به نوشته مديكال‌اكسپرس در حال حاضر هیچ واکسن محافظی برای سویه کوروناویروسی مسئول نشانگان تنفسی خاورمیانه (مرس) در دست نیست. نیاز به چنین واکسنی با شیوع اخیر این بیماری در کره جنوبی که به عفونت بیش از 160 نفر و مرگ چندین نفر انجامیده است، مورد تاکید قرار گرفته است.
دو سال پیش گروهی پژوهشگران به سرپرستی پروفسور گرد سوتر که دارنده کرسی ویروس‌شناسی در دانشگاه لوودیگ- ماکسیمیلیانس و انستیتوی بیماری‌های عفونی و بیماری‌های مشترک انسان و حیوان در آلمان است، گزارش کردند که واکسنی پیشنهادی را بر ضد کوروناویروس عامل مرس تولید کرده‌اند. آزمون‌های پیش‌بالینی آنچنان که این گروه در ژورنال ویرولوژی گزارش کرده‌اند، تأثیربخشی این واکسن را ثابت کردند. این نتایج راه برای کارآزمایی‌های بالینی فاز یک می‌گشاید که تعیین خواهد کرد آیا آزمودنی‌های انسانی چگونه این واکسن را تحمل خواهند کرد.
واکسن پیشنهادی به نام MVA-MERS-S به‌وسیله گروه سوتر با همکاری همکارانی در دانشگاه ماربورگ و مرکز پزشکی اراسموس در روتردام هلند ساخته شد. این واکسن بر اساس استفاده یک ویروس واکسن با ایمنی آزمایش‌شده، «ویروس واکسینیای تغییریافته آنکارا» (MVA) یا ام‌وی‌ای ساخته‌شده است. وی‌ام‌ای در اساس به‌عنوان وسیله ناقلی برای یک آنتی‌ژن ایمنی‌زای مشتق از کوروناویروس مرس عمل می‌کند.
گروه سوتر با استفاده از تکنیک‌های زیست‌شناسی مولکولی ساختار ژنومی ام‌وی‌ای را طور تغییر دادند که اطلاعات ژنتیکی رمزبندی‌کننده پروتئین‌های شاخص سایر ویروس‌های بیماری‌زا را بتوان درون آنجا داد.
سپس این ویروس تغییریافته می‌تواند پروتئین خارجی را بسازد و بر سطح سلول‌های عفونت‌یافته ظاهر کند. هنگامی‌که این پروتئین‌ها بر سطح سلول‌ها قرار می‌گیرند، سلول‌های دستگاه ایمنی می‌توانند آن‌ها را شناسایی کند و درنتیجه تحریک شدن این سلول‌ها پادتن‌ها و سلول‌هایتی بر ضد ویروس تولید می‌شود. پژوهشگران در این مورد به‌خصوص از این سیستم برای ظاهر شدن گلیکوپروتئین میخی (پروتئین اس) استفاده کردند که اختصاصی کوروناویروس مرس است.
- ثابت شدن تأثیربخشی و بی‌خطر بودن واکسن
دکتر عزیز ولتس، یکی از اعضای تیم پروفسور سوتر و نویسنده اول این مطالعه توضیح می‌دهد: «ما برای نخستین بار نشان داده‌ایم که این واکسن به‌طور مؤثری در یک مدل موشی ایمنی حفاظت‌کننده در مقابل کوروناویروس مرس ایجاد می‌کند. این پژوهشگران در مقالات پیشینشان، ایمنی‌زایی این واکسن پیشنهادی را در کشت‌های سلولی ثابت کرده بودند و نشان داده بودند که این واکسن تولید مقادیر محافظت‌کننده پادتن‌های خنثی‌کننده کورونایروس مرس را تحریک می‌کند.»
این گروه در کاری در ژورنال ویرولوژی گزارش کرده‌اند، از یک سویه موش استفاده کردند که با تغییر ژنتیکی آن را عفونت با کوروناویروس مرس حساس کرده بودند. این موش‌ها پس از ایمن شدن با واکسن تولیدی این گروه در معرض دوزهای متفاوت کوروناویروس مرس قرار گرفتند. آزمایش‌های بعدی نشان داد که در موش‌هایی که دوزهای بالای کوروناویروس مرس دریافت کرده‌اند، تکثیر به‌طور عمده‌ای مختل شده است و همچنین شمار ژنوم‌های ویروسی در بافت ریه این موش‌ها نسبت به میزان‌های آن‌ها در ریه موش‌های ایمن‌نشده کاهش‌یافته است.
گرد سوتر می‌گوید: «این وضعیت نشان می‌دهند که واکسن پیشنهادی ما هم بی‌خطر و هم مؤثر است؛ بنابراین خطر واضحی وجود ندارد که پاسخ ایمنی ناشی از آن احتمالاً به‌جای پیشگیری از عفونت باعث تشدید آن شود.»
بنابراین واکسن MVA-MERS_S معیارهای مهم برای استفاده در آزمون‌های بالینی بر روی آزمودنی‌های انسانی را دارد. درواقع «مرکز پژوهش عفونت آلمان» (DIFZ) از هم‌اکنون گرانتی 1.5 میلیون یورویی برای کارآزمایی بالینی فاز یک اختصاص داده است که به سرپرستی گرد سوتر انجام خواهد شد.
عفونت با کوروناویروس مرس باعث علائمی شبیه آنفلوانزا می‌شود، اما وضعیت بیمار می‌تواند تا یک بیماری تنفسی تمام‌عیار پیش برود که ممکن است درنهایت به مرگ بینجامد. این ویروس برای نخستین بار در سال 2012 در عربستان سعودی شناخته شد. شیوع اخیر آن در کره جنوبی بزرگ‌ترین شیوع ثبت‌شده آن در خارج از خاورمیانه است. بیمار صفر در این مورد مردی بود که پس از سفری تجاری به شبه‌جزیره عربستان به کره جنوبی بازگشته بود. چندین بیمار که به خاورمیانه سفر کرده و مبتلا به مرس شده بودند، در سال‌های اخیر در آلمان درمان شده‌اند.
نظر شما