل نشان نمی‌دهند.

در صورت هر نوع توافق بین‌المللی، آب‌های اقیانوسی و تمام زیست بوم آن‌ها که اکنون 43 درصد از سطح زمین را تشکیل م‌یدهند، تحت حمایت قوانین بین‌المللی قرار می‌گیرد.

فعالان و حامیان زیست محیط اقیانوس‌ها با این استدلال که این منابع آبی بزرگ‌ترین بخش از زیست کره زمین هستند و تاکنون هیچ ابزار قانونی در سطح بین‌الملل برای حفاظت آن‌ها مانند ایجاد پارک‌های ملی و یا حفاظت از تنوع حیات دریایی- اقیانوسی وجود ندارد، خواستار توجه همه کشورها و قدرت‌های دریایی برای ایجاد چنین معاهده‌ای هستند.

به گفته کارشناسان راه طولانی برای نهایی شدن چنین پیمانی در عرصه جهانی وجود دارد اما اکنون گام‌های مثبتی در این زمینه برداشته شده است و کشورهای دارای قدرت‌های دریایی نباید مانع از اقدامات حیاتی برای حفاظت از این زیست بوم که سر منشاء حیات در کره زمین است، شوند.

این کارشناسان می‌گویند اقیانوس‌ها نقش اصلی در تنظیم شرایط و اوضاع آب و هوایی جهان، تامین غذا، انرژی، دارو و ... برای بشریت را دارند.

بر اساس یک آمار پهنه‌های اقیانوسی منشاء تامین پروتئین و غذا برای حدود یک تا سه میلیارد نفر از حدود هشت میلیارد نفر جمعیت جهان هستند بنابر این همه کشورها باید با اقدامات حفاظتی و جایگزین برای نجات و حفظ این ذخایر ارزشمند بی‌بدیل همکاری کنند.

طبق بخشی از متن این توافق عمومی قرار است یک کمیته مقدماتی تشکیل و سرفصل‌ها و جزییات معاهده تا سال 2016 در آن ترسیم شود و در نهایت مفاد کلی آن تا سپتامبر2017 به مجمع عمومی برای تصمیم‌گیری در مورد آن ارائه شود. البته در توافق ابراز امیدواری شده است که همه کشورهای جهان تا سال 2018 به این همگرایی نهایی قانونی بپیوندند.

در بخش دیگری از متن این توافق اولیه تصریح شده همه ذخایر اقیانوسی و دریاهای عمیق به ملت‌ها تعلق دارد و هر نوع معاهده بین‌المللی حفاظتی در این زمینه باید ناظر بر موضوعاتی مانند حمایت و استفاده پایدار از ذخایر زیست محیطی دریایی فراتر از صلاحیت ملی، ایجاد مناطق حفاظت شده دریایی، اشتراک در منافع حاصل از اقدامات، کاوش‌ها و ماهی‌گیری‌ها در دریاهای عمیق و اقیانوس‌ها به ویژه ذخایر ژنتیکی بوده و بر آن‌ها تمرکز ماهیتی داشته باشد.

اگرچه رایزنی‌ها و مذاکرات در مورد این موضوع در سازمان ملل در یک دهه گذشته هر از گاه رسانه‌ای شده است، اما به اعتقاد ناظران بین‌المللی گزارش‌های حاصل از اجلاس ریو +20 در مورد مشکلات زیست محیطی و فقر پایدار در جهان در سال‌های آتی سبب شد تا اعضای مجمع عمومی این سازمان با تسریع در مذاکرات برای ایجاد معاهده حفاظت از اقیانوس‌ها به عنوان یک ابزار قانونی الزام‌آور بین‌المللی همراه و هم رای شوند.

بر اساس آمار حدود ۷۱ درصد (سه چهارم) کره زمین را آب‌های اقیانوسی و دریاهای عمیق و حوزه‌های آبی وابسته آن‌ها تشکیل می‌دهند. پهنه آب‌های اقیانوسی بسیار گسترده و متنوع هستند و عمق متوسط آنها حدود 4 هزار متر گزارش شده است.

ژرفای این حوزه بی‌کران آبی آنگونه عظیم است که هنوز دست بشر به بسیاری از نقاط عمیق آن نرسیده و کشف نشده است. در حال حاضر صرفا معدود قدرت‌های دریایی غربی و آسیایی توانسته‌اند بیش‌ترین بهره انحصاری از این ذخایر طبیعی غیرقابل شمار را داشته باشند.

متخصصان علوم دریایی می‌گویند ناشناخته‌های اقیانوس‌ها و دریاهای عمیق هنوز بسیار است اما این زیست بوم کره بیش از 200 هزار گونه جانوری و صدها هزار گونه دریایی را در اعماق خود جای داده است. برخی برآوردها حاکی از آن است که بیش از دو میلیون گونه جانوری و گیاهی در این حوزه‌های گسترده آبی حیات دارند.

تحقیقات بسیاری نیز در مورد گیاهان این پهنه آبی شده است. اکنون این مناطق نه تنها منبع تغذیه حدود سه میلیارد نفر در جهان است بلکه تنوع زیستی آن بسیاری از کشورها را برای بهره‌برداری هرچه بیشتر به خود جذب کرده است.

یکی از رویکردهای نوین دهه‌های اخیر، تهیه و تولید انواع داروهای نادر برای درمان بیماری‌های خطرناک از گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری از دریاها و اقیانوس‌هاست اقدامی که سبب سودآوری کلان شرکت‌های چند ملیتی دارویی شده است.

جنگ‌ها و مخاصمات نیز یکی دیگر از دلایل توجه حامیان محیط زیست اقیانوسی برای تدوین قوانین بین‌المللی در عرصه‌های آبی است. آن‌ها می‌گویند نزاع میان کشورهای مختلف در سده اخیر که به عرصه‌های دریایی بسیاری کشیده شده، از عوامل مهم تهدید این مناطق است.

علاوه بر این سرعت گرفتن اکتشافات دریایی نفت و گاز در دهه‌های گذشته نیز عامل دیگری برای استخراج بی‌رویه این منابع بی‌جایگزین شده که عوارض و فجایع زیست محیطی و آلودگی‌های گسترده آن مانند فاجعه نفتی خلیج مکزیک بارها حیات انسانی را به چالش‌های جدی کشیده است.