- تاریخچه سوارکاری
سوارکاری ورزشی بسیار قدیمی است که از دیرباز به منظور جنگیدن یا پیام‌رسانی به افراد آموزش داده می‌شد. تاریخ رام کردن اسب هنوز به‌درستی شناخته نشده‌است.
باستان‌شناسان با توجه به قدیمی‌ترین آثار بر جای مانده از پیشینیان در رابطه با رام کردن اسب‌ها، معتقدند که اولین اسب‌های اهلی به بیش از سه هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردند. قبل از آن اسب به منظور تهیه غذا شکار می‌شده است.
البته باستان‌شناسان در بعضی نقاط از اروپای شرقی دهنه‌هایی پیدا کرده‌اند که به شش هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردند. این نشان می‌دهد که انسان از آن زمان سعی داشته که اسب را رام کند و از آن بهره ببرد، ولی به دلیل سرعت آن در فرار موفق نشده‌است.
قبل از آن‌که اسب توسط انسان رام شود، مردم از ارابه استفاده می‌کردند.
مهار و تربیت اسب‌ها در زندگی مردم تحول و تاثیرات فراوانی به دنبال داشت. در حالی که در گذشته طی کردن مسافت‌های طولانی غیرممکن به نظر می‌رسید، انسان توانست به کشف سرزمین‌های جدید و کشورگشایی بپردازد.
کم‌کم وسایلی برای هدایت و تسلط بیشتر بر اسب مانند زین و رکاب (که از اختراعات چینی‌هاست) ساخته شدند و در اختیار سوارکاران قرار گرفتند.
تربیت و پرورش اسب نیز به خصوص در خاورمیانه اهمیت بسیاری یافت و صحرانشینان این مناطق به پرورش و نگهداری اسب‌های اصیل عربی پرداختند. سوارکاری تا اواخر قرن پانزدهم، بیشتر در جنگ‌ها معمول بود.
البته در بعضی از کشورها مانند ایران باستان، به‌عنوان ورزش و سرگرمی هم مورد توجه قرار می‌گرفت (مانند بازی چوگان)، ولی جنبه هنری آن از اواخر قرن پانزدهم میلادی به بعد اهمیت یافت.
سرانجام در اواخر قرن نوزدهم، با پیشرفت صنعت و جایگزین کردن اسب‌ها توسط ماشین‌آلات، سوارکاری جنبه ورزشی و سرگرمی که امروزه مشاهده می‌شود به خود گرفت.
- رشته ورزشی سوارکاری
سوارکاری، ورزشی است که شاخه‌های متعدد و علاقه‌مندان فراوانی دارد. سوارکاری و تماشای مسابقات مربوط به آن برای بسیاری از افراد یک سرگرمی بزرگ محسوب می‌شود و شامل رشته‌هایی چون اسبدوانی، چابک‌سواری، پرش با اسب، چوگان، درساژ (حرکات نمایشی اسب‌های تربیت‌شده)، شکار با اسب، رودیو (مسابقه با اسب‌های وحشی)، اسبدوانی استقامت و رشته‌های متعدد و تماشایی دیگر است. برای آشنایی با این ورزش‌ها، بهتر است از معرفی متداول‌ترین آن‌ها، یعنی اسبدوانی آغاز کنیم.
- مسابقات اسبدوانی
این مسابقات از دوران قدیم در بسیاری از تمدن‌ها همچون یونان و روم باستان وجود داشته‌است. مسابقات یورتمه و تاخت از مسابقات رایج اسبدوانی به‌شمار مي‌روند.
در مسابقات یورتمه (سوار بر اسب یا ارابه)، هدف نفر اول رسیدن به خط پایان است؛ بدون این‌که اسب با سرعت گرفتن شروع به تاختن کند.
تاختن اسب باعث حذف سوارکار از مسابقه می‌شود. در مسابقات تاخت هم هدف اول رسیدن به خط پایان است؛ اما این‌بار با تاخت. مسافت این مسابقات بین 2400 و 1600متر است.
نوعی دیگر از مسابقات تاخت، همراه با مانع است و اسب باید از روی آن‌ها بپرد. مسافت این مسابقات با توجه به نوع مانع‌ها متفاوت است.
