این هشدار ناتو در اعتراض به نقض حریم هوایی ترکیه یکی از اعضای این پیمان صورت گرفته است. ناظران سیاسی که پی گیر تحولات سوریه و اقدامات نظامی روسیه هستند صدور بیانیه ناتو را رویدادی مهم تلقی می کنند. از این رو این پرسش را مطرح می کنند که هشدار ناتو به روسیه چه تاثیری بر آینده تحولات جاری در سوریه خواهد داشت؟ آیا روسیه را از ادامه اقداماتش در سوریه دچار تردید خواهد کرد یا آنکه تاثیری در بر سیاستهای این کشور و راهبردش در خاورمیانه نخواهد گذاشت.
در پاسخ به این پرسش از یک سو باید دید هشدار ناتو تا چه حد جدی است و اعضای این پیمان تا چه میزان تمایل به رویارویی با مسکو دارند و آماده پرداخت هزینه های رویارویی با روسیه هستند. از سوی دیگر باید به اهداف روسیه از آغاز عملیات در سوریه پرداخت و به این پرسش پاسخ داد که آیا مسکو مایل به دست کشیدن از اهدافش در سوریه، و کوتاه آمدن در مقابل هشدارها و فشارهای ناتو و غرب هست؟
مطالعه و بررسی واکنش ناتو نشان می دهد صدور بیانیه و هشدار به روسیه در واکنش به نقض حریم هوایی ترکیه چیزی بیش از مخالفتهایی که از آغاز عملیات روسیه صورت گرفت نبوده است. ناتو و مقامات آمریکا سعی کردند نقض حریم هوایی ترکیه را اقدامی آگاهانه و عمدی معرفی کنند و موضع روسیه مبنی بر سهوی بودن این اقدام را تضعیف نمایند، اما واکنش بازدارنده ای نشان ندادند و تلویحا سهوی بودن آن را پذیرفتند و تلاش کردند از کنار آن گذر کنند. نخست وزیر ترکیه اعلام کرد روسیه به نقض حریم ترکیه اذعان کرده اما پذیرفته است که اشتباهی صورت گرفته و تکرار نخواهد شد.
این موضع گیری نشان می دهد که اعضای ناتو بویژه ترکیه چندان تمایلی به تشدید تنش و رویارویی مستقیم با روسیه ندارند. اعضای ناتو به خوبی از موقعیت و جایگاه روسیه در تحولات منطقه ای و بین المللی و وابستگیهای متقابل میان منافع آنها با مسکو آگاهی دارند. بر این اساس تشدید تنش و رویارویی با روسیه را مترادف با هزینه های سیاسی، اقتصادی و امنیتی سنگینی می دانند که آمادگی تحمل آن را ندارند. بویژه ترکیه نگران آن است که تشدید تنش و رویارویی با مسکو موجب کشدیده شدن ناامنی ها و بی ثباتی های سوریه و عراق به درون مرزهای ترکیه شود.
از سوی دیگر روسیه اهداف و منافعی را که از آغاز عملیات در سوریه جستجو می کند در ردیف اهداف و منافع اساسی خود طبقه بندی کرده است. بر این اساس جز با تحقق آنها دست از عملیاتی که آغاز کرده است نخواهد کشید. اهداف و منافع روسیه را در حمله به سوریه در سطوح مختلف می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
1- مقابله با گروههای افراطی و تکفیری در خاورمیانه که کشیده شدن دامنه فعالیت آنها در جمهوریهای روسیه می تواند ثبات، امنیت، و حتی تمامیت ارضی روسیه را تهدید کند،
2- احیا قدرت، نفوذ و موقعیت مسکو در خاورمیانه که در سه دهه اخیر و بویژه بعد از حمله یکجانبه آمریکا به عراق در سال 2003 به شدت آسیب دید،
3- کاستن از فشار قدرتهای غربی بر مسکو در منازعه اوکراین که به منافع حیاتی روسیه ارتباط می یابد، و
4- یافتن موقعیت و جایگاهی مناسب در ساختار قدرت بین المللی و نظم بین المللی در حال ظهور.
مسکو این اهداف و منافع ناشی از آنها را از مناع اساسی خود می شمارد و با ارزیابی وضعیت و با هدف تامین آنها دست به اقدام زده است. رهبران مسکو با نمایش اراده خود در جهت دستیابی به این اهداف می کوشند به مخالفان و منتقدان خود بقبولانند که مایل به کوتاه آمدن از مواضع خود نیستند.
مرور وضعیت بحران سوریه قبل از آغاز حملات روسیه، حاکی از شکل گیری موازنه قدرتی است که نتیجه آن فرسایشی و طولانی شدن بحران بوده است. وضعیتی که در آن امید به غلبه هیچیک از طرفین بر دیگری نیست.
ورود روسیه به سوریه و آغاز عملیات نظامی این کشور ضد گروههای تکفیری مخالف دولت بشار اسد حاکی از تغییر موازنه به سوددولت سوریه است. گرچه قدرتهای غربی با هشدارها و اعمال فشارهای خود بر مسکو می کوشند از تغییر موازنه و به تبع آن از تغییر وضعیت میدانی بحران و جنگ در سوریه به زیان خود که می تواند آنها را از دستیابی به اهدافی که در چندسال اخیر تعقیب کرده اند(از جمله بر کناری بشار اسد) مایوس کند، اما نوع واکنش آنها به گونه ای است که اراده ای برای مقابله و رویارویی با روسیه را منعکس نمی کند.
از سوی دیگر مسکو نشان داده که با اتکا به اهرمها و ابزارهایی که در اختیار دارد بدن اعتنا به مخالفتهای غربی سعی دارد اهداف و منافع خود را به طور کامل تامین نماید. این وضعیت نشان می دهد که چرخش تحولات در سوریه به سویی است که می تواند بیش از پیش قدرتهای غربی و متحدین منطقه ای آنها را از دستیابی هدف بزرگی چون برکناری بشار اسد مایوس سازد.
نظر شما