اما نبايد هر نوع گوشتي را بخوريم. دين ما تكليف اين ماده خوراكي را مشخص كرده و گوشت برخي از حيوانات را حرام و برخي را حلال دانسته است. خيلي‌ها مثلا فكر مي‌كنند كه گوشت خرگوش حلال و يا در نهايت مكروه است، درحالي‌كه گوشت اين حيوان جزو گوشت‌هاي حرام به‌حساب مي‌آيد. در ضمن غير از نوع حيوانات، شرايط ذبح، صيد و شكار آنها هم در حلال و حرام بودن آنها تأثير دارد. مثلا وقتي شما به يك كشور غيراسلامي مي‌رويد، مجاز به خوردن گوشت حيوانات حلال گوشت نيستيد، مگر اينكه مطمئن باشيد كه حيوان حلال گوشت را ذبح شرعي كرده‌اند. اينجا به كمك يك كارشناس مذهبي، احكام مربوط به گوشت حيوانات را بيان كرده‌ايم.
- حرام نبودن، شرط اصلي است
فتواي كلي درخصوص خوردني‌ها، حلال بودن آنهاست؛ يعني اگر در احكام شرعي، حرام بودن يك خوردني بيان نشده باشد، مي‌توان آن را خورد و حلال است. حيوانات از نظر شرعي به سه دسته حلال گوشت، حرام گوشت و داراي گوشت مكروه تقسيم مي‌شوند. محيط زندگي آنها هم براي بيان احكام، مطابق تقسيم‌بندي زير است:
1- حيوانات دريايي (آبزيان)
2- پرندگان
3- حيوانات خشكي (اهلي و وحشي)
نكته 1: حلال بودن حيوانات حلال‌گوشت هم شرطي دارد كه اگر محقق نشود حرام خواهد بود. اين شرط همان شرايط ذبح، صيد و شكار آنهاست كه در فقه اصطلاحا به آن «تزكيه شدن» مي‌گويند.
نكته 2: قسمت‌هايي از بدن حيوانات حلال گوشت وجود دارد كه خوردن آنها حرام است. جزئيات دقيق اين قسمت‌ها را در توضيح‌المسائل و در بخش «خوردني‌ها» بخوانيد.
نكته 3: اگر بخشي از بدن حيوان حلال گوشتي را كه هنوز زنده است و روح دارد از آن جدا كنند مثل جدا كردن بخشي از دنبه گوسفند، اين بخش نجس و خوردن آن حرام است.
نكته 4: گوشت همه حشرات و خزندگان حرام هستند مانند مار، عقرب، سوسمار، موش، جيرجيرك و... .
- گوشت حيوانات دريايي (آبزيان)
فتواي كلي: اگر بخشي از بدن ماهي، فلس (پولك) داشته باشد، حلال وگرنه خوردن آن حرام است. البته شرايط صيد ماهي‌هاي حلال گوشت هم بايد درنظر گرفته شود، وگرنه آنها هم حرام مي‌شوند.
نكته 1: تخم ماهي حلال گوشت، حلال و تخم ماهي حرام گوشت، حرام است.
نكته 2: خوردن ميگو حلال است.
نكته 3: خون و كثافات ماهي، حرام و بقيه اعضاي آن حلال است.
نكته 4: اگر ماهي پولك‌دار را زنده از آب بگيرند و بيرون آب جان دهد، خوردن آن حلال است. اگر در آب بميرد، خوردن آن حرام خواهد بود.
نكته5: كساني كه به كشورهاي غيراسلامي سفر مي‌كنند، براي خوردن ماهي بايد به مردن ماهي خارج از آب يقين داشته باشند.
- تقسيم‌بندي حلال بودن آبزيان
حيوانات دريايي حلال انواع ماهي‌هاي پولك‌دار و ميگو
حيوانات دريايي حرام خرچنگ، صدف دريايي، مارماهي، سگ‌ماهي، لاك‌پشت، خوك‌دريايي، نهنگ، كوسه، قورباغه
سؤال: خوردن ماهي‌هايي كه فلس آنها ميكروسكوپي است، يعني با چشم ديده نمي‌شود، ولي كارشناسان مي‌گويند پولك دارد چه حكمي دارد؟
حلال است.
سؤال: خوردن ماهي زنده حلال است؟
خوردن نوع حلال آن اشكال ندارد.
سؤال: مغازه‌هايي كه حوضچه ماهي دارند، بعد از بيرون آوردن ماهي درحالي‌كه هنوز ماهي جان دارد، شكم آن را پاره مي‌كنند. آيا خوردن اين ماهي حلال است؟
اشكال ندارد.
سؤال: اگر دريچه حوضچه ماهي را باز كنند تا آب تخليه شود و ماهي جان دهد، آيا صيد محسوب شده و ماهي حلال است؟
صيد محسوب نمي‌شود و تزكيه نيست.
- گوشت پرندگان
فتواي كلي: 2ويژگي وجود دارد كه با آنها مي‌توان حرام يا حلال بودن يك پرنده را تشخيص داد.