- مسابقات ارابه‌رانی
اين مسابقات معمولا دارای سه مرحله هستند: مرحله درساژ (که در آن شیوه و جذابیت نمایش و رفتار و حرکات اسب سنجیده می‌شود)، مرحله ماراتن (که امتحانی زمانبندی شده و از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده و معمولا دارای موانعی طبیعی یا مصنوعی است.
در اين مرحله مهارت، توانایی جسمی و سرعت اسب سنجیده می‌شود) و مرحله آخر که عبارت است از حرکت در راه‌هایی که از اطراف، توسط توپ‌هایی (یا چیزهای دیگری) محدود شده‌اند.
گذشت وقت مجاز یا افتادن توپ باعث از دست رفتن امتیاز می‌شود. تعداد اسب‌هایی که ارابه را می‌کشند به نوع مسابقه بستگی دارد و به جز در مواردی خاص، بیش از چهار عدد نیستند.
- مسابقات درساژ
حرکات نمایشی اسب‌های تربیت‌شده است که در آن کیفیت ارتباط میان سوارکار و اسب سنجیده می‌شود. این مسابقات در زمین‌هایی مستطیل‌شکل به طول 60متر و عرض 20متر برگزار می‌شود و سوارکاران به ترتیب در زمین حاضر شده و برنامه‌های خود را اجرا می‌کنند.
این برنامه‌ها می‌توانند مشخص‌شده یا آزاد باشند. داوران بر اساس تکنیک و دقت سوارکار و همچنین اطاعت و حرکات اسب و ارتباط میان آن‌دو، قضاوت کرده و بین صفر تا ده امتیاز می‌دهند.
سوارکار باید سعی کند حرکاتش برای هدایت اسب تا حد امکان مخفی باشد و دیده نشود؛ به طوری که احساس شود ارتباط میان آن‌دو توسط تله‌پاتی انجام می‌گیرد. این کار ممکن است به نظر تماشاگران بسیار آسان بیاید اما نتیجه تلاش‌چندین‌ساله است.
- مسابقات استقامت
هدف از اين مسابقات طی کردن مسافتی طولانی (بین 20 تا 160کیلومتر) در یک (و گاهی دو) روز است. اسب‌های عرب از بهترین نژادها برای این نوع مسابقات هستند، زیرا جثه‌ای کوچک و مقاوم در برابر گرما و تمرینات سخت دارند. اسب‌های انگلیسی نیز به دلیل سرعتشان در این زمینه مورد توجه بسیاری قرار می‌گیرند.
- سوارکاری در ایران امروز
سوارکاری در ایران در چند دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته و باشگاه‌های متعددی تأسیس شده و در روند پیشرفت هستند. با این وجود ایران هنوز در سطح جهانی برنده مقامی نشده‌است. سوارکاری بانوان نیز مورد توجه قرار گرفته و بر طرفداران آن روزبه‌روز افزوده می‌شود.
- آشنایی با اسب عرب
نژادهاي قديمي اسب ايران اسب قدرتمند نسايي را تشکيل دادند. اسب نسايي از غرب ايران به بين‌النهرين و سپس عربستان و ديگر ممالک عربي برده شد.
با توجه به نبود اسب در صحاري عربستان و مصر، اسب‌هاي برده شده اهميت و قدر و منزلت خاصي داشتند و در نزد روساي قبايل به بهترين نحو نگهداري شده و پرورش يافتند.
قبيله‌هاي عرب تعصب خود بر روي تبار قبيله‌اي را در مورد اسب‌هاي ارزشمند و زيبايشان هم حفظ کردند و با توجه بسيار به تکثير و پرورش آن‌ها پرداختند و تيره‌هاي مختلف اسب عرب پديد آمد. توجه به شکوه و زيبايي خيره‌کننده هر اسب که برتري مالک آن را ثابت مي‌کرد، انتخاب جهت بهبود نژاد را به سمت گزينش اسب‌هاي زيباتر و ظريف‌تر برد.
از طرفي نياز به استفاده در شرايط سخت بيابان‌هاي بي‌آب‌وعلف، انتخاب اسب‌هاي قوي‌تر و با استقامت بيشتر را لازم نمود. بدين ترتيب اسب عرب با زيبايي هرچه تمام‌تر و قدرت بالا در طي قرن‌ها به صورت نژادي ارزشمند درآمد.
