بعضي از محله‌هاي مركزي تهران كه قديمي‌ترين و اصلي‌ترين خيابان‌هاي آن بودند امروز نه‌تنها شباهتي به گذشته خود ندارند بلكه از خيلي محله‌هاي نوساز هم عقب مانده‌اند.
تهران قديم كه در اوايل قاجاريه به‌عنوان پايتخت جديد انتخاب شد شامل چند محله اصلي بود كه بقيه شهر در اطراف آن شكل گرفت و رشد كرد. خيابان‌هاي اصلي زماني شكل كامل يك محله را داشتند. خانه‌هاي يك يا 2 طبقه، مغازه‌ها، مسجد، قهوه‌خانه، زورخانه، حمام و هر مكان عمومي ديگري كه كاربردي داشت در يك محله خلاصه مي‌شد و افراد عادي جامعه از كاسب و كارمند در آن زندگي مي‌كردند. اما اين محله‌ها امروزه مجموعه‌اي از مغازه‌هاي ريز و درشت فروش اجناس عمده و خرده به اضافه انبار‌هاي متعدد و گاهي كارگاه‌هاي كوچك بسته‌بندي و توزيع هستند كه به بارانداز كالا بيشتر شباهت دارند. در تهران قديم بازار بخشي از شهر بود كه مغازه‌هاي به هم فشرده و راسته‌هاي مشخص داشت.
اين بازار در طول سال‌ها شروع به رشد كرد و با هر تحولي وسيع‌تر شد. تجارت، مهاجرت، افزايش جمعيت، تغييرات رفاهي و... بازار را آنقدر بزرگ كردند كه تمام اطرافش را بلعيد، در حالي‌كه خودش هم تغيير شكل داد و ديگر بازار قديمي نبود. بازار قديمي براساس روابط بين افراد و اعتباري كه براي هم قائل بودند مايحتاج اهالي را فراهم مي‌كرد. بازار جديد دكان‌هاي توزيع عمده اجناس بود تا نياز جامعه مصرف‌كننده را تأمين كند. سود زياد ناشي از از يك دست گرفتن و از دست ديگر دادن، تازه‌وارد‌هاي زيادي را جذب كرد و نتيجه آن شكل بازار را عوض كرد. آخرين كساني كه در بازار قديم كار مي‌كردند الان كهنسال هستند و نسل‌هاي بعدي سعي ميكنند برخي از سنت‌هاي آن دوران را به شكلي نمادين حفظ كنند اما معيار‌ها كاملا عوض شده‌اند.
بخش قديمي شهر الان پرترافيك و شلوغ است و در ميان هجوم موتورسيكلت‌ها نمي‌شود نشانه واضحي از سابقه تهران پيدا كرد. اگر چه برخي بنا‌ها احيا و نوسازي شده‌اند اما حجم فرسودگي خيلي بيشتر از آن است كه به سادگي درمان شود. متأسفانه قسمتي از قديمي‌ترين محله‌هاي شهر محل بيتوته معتادان و كارتن‌خواب‌ها شده و گزارش تجمع آنها در رسانه‌ها منعكس شده است. بعضي از محله‌هايي كه از اين نظر شهرت پيدا كرده‌اند بخشي از تاريخ پايتخت هستند اما بازديد از آنها بيشتر باعث تأسف خواهد بود چرا كه گذر‌هايي كه شاهد اتفاقات بزرگ تاريخي اين شهر بودند اكنون جاي آتش روشن كردن بي‌خانمان‌ها شده‌اند. تهران تنها پايتختي نيست كه بخش قديمي و جديد دارد. شهرهاي ديگري هم وادار به رشد و توسعه شده‌اند اما قسمت‌هاي قديمي آنها گردشگران را به‌خود جذب ميكنند. بعضي از اين محله‌هاي قديمي آنقدر ارزشمند هستند كه شركت‌هاي جديد هم ترجيح مي‌دهند دفتر و شعبه‌اي در آن داشته باشند تا از اعتبار قديمي بودن آنها بهره‌مند شوند.
برنامه‌هايي براي بازسازي محله‌هاي قديمي اجرا شده است اما بايد پرسيد اگر الان يك شركت بازرگاني جديد بخواهد دفتري براي كار انتخاب كند به سراغ بافت قديمي چندصدساله شهر مي‌رود يا تلاش مي‌كند ساختماني در محله‌هاي جديد كه عمر زيادي ندارد پيدا كند؟
نظر شما