1- پرنده‌اي كه باز بودن بال‌هايش هنگام پرواز بيشتر از تكان دادن بال‌هايش باشد مثل عقاب، گوشت آن حرام است. در فقه اصطلاحا به باز بودن بال‌ها هنگام پرواز «صفيف» و به تكان دادن بال‌ها هنگام پرواز «دفيف» مي‌گويند.
2- هر پرنده‌اي كه يكي از «چينه‌دان»، «سنگدان» و يا تيغ پشت پاي پرنده (كه به آن خار پشت يا صيصيه مي‌گويند) را داشته باشد حلال و اگر هيچ‌يك از اين 3نشانه را نداشته باشد حرام است.
نكته 1: حلال شدن گوشت پرندگان علاوه بر شرايط حيوانات، بستگي به شيوه شكار، صيد و ذبح آنها دارد كه داراي احكام مخصوص به‌خود است.
نكته 2: اين راه‌هاي تشخيص براي پرندگاني است كه در احكام شرعي بر حلال يا حرام بودن آنها تصريح نشده باشد.
نكته 3: اگر پرنده‌اي حلال باشد تخم آن نيز حلال است و اگر حرام باشد تخمش هم حرام است.
- تقسيم‌بندي حلال بودن پرندگان
پرندگان حلال‌گوشت كبوتر، كبك، بوقلمون، تيهو، قطا(سنگخوار)، مرغ خانگي، انواع گنجشك (مثل بلبل، سار و چكاوك)، مرغابي، شترمرغ، مرغ دريايي
پرندگان حرام‌گوشت پرستو، هدهد، عقاب، شاهين، قرقي، كركس، باز، انواع كلاغ، طاووس، خفاش، پنگوئن، لك‌لك
سؤال: خوردن گوشت قمري كه خاكستري رنگ است چه حكمي دارد؟
حلال است.
سؤال: آيا مرغ مي‌تواند توسط ماشين ذبح شود و گوشت آن حلال باشد؟
در ذبح مرغ يا هر حيوان ديگري، بايد شرايط ذبح شرعي كه رو به قبله بودن، بيان «بسم‌الله»، آهن بودن وسيله ذبح و مسلمان بودن ذبح‌كننده است رعايت شود و در ضمن كار توسط ذبح‌كننده صورت گيرد يعني مثلا ذبح‌كننده چند مرغ را بخواباند و تيغه ماشين را بكشد تا گردن آنها را ببرد.
- گوشت حيوانات خشكي (اهلي و وحشي)
فتواي كلي:
حيوانات اهلي: به 2دسته تقسيم مي‌شوند حيوانات اهلي
كه گوشت‌شان حلال و حيوانات اهلي كه گوشت‌شان مكروه است.
حيوانات وحشي: گوشت حيواناتي كه خوي درندگي دارند و داراي ناخن و دندان نيش قوي يا حتي ضعيف هستند حرام است.
نكته 1: حيوانات وحشي كه خوي درندگي ندارند مثل آهو، گوزن، بزكوهي و... گوشت‌شان حلال است.
نكته 2: سگ و خوك نجس‌العين هستند يعني اصلا تزكيه نمي‌شوند. اما حيوانات حرام گوشت ديگر قابل تزكيه (با شرايط خاص) هستند. اگر چه بعد از تزكيه، گوشت‌شان حرام است،
اما مثلا پوست‌شان پاك است و مي‌توان از آن براي تهيه لباس استفاده كرد.
- تقسيم‌بندي حلال بودن حيوانات
حيوانات حلال گوشت حلال: گوسفند، گاو، شتر، آهو، گوزن، بز و ميش كوهي
مكروه : اسب، خر، الاغ، قاطر
حيوانات حرام گوشت خرگوش، پلنگ، گرگ، روباه، خرس، سگ، خوك، ميمون، بوزينه، فيل، شير
سؤال: اگر در كشورهاي ديگر بدانيم كه ذبح توسط غيرمسلمان انجام شده است مثلا فردي يهودي يا مسيحي، ذبح‌كننده بوده، گوشت آن حيوان حلال است؟
خير، ذبح غيرمسلمان حلال نيست.
سؤال: آيا خوردن گوشتي كه از كشورهاي غيراسلامي وارد مي‌شود حلال است؟
تا تزكيه شرعي آن معلوم نشود خوردن آن حرام است.
سؤال: اگر به كشورهاي ديگر سفر كنيم، غذاهاي گوشتي بخوريم يا نه؟
اگر مسافرت به كشورهاي غيراسلامي باشد خوردن گوشت جايز نيست. گوشت‌هايي كه در كشور غيرمسلمان ذبح مي‌شود، خوردن آن حرام است. صرف داشتن مارك حلال نيز سبب حلال بودن گوشت نمي‌شود، مگر آنكه انسان يقين كند كه با شرايط اسلامي ذبح شده است. اما اگر مسافرت به كشورهاي اسلامي باشد، خوردن گوشت اشكال ندارد، مگر اينكه بفهميم ذبح شرعي نشده است.
سؤال: شير حيوانات حرام گوشت را مي‌توان خورد؟
خير، حرام بودن يا نبودن شير حيوان هم تابع گوشت آن است.
نظر شما