نقش اعراب و قبايل مختلف آن در ايجاد اين نژاد باارزش و محبوبيت آن انکارناپذير است. در جريان جنگ‌هاي صليبي، اروپاييان با اين اسب توانا و زيبا آشنا شدند و شهرت آنان به قدري شد که حتي هر اسب شرقي را عربي خطاب مي‌کردند.
پس از اين دوران اسب‌هاي عرب به اروپا راه يافتند. در سال‌هاي پس از جنگ جهاني دوم اصلاحات فراواني بر روي نژاد اسب عرب صورت گرفت و بيشتر به سمت گزينش اسب‌هاي زيباتر و ظريف‌تر حرکت كرد.
در اين مسير بخش قابل توجهي از توان اسب عرب که شامل قدرت آن نيز مي‌شد، کمرنگ شده و زيبايي مخصوصا سر اسب پراهميت‌تر شد.
نقش قبايل عرب ساکن ايران در بهبود اين نژاد و اهتمام فراواني که در نگهداري و پرورش اين نژاد داشته‌اند بسيار ارزشمند بوده است.
اسبي که امروزه در دنيا به نام عرب ايراني مطرح است، از سرشاخه‌هاي قديمي‌ترين اسب‌هاي خالص عرب است که در نتيجه بهبود نژادي قبايل عرب، اسبان ارزشمندي به دست آمدند.
اين گروه، خصوصيات اسبان عرب باستاني را بيشتر حفظ کرده‌اند و دست‌نخورده‌تر باقي مانده‌اند. نحوه اصلاح نژاد و پرورش اين اسب‌ها، توليد اسب‌هاي مرغوبي را باعث شد که هم در زيبايي و تناسب و هم در توان و قدرت نمونه بودند.
اين گروه که به نام اسب عرب ايراني معروف است، با وجود همه ضربه‌هايي که ديده همچنان تا روزگار ما باقي مانده و از ذخاير ارزشمند ژنتيکي کشورمان محسوب مي‌شود.
هر چند که ورود خون اسب‌هاي عرب وارداتي طي ساليان گذشته، تعداد زيادي از جمعيت اين ذخيره ارزشمند را به‌شدت از خلوص تاريخي خود خارج كرده، اما توجه به ارزش واقعي اين اسب‌هاي تاريخي طي سال‌هاي اخير، اميدواري به حفظ آن‌ها را زنده کرده است.
هنوز هم مي‌توان اسب‌هاي بي‌نظير عرب ايراني را که هم از نظر زيبايي مثال‌زدني هستند و هم از نظر قدرت، سرعت و استقامت نمونه، در گوشه و کنار ايران‌زمين پيدا کرد.
خصوصيات: سر کوچک و سبک، گوش‌ها کوتاه، پيشاني صاف يا کمي برجسته، گردن بلند و کماني، فاصله زياد بين چشم‌ها، فک عميق، پشت کوتاه، کپل افقي و دم پرپشت و در هنگام حرکت رو به بالا، قلم‌ها کوتاه، استقامت زياد در مسيرهاي‌طولاني.
اگر به اين نکته مهم توجه کنيم که اين تيپ از اسب عرب فقط مخصوص ايران بوده و برعکس اسب‌هاي داراي خون مصري و آمريکايي و... در جاي‌جاي زمين يافت نمي‌شود، ارزش و اهميت حفظ اين گنجينه تاريخي را بيشتر خواهيم دانست.
موفقيت کشورهاي توليدکننده اسبان عرب زيباي امروزي در آن است که اسب‌هايي توليد مي‌کنند که از لحاظ زيبايي، ديگران توان توليد آن‌ها را ندارند.
ما هم قدر داشته‌هايمان را داشته باشيم و گوهرهايي توليد كنيم که قدرت، سرعت، استقامت و زيبايي را همزمان دارند و ديگران از داشتن آن محرومند. بي‌شک آينده متعلق به کساني است که بازار بي‌رقيب جهاني را در انحصار خود خواهند داشت.
منبع:همشهري‌تماشاگر
نظر